بەلگىلى ساياساتتانۋشى ەربول ەدىلوۆ ءوزىنىڭ Telegram ارناسىندا  وتكەن 2021 جىلدى قورىتىندىلاپ، كەلەر جىلداعى ساياسي وقيعالار مەن اۋىس-تۇيىستەرگە قاتىستى ءوز بولجامىن جاريالاپتى. ءبىز ەربول ەدىلوۆتىڭ وسى ءبىر ساياسي بولجامىن قازاقشاعا اۋدارىپ، Abai.kz وقىرماندارىنىڭ تالقىسىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

توقاەۆتى بارلىق ەليتالار مويىنداۋعا ءماجبۇر

وسى ۋاقىتتا جىل قورىتىندىسىن شىعارۋ دەگەن ادەت قالىپتاسقان. اسىرەسە، ماڭىزى بار وقيعالار قامتىلسا، ءاسىلى بۇل دۇرىس ادەت. بىراق، بۇگىن مەن وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىنا ەمەس، كەلەر جىلدىڭ بولجامىنا ءمان بەرمەكپىك. وتكەن ءوتتى، بولاشاققا قاراۋ كەرەك دەمەكشى، دۇرىسى جاقىن بولاشاققا قاراۋ كەرەك.

دەسەك تە 2022 جىلعا تىكەلەي اسەر ەتەتىن 2021 جىلدىڭ كەيبىر ناتيجەلەرىن اتاپ ءوتۋ كەرەك سەكىلدى. بۇل تۇرعىدان العاندا، مەنىڭ ويىمشا، وتكەننىڭ ەڭ ماڭىزدى ساياسي وقيعاسىنىڭ ءبىرى ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى كوشباسشىسى جانە Nur Otan پارتياسى توراعاسى وكىلەتتىكتەرىن قازىرگى پرەزيدەنتكە بەرۋى.

بيلىك پارتياسىن باسقارۋ تۋرالى شەشىم سەزدە ماقۇلدانۋى كەرەك ەكەنى تۇسىنىكتى، بىراق بۇل وقيعا ارقىلى جاقىن بولاشاققا باعىتتالعان كوپتەگەن ساياسي بولجامدار جاساۋعا بولاتىنىن ايتقىم كەلەدى. قىسقاسى، بۇل قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ بەدەلى ءسوزسىز نىعايعانىن، ونى بارلىق ەليتالار مويىنداعانىن بىلدىرەدى.

جارتى جىلسىز ۇكىمەت اۋىسپايدى

وسى جەردە ايتا كەتۋ كەرەك، وتكەن جىلى پرەزيدەنت پەن ونىڭ اكىمشىلىگى نەگىزسىز سىناپ-مىنەۋدى قوسپاعاندا قوعام تاراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىراعان جوق. بۇل سونداي-اق، توقاەۆ پەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جۇمىسى جاقسى اتقارىلىپ، جەمىسىن بەرگەنىن كورسەتەدى. ۇكىمەت كوپ جاعدايدا قارسىلىققا ۇشىراپ وتىردى. بىراق، كەيدە مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەسكەرتۋلەرىنەن كەيىن بولسا دا، مينيسترلەر كابينەتىنىڭ مۇشەلەرى جىلدام ارەكەت ەتكەندەرىن مويىنداۋ كەرەك.

جالپى، مەنىڭ ويىمشا، ءماميننىڭ ۇكىمەتى 2021 جىل بويىنا بولعان كوپتەگەن قيىندىقتار مەن داعدارىستى جەڭە ءبىلدى. وسى تۇرعىدان قاراعاندا كەيبىر ساياساتتانۋشىلار مەن «ديۆان ساراپشىلارىنىڭ» جورامالدارىنا سۇيەنىپ، ۇكىمەت باسشىسى مەن ۇكىمەت قۇرامى تولىقتاي كەتەدى دەۋگە ءالى ەرتە. جاقىن ارالىقتا، كەم دەگەندە جارتى نە ءبىر جىل وتپەيىنشە پرەمەر-مينيستر اۋىسادى دەپ كۇتپەۋگە دە بولادى. بۇل ونىڭ جۇمىسى اقوردانىڭ كوڭىلىنەن شىققانىنا جانە ءدال قازىرگى ۋاقىتتا ورىن اۋىستىرۋ ورىنسىز بولعانىنا عانا بايلانىستى ەمەس، جاقىن بولاشاقتاعى كەيبىر ساياسي سەبەپتەرگە دە بايلانىستى.

كەلەسى پرەمەر كىم بولسا، كەلەسى پرەزيدەنت تە سول بولادى

مىسالى، مەن ۇكىمەتتىڭ كەلەسى باسشىسىنىڭ (ماميننەن كەيىن) ەلدىڭ كەلەسى پرەزيدەنتى بولۋعا ۇلكەن مۇمكىندىگى بار دەگەن پىكىردى قولدايمىن. ارينە، كوپتەگەن نيۋانستار، سۋبەكتيۆتى جانە وبەكتيۆتى ساتتەر بولعانىمەن، بۇل پىكىردى ەسەپتەن شىعارىپ تاستاۋعا بولمايدى. سونىمەن بىرگە، پرەمەر-ءمينيستردىڭ كانديداتۋراسىن بەكىتۋدە پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ۇلكەن ءرولىن ەسكەرۋ قاجەت. جوعارىداعى ايتىلعاندارعا قاراماستان، ءبىزدىڭ ۇكىمەتتى كەلەسىدە كىم باسقاراتىنىن بولجاپ كوردىم. كەيبىر ساياساتكەرلەر كوپتەگەن نۇسقالاردى ۇسىندى، بىراق ول «كوفەمەن بال اشۋعا» كوبىرەك ۇقسايدى.  بىراق ەرتەڭگى كۇنى ءبارى تۇبەگەيلى وزگەرىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەنىن، ءارى ءبىزدىڭ قازىرگى جاعدايىمىزدى ەسكەرە وتىرىپ سىزدەرگە ەكى – ءۇش نۇسقانى ۇسىنامىن. سونىمەن قاتار، مۇمكىندىك ءتارتىبى بويىنشا ەمەس، ساياسي جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ ۇسىنامىن.

سونىمەن، ۇمىتكەرلەردىڭ ءبىرى – ءاليحان سمايىلوۆ. بۇل، ايتالىق، تەحنيكالىق نۇسقا. ءبىر جاعىنان، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولىپ جۇمىس ىستەگەن كەزدە ول ايتارلىقتاي تاجىريبە جينادى، ال ەكىنشى جاعىنان، ءداستۇر بويىنشا ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەر كوتەرىلىپ، پرەمەر-مينيستر بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق، 2003 جىلى ول سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە توقاەۆتىڭ ورىنباسارى بولعانىن اتاپ وتكەن ءجون.

ەربولات دوساەۆتىڭ دا ۇكىمەتتى باسقارۋعا جاقسى مۇمكىندىگى بار، اسىرەسە، جاڭا مينيسترلەر كابينەتى كۇردەلى ەكونوميكالىق مىندەتتەردى شەشۋى ءتيىس ەكەنىن ەسكەرسەك، دوساەۆتىڭ تاجىريبەسى بۇل جەردە وتە جاقسى كومەكتەسە الادى.

وسى لاۋازىمعا كەلەدى دەپ ۇزاق جىلدار بويى بولجانىپ كەلگەن ومىرزاق شوكەەۆتى كوپتەگەن ادامدار ۇمىتكەر رەتىندە اتايدى.

مۇنىمەن كەلىسەمىن، دەگەنمەن سەنىم تۋدىرمايدى. يا، ول تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى رەتىندە، ەڭ الدىمەن يدەولوگيالىق تۇرعىدان، ءوزىن وتە جاقسى كورسەتتى. تۇركىستان تۇركى الەمىندەگى ءوز ۇستانىمىن نىعايتىپ، بۇكىل الەمنىڭ (تەك تۇركىتىلدەس ەلدەر عانا ەمەس) نازارىن وزىنە اۋداردى. بىراق شوكەەۆتىڭ مۇمكىندىگى، شىنىن ايتقاندا، سونشالىقتى كوپ ەمەس، ونىڭ ىشىندە جاسىنا دا بايلانىستى.

وسى تۇرعىدان ءماجىلىستىڭ پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىنا ۇمىتكەردى بەكىتۋدەگى ءرولىن ەسكە الساق نۇرلان نىعماتۋلين ۇلكەن مۇمكىندىككە يە. بىراق قايتالاپ ايتقىم كەلەدى، جاقىندا ماميننىڭ كەتۋى ەكىتالاي، ەگەر جاقىن بولاشاقتا كەتەتىن بولسا، وندا سمايىلوۆ نەگىزگى كانديدات بولماق. ال، ەگەر كەيىنىرەك كەتەتىن بولسا «كەلەسى پرەمەر-كەلەسى پرەزيدەنت» فورمۋلاسىن ەسكە تۇسىرگەن ءجون.

ۇكىمەتباسىنا كارىم ءماسىموۆتى كەلەدى دەگەن ءبىر-ەكى بولجامدى كوردىم. ءيا، ونىڭ بۇل جاعىنان كوپ تاجىريبەسى بار ءارى مۇنداي جاۋاپكەرشىلىكتى الۋعا دايىن، دەگەنمەن بۇل ەكىتالاي. سونىمەن قاتار، كارىم قاجىمقانۇلى ۇقك توراعاسى قىزمەتىنەن كەتۋى مۇمكىن. وبەكتيۆتى تۇردە ايتقاندا، ول «وتپەلى كەزەڭدى» قۇرۋ جانە وتكىزۋ بويىنشا وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ءساتتى ورىندادى، سونىمەن بىرگە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا، ونىڭ ىشىندە گەوساياسي ماسەلەلەرگە بايلانىستى باسقا دا كوپتەگەن مىندەتتەردى ورىندادى. ءماسىموۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىسىنىڭ ورىنىن الۋى مۇمكىن.

ال، ونىڭ ورنىنا كىم كەلۋى مۇمكىن؟ بۇل جەردە 6 جىل بويى ۇقك توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ كەلە جاتقان سامات ءابىشتىڭ كانديداتۋراسى تۋرالى ايتۋعا بولادى. ونىڭ بۇل جاعىنان «ايقىن جانە جاسىرىن» كوپتەگەن ارتىقشىلىقتارى بار. ەڭ الدىمەن، ول كاسىپقوي، بارلىق دەڭگەيدەگى ارىپتەستەرى اراسىندا بەدەلدى ءھام قۇرمەتكە يە، بەدەلىنە داق تۇسپەگەن، ونىڭ ۇستىنە قازىرگى گەنەرال-لەيتەنانت اتاعى وعان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىنىڭ باسقا باعىتتارى تۋرالى ايتۋعا ءالى ەرتە. بىراق جاڭا باس پروكۋروردىڭ كەلۋىن كۇتۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. ول قازىرگى ۋاقىتتا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى، سونىمەن بىرگە، پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى اسەت يسەكەشەۆ بولۋى مۇمكىن. ال، عيزات نۇرداۋلەتوۆ ءوز كەزەگىندە ۇقك-گە ء(ابىشتىڭ ورنىنا) ورالۋى نەمەسە سول قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە-حاتشىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارلىعىنا بارۋى مۇمكىن.

باۋىرجان بايبەك ءوزىنىڭ ساياسي قىزمەتىنەن كەتەدى دەپ ۇلكەن ىقتيمالدىقپەن ايتۋعا بولادى، بىراق ول ناقتى قايدا باراتىنىن ازىرگە ايتۋ قيىن. وعان الەۋمەتتىك بلوكتى باسقاراتىن ۇكىمەت باسشىسى ورىنباسارىنىڭ ورىنى بەرىلەدى دەپ بولجاۋعا بولادى، بىراق، ەڭ الدىمەن، ساياسي ءومىربايانى جانە Nur Otan توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى رەتىندە جيناعان تاجىريبەسى ونى ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەردىڭ لاۋازىمىنان تومەنگە بارۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيدى. بىراق سوندا دا، وعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە جەتەكشىلىك ەتۋ بويىنشا تاۋەلسىز وكىلەتتىكتەردى جۇكتەيدى.

ونىڭ ورنىندا جالپىۇلتتىق اۋقىمدا يدەولوگيالىق بلوكتى وتە جاقسى جۇرگىزگەن ەرلان قاريندى كورۋ قيسىندى بولار ەدى، ول پرەزيدەنت سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە دە ماقساتتى تۇردە يدەولوگيالىق بلوكتا جاقسى جۇمىس اتقاردى. سونىمەن قاتار، قارين مەملەكەتتىك حاتشى قىزمەتىنە دە يە بولا الادى. ەگەر ۇكىمەتتەگى قوعامنىڭ ۇنەمى سىنىنا قالاتىن ورىن تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترىنىڭ لاۋازىمى دەر ەدىك.

جالعاسى بار…

دايىنداعان ايجان تەمىرحان

Abai.kz