بۇگىن ءماجىلىستىڭ وتىرىسىنا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ونلاين فورماتتا قاتىسىپ، بىرقاتار الەۋمەتتىك ءارى ساياسي رەفورمالار جايلى سويلەدى. سونىمەن، پرەزيدەنت توقاەۆ قانداي ماسەلەلەردى ءسوز ەتتى؟ رەت-رەتىمەن جازايىق:

ۇقشۇ اسكەرى ەكى كۇننەن سوڭ شىعارىلا باستايدى

«ۇقشۇ-نىڭ بىتىمگەر كۇشتەرىنىڭ نەگىزگى ميسسياسى ءساتتى اياقتالدى. جالپى، كونترتەرروريستىك وپەراتسيانىڭ نەگىزگى فازاسى اياقتالدى. ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە احۋال تۇراقتى. ەكى كۇننەن كەيىن ۇقشۇ-نىڭ بىرلەسكەن بىتىمگەر كونتينگەنتىن كەزەڭ-كەزەڭمەن شىعارۋ باستالادى. كونتينگەنتتى شىعارۋ پروتسەسى 10 كۇننەن اسپايدى...

ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنا جەكە توقتالعىم كەلەدى. بۇعان قاتىستى ءتۇرلى قاۋەسسەتتىڭ، اسىرەسە، شەتەلدە تاراپ جاتقان جاڭساق پىكىردىڭ الدىن الۋ قاجەت. بۇل ۇيىم ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىمەن اينالىسادى. قازاقستان ونىڭ تولىققاندى قۇرىلتايشىسىنىڭ ءبىرى. وسى ۇيىمنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنەن جاساقتالعان بىتىمگەرشىلىك كونتينگەنتى قازاقستانعا ۋاقىتشا مەرزىمگە عانا كەلدى...

لاڭكەستەرگە قارسى وپەراتسيانى تولىعىمەن قازاقستاننىڭ كۇشتىك قۇرىلىمدارى جۇزەگە اسىرۋدا. شىن مانىندە سولاردىڭ جانكەشتى ءىس-ارەكەتىنىڭ ارقاسىندا توڭكەرىسكە جول بەرىلگەن جوق»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

بۇل بىرنەشە جىل بويى جوسپارلانعان زۇلىمدىق

«تاۋەلسىزدىك تاريحىندا ءبىز العاش رەت اسا كۇردەلى جانە قاتەرلى كەزەڭگە تاپ بولدىق. ەل باسىنا تۇسكەن وسىنداي سىناقتى قايىسپاي ءبىرتۇتاس ەل بولىپ ەڭسەرە بىلدىك. ەندى ءبىز مۇنداي جاعدايعا ەشقاشان جول بەرمەۋىمىز قاجەت. سوندىقتان، ەلىمىز دۋشار بولعان اۋىر قاسىرەتتىڭ سەبەپتەرىن سارالاپ، ونىڭ سالدارىنا ناقتى باعا بەرۋ – الدىمىزدا تۇرعان وتە ماڭىزدى مىندەت.

كەي ازاماتتارىمىز احۋالدى ەگجەي-تەگجەيلى بىلمەي تۇرىپ قاتە پىكىردە بولسا، كەيبىرى ادەيى اقپاراتتى بۇرمالاپ، جاعدايدى ودان بەتەر ۋشىقتىرادى. بىراق، بىزگە كەرەگى تەك اقيقات قانا. سول سەبەپتى، وقيعالاردى مۇقيات زەرتتەي وتىرىپ ايتارىم – جىل باسىنان بەرى بولعان بارلىق جاعدايلار ءبىر تىزبەكتىڭ تارماقتارى دەۋگە تولىق نەگىز بار. اشىعىن ايتساق، بۇل بىرنەشە جىل بويى الدىن الا ويلاستىرىلعان زۇلىمدىقتىڭ كورىنىسى. ولاردىڭ كوزدەگەنى – وزدەرىنىڭ قاتىگەز پيعىلدارىن ىسكە اسىرۋ بولعانى ايدان انىق»، - دەدى توقاەۆ.

«مەملەكەتتىك توڭكەرىس، ەلدىڭ تۇراقتىلىعىنا قول سۇعۋ تالپىنىستارى ساتسىزدىككە ۇشىرادى. ءبىز بىرىڭعاي ۇلت رەتىندە بىرلىكتىڭ ارقاسىندا الماتى مەن وزگە وبلىس ورتالىقتارىن قورعاپ قالدىق. قىسقا مەرزىمدە ولار قالپىنا كەلتىرىلەدى جانە بۇرىنعىدان دا كورىكتەنە تۇسەدى. ەندى بۇل مەنىڭ تىكەلەي مىندەتىم جانە ارينە، ۇكىمەتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

اسكەرءدى كۇشەيتۋ كەرەك...

«ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋ جانە قاۋىپ-قاتەردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن شۇعىل ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. ءبىز ساربازداردى اسكەري تەحنيكا مەن قارۋ-جاراقتى قاجەتتى جەرگە جەدەل جەتكىزۋ ءۇشىن اسكەري-كولىك اۆياتسياسى پاركىن تولىقتىرۋ ءىسىن قولعا الامىز. مەملەكەتتىك شەكارانى نىعايتۋىمىز كەرەك. سونىڭ ىشىندە ىشكى كوشى-قون سالاسىن تارتىپكە كەلتىرەتىن كەز كەلدى. قارۋ-جاراق اينالىمىن مۇقيات تەكسەرىپ، ونى زاڭ تۇرعىسىنان رەتتەۋ قاجەت. شۇعىل تۇردە قيراعان عيماراتتار مەن ارناۋلى تەحنيكانى جوندەپ، بەينەباقىلاۋ جۇيەسىن ىسكە قوسىپ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىن قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك»، - دەدى.

ۇقك قىزمەتى تۋرالى...

«شەتىن جاعدايدا قورعانىس مينيسترلىگى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى اسكەري قىزمەتشىلەر ابىرويمەن كوزگە ءتۇستى. بىراق، ءبارى بىردەي ءوزىنىڭ بورىشىنا ادالدىق تانىتقان جوق. بىرقاتار قالالاردا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى دەپارتامەنتىنىڭ باسشىلارى جەتكىلىكتى اسكەري ارسەنال بولعانىنا قاراماستان، قىزمەتتىك عيماراتتاردى, ونداعى قارۋ مەن قۇپيا قۇجاتتارمەن بىرگە ايقاسسىز تاستاپ كەتتى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قازا تاپقان ءتارتىپ ساقشىلارى تۋرالى...

«قازا بولعان ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ، اسكەري قىزمەتشىلەر مەن قاراپايىم ازاماتتاردىڭ وتباسىنا كومەك كورسەتۋ ءبىزدىڭ قاسيەتتى بورىشىمىز. بۇل ماسەلە مەنىڭ ءجىتى باقىلاۋىمدا بولادى. تۇرعىن ۇيمەن، وقۋمەن جانە باسقا دا قاجەتتى نارسەمەن قامتاماسىز ەتەمىز»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

الەۋمەتتىك تولەمدەر، نەسيەلەر: پايىز بەن ءوسىمپۇل ۋاقىتشا سالىنبايدى

«قىسقا مەرزىم ىشىندە قيراعان دۇنيە-مۇلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك. تولىعىمەن قالىپتى ومىرگە ورالامىز. قارجى جۇيەسى مەن كولىك سالاسىنىڭ، ازىق-تۇلىك جەتكىزۋ ءىسىنىڭ ەش كەدەرگىسىز جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ تاپشىلىعىن، باعانىڭ نەگىزسىز كوتەرىلۋىن بولدىرماۋ ماڭىزدى. ۇكىمەت كوميسسياسى ءوز جۇمىسىن باستاپ كەتتى. ول ازاماتتار مەن بيزنەسكە قولداۋ كورسەتەدى. مەملەكەت قارجىلاي كومەكپەن قاتار كاسىپكەرلەرگە باسقا دا قولداۋ تۇرلەرىن ۇسىنادى. اتاپ ايتقاندا، نەسيەلەر بويىنشا پايىزدىق تولەمدەر، ايىپپۇل مەن ءوسىمپۇل بەلگىلەۋ توقتاتىلا تۇرادى»، - دەدى توقاەۆ.

ۋتيلالىم توقتاپ، روپ جويىلادى

«كاسىپكەرلەر مەن جالپى قوعامدا «وپەراتور روپ» كومپانياسىنىڭ قىزمەتى كوپتەگەن سۇراق تۋىنداتىپ وتىر. ءتىپتى وسى جەكە كومپانياعا قارسى قوعامدىق قوزعالىس تا ۇيىمداستىرىلدى. مەن ۇكىمەتكە «وپەراتور روپ» ۋتيلدىك الىم جيناۋىنا تىيىم سالۋىن تاپسىرامىن. مۇنىمەن شەت مەملەكەتتەردەگىدەي مەملەكەتتىك ۇيىم اينالىسۋى كەرەك. الىمداردىڭ وزىنە كەلسەك، ولاردىڭ ستاۆكاسى قايتا قارالۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

بيزنەسكە قولداۋ

«بۇل جۇيەنىڭ وزەگىندە قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى سەزىنە بىلەتىن كاسىپكەرلەرىمىزدىڭ اۋقىمدى توبى تۇراتىنى انىق. ياعني، بۇل ءوزىنىڭ بالالارىنىڭ تاعدىرىن قازاقستانمەن عانا بايلانىستىراتىن كاسىپكەرلەر. ءدال وسىنداي كاسىپكەرلەر ەل بولاشاعى ءۇشىن وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋعا دايىن...

