ەلباسى «نۇر وتان» پارتياسىنداعى توراعالىعىن پرەزيدەنت توقاەۆقا تاپسىردى. وسى وقيعانىڭ استارىندا نە جاتىر؟

بىرىنشىدەن، نازارباەۆتىڭ توقاەۆقا دەگەن سەنىمى جاتىر. ەكى جارىم جىل ىشىندە پرەزيدەنت ەلباسىمەن ەكەۋارا جاسالعان كەلىسىمدى قاتاڭ ساقتاپ، بەرىلگەن ۋادەلەرى مەن تاپسىرىلعان شارۋالارىن مۇلتىكسىز ورىنداسا كەرەك. ايتپەسە، ەلباسى مۇنداي جاۋاپتى قادامعا بارماس ەدى.

كەشەدەن باستاپ، توقاەۆ، ءسوزسىز، ساياسي جانە بيۋروكراتيالىق جاعىنان كۇشەيدى، ءوز مارتەبەسىن نىعايتتى. ءبىزدىڭ قۇبىجىق جۇيەدە پارتيا سەكىلدى قۇرىلىمنىڭ ءرولى زور ەكەنى بەلگىلى: پرەزيدەنتتىككە كانديداتتى دا سول ۇسىنادى، پارلامەنت تە تەك قانا پارتيالىق تىزىممەن سايلانادى.

بارلىق دەڭگەيدەگى باستىق پەن ىقپالدى بيزنەسمەندەردىڭ كوبى – وسى پارتيانىڭ مۇشەسى. ياعني، ەندىگى جەردە پرەزيدەنتتىڭ داۋىسى قاتقىلداۋ شىعىپ، كەز كەلگەن اكىم نە ءمينيستردى پارتيالىق ءتارتىپ تۇرعىسىنان جازالاپ، ورنىنان الىپ تاستاي الادى.

بۇعان دەيىن ونىڭ ساياسي بولاشاعىنا كۇمانمەن قاراعان يستەبليشمەنت وكىلدەرى ءوز ويىنان اينىپ، رايىنان قايتىپ، «قاسىم-جومارتشىلدار» قاتارىنا قوسىلۋعا اسىعاتىن بولار.

ەكىنشىدەن، «نۇر وتان» اتى دارداي بولعانمەن، ابىروي مەن بەدەلدەن جۇرداي،  تەك قانا بيۋروكراتتىق ءادىس-تاسىلمەن باسقالاردى باسقارىپ كەلە جاتقان قۇبىجىق قۇرىلىم. تومەننەن پىكىر قالىپتاستىرىپ، تومەننەن باسشىلىق سايلايتىن، باسقا پارتيالارمەن باسەكەگە ءتۇسىپ، ساياسي كۇرەستە شىنىققان كلاسسيكالىق ساياسي ۇيىم ەمەس. ونىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن، باعىت-باعدارىن ميلليونداعان قاتارداعى مۇشەسى ەمەس، ورتالىقتا – ءبىر ادام، ال اۋىل-ايماقتا – اكىمدەر انىقتايدى. ياعني، بۇل جاندى ۇيىم ەمەس. ماسەلەن، قازىر ونىڭ قاتارىنان پرەزيدەنت شىقسىنشى، ونىڭ قوعامداعى ىقپالى سول ساتتە ءنول بوپ قالادى.

ول پارتيانىڭ قاتارىنا ونىڭ يدەيالىق جاعىنان جان-تانىمەن بەرىلىپ، سوعان ءومىر بويى ادال بولامىن دەپ جاتقاندار دا شامالى. كوپ نارسە نە ساياسي كونيۋنكتۋراعا («قىزمەتتىك كارەرا جاساعىڭ كەلسە، وسى پارتياعا مۇشە بول»), نە جوعارىدان تۇسكەن بۇيرىققا (ول ءۇردىس، اسىرەسە، بيۋدجەتتىك مەكەمەلەر قىزمەتكەرلەرىنە قاتىستى) بايلانىستى.

قوعام ويانىپ كەلەدى. «نۇر وتان» بۇرىنعىداي پارمەندىك-اكىمشىلىك جولمەن الداعى سايلاۋلاردا جەڭىسكە جەتە المايدى. ەندىگى سايلاۋلاردا حالىق ەرەكشە بەلسەندى بولماق.

سوندىقتان دا «توقاەۆ وسى پارتيانى رەفورمالاي الا ما؟» دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندايدى. مەن ول سۇراققا «پارتيادا اتام زاماننان بەرى وتىرعان بيۋروكراتتار مەن رەتروگرادتار توقاەۆقا سول پارتيانى رەفورمالاۋعا مۇمكىندىك بەرە مە؟» دەگەن ساۋالدى قوسار ەدىم.

ياعني، كوپ نارسە توقاەۆتىڭ جەكە ساياسي ەرىك-جىگەرىنە بايلانىستى. قاتىپ-سەمىپ قالعان پارتيانىڭ وتىز جىل بويىنا تازالانباعان اۆگي اتقوراسىن تازالاۋ ءۇشىن اڭىزداعى گەراكل سەكىلدى كۇش-قۋات، ايلا-امال جانە مىنەز كەرەك!

ويتكەنى ەلدەگى جانە پارتياداعى جاعدايعا ەندى ول ءوزى جاۋاپ بەرەدى. ال جاعداي بولسا، كۇننەن كۇنگە قيىنداپ بارادى.

ۇشىنشىدەن، پارتيا باسشىلىعىنان كەتسە دە، نازارباەۆ ەل باسشىلىعىنان كەتكەن جوق. كەيدە بەيرەسمي ىقپال رەسمي مارتەبەدەن تيىمدىرەك بولادى. بيلىك جۇيەسى الدە دە ەلباسىنىڭ اشسا الاقانىندا، جۇمسا، جۇدىرىعىندا. ماسەلە ءتىپتى ول باسقاراتىن كاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە دە ەمەس (پرەزيدەنت بولسا، ونىڭ قاتارداعى مۇشەسى عانا). ماسەلە مىنادا: وتىز جىل بويىنا ەل باسقارىپ، بۇگىنگى ەكونوميكا، ساياساتتاعى قانشاما جۇرتقا سەپتىگى تيگەن ونىڭ كلاندار مەن توپتاردىڭ اراسىنداعى بەدەلىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. بىرەۋ العىسىن ايتار، ال باسقا بىرەۋدىڭ ارتى قۋىس بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا نازارباەۆ قازىرگى ساتتە تۇتاس ءبىر ينستيتۋت، ءالى دە وزىمەن ساناسۋدى تالاپ ەتەتىن قۇبىلىس رەتىندە بيلىكتەگى ەڭ شەشۋشى فاكتور بوپ تۇر.

توقاەۆتا ونداي رەسۋرس ءالى قالىپتاسا قويعان جوق.

سوندىقتان «قازاقستاندا وسىمەن ترانزيت ءتامام» دەۋشىلەر تىم اسىعىس ءتۇيىن جاساپ جاتقانداي. سول ترانزيت ەندى عانا باستالعان سىڭايلى.

جانە دە «ءۇشىنشى پرەزيدەنتتىككە بيلىك تاراپىنان كانديدات كىم بولاتىنىن تەك قانا نازارباەۆ شەشەدى» دەيتىندەر دە قاتەلەسەدى.

ساياساتتانۋدا «اقساق ۇيرەك» («حرومايا ۋتكا») دەگەن ۇعىم بار. ءوز قىزمەتىنەن تاياۋدا كەتەتىن باسشىنى سولاي ايتادى. قانشا بيلىك قولىندا بولعانىمەن ەلباسى دا ەرتە مە، كەش پە، كەتەدى.

ونىڭ باستى ماقساتى – وزىنەن كەيىن ءوزىنىڭ ءىسىن جالعاستىرىپ قانا قويماي، ءوز جاقىندارىنىڭ قاپيتالى مەن مۇلكىن، قالا بەردى، ساياسي ىقپالىن ساقتاپ قالا الاتىنداي بيلىك كونفيگۋراتسياسىن تۇرعىزۋ. ال ول ءۇشىن ءوزى دۇنيەگە كەلتىرىپ، ءوز قولىمەن تۇرعىزعان جۇيەمەن دە ساناسۋى كەرەك.

ول جۇيە ءبىر عانا پرەزيدەنتتەن تۇرمايدى.

ونىڭ ىرگەتاسى – كلاندىق، وليگارحيالىق، ءبىر-ءبىرىن اتۋعا وق تابا الماي جۇرگەن باسەكەلەس توپتار. ول كلانداردىڭ ارقايسىسىنىڭ ميللياردتاعان قارجىسى، زاۋىت-فابريكالارى، بانكتەرى، قەرەك دەسەڭىز، قوعامدىق ءۇيىمدارى، باق جۇيەسى، شەندىلەر ارمياسىنىڭ قاتارىندا ءوز گەنەرالدارى مەن سولداتتارى بار. بەس قارۋى ساي تۇتاس ءبىر ارميا! تاق ءۇشىن سوعىسقا دايىن!

مەنىڭشە، كەلەسى پرەزيدەنت سايلاۋىنا بيلىك اتىنان كىم تۇسەدى دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەگەندە نازارباەۆتىڭ وسى فاكتورمەن دە ساناسۋىنا تۋرا كەلەدى.

ءامىرجان قوسان

Abai.kz