مەن بيزنەسكە تۇسكەن بيۋروكراتيالىق سالماقتى ايتارلىقتاي ازايتىپ، ونىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە جول اشاتىن زاڭعا قول قويدىم. ۇكىمەت وسى زاڭنىڭ ناقتى ءىس جۇزىندە پايدالانۋى قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

مەمساتىپ الۋ مەن كارتەلدىك كەلىسىمدەر تۋرالى...

«مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ ساتىپ الۋى سالاسىندا كارتەلدى كەلىسىمدەر جاساسۋ كەڭىنەن تاراپ كەتتى. مىسالى، مەن بىلتىر فارماتسەۆتيكا نارىعىنداعى كارتەلدى رەتكە كەلتىرۋدى تاپسىردىم. بىراق كەيبىرەۋلەر زاڭناماداعى كەمشىلىكتەردى جەلەۋ ەتىپ، بۇل جۇمىستى اياقسىز قالدىرۋعا تىرىسۋدا. سوندىقتان كارتەلدى كەلىسىمدەر جاساستى دەگەن كۇدىك بولعان جاعدايدا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا قاتىسۋشىلاردى تەكسەرۋگە تىيىم سالۋ تۋرالى ءموراتوريدىڭ كۇشىن جويۋدى تاپسىرامىن»،- دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگى مەن قولجەتىمدىلىگى تۋرالى ءادىل سۇراقتار تۋىنداپ جاتىر. قالىپتاسقان جۇيە نەگىزىنەن ءىرى قۇرىلىمدارعا «دوستارعا ء–بارى، قالعاندارىنا – زاڭ بويىنشا» قاعيداتىمەن قىزمەت كورسەتۋگە باعدارلانعان. شىن مانىندە قازىرگى جۇيە ەكونوميكاداعى وليگاپوليانى ودان ءارى كۇشەيتەدى»، - دەدى.

جانارماي باعاسىن رەتتەۋ تۋرارى...

«جىلدان جىلعا ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز بەن كاسىپكەرلەرىمىز جانار-جاعارماي ءوندىرۋ جانە ونى ءبولىپ تاراتۋ جۇيەسىنىڭ اشىق بولماۋىنان زارداپ شەگىپ كەلەدى. ءتىپتى، جانار-جاعارماي باعاسىن جارتى جىل بويى قولدان رەتتەۋگە ءماجبۇر بولىپ وتىرمىز. وسى كەزەڭدە باس پروكۋراتۋرا باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامۋ اگەنتتىگىمەن، سونداي-اق ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، وسى سالاداعى جۇمىستاردى رەتكە كەلتىرۋگە، ونى رەفورمالاۋ ءۇشىن كەشەندى ۇسىنىستار ازىرلەۋگە ءتيىس. ەگەر بۇل جۇمىس ءبىر جولعا قويىلماسا، جانار-جاعارماي باعاسىن رەتتەۋ جۇيەسى ساقتالادى»، - دەدى.

لرت جوباسى ءھام جەمقورلىق

«كوپشىلىكتى، اسىرەسە ەلوردا تۇرعىندارىن اشۋلاندىراتىن تاعى ءبىر ماسەلە – لرت قۇرىلىسى بولىپ وتىر. ول كادىمگى ينفراقۇرىلىمدىق جوبادان ەلدىڭ ابىروي-بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن كۇردەلى پروبلەماعا اينالدى. قازىردىڭ وزىندە وراسان زور قاراجات جۇمسالدى، قارىزدار تارتىلدى، شەتەلدىك ارىپتەستەر الدىندا اۋقىمدى كەلىسىمشارتتىق مىندەتتەمەلەر قابىلداندى. بۇل جوبا باستاپقىدا-اق ۇلكەن قاتەلىك بولدى، ونى مويىنداۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ءيىسى مۇڭكىپ تۇرعان جوبا.

سەبەبى ونى جاي عانا بۇزا سالۋ ۋاقىت پەن اقشانى جوعالتۋدى بىلدىرەدى. دەمەك، وتاندىق جانە شەتەلدىك ساۋلەتشىلەر مەن ۋربانيستەردى شاقىرىپ، جوبانى ىسكە اسىرۋدىڭ ىقتيمال نۇسقالارىن انىقتاۋدان باسقا جول جوق»، - دەدى پرەزيدەنت.

قارىزدىڭ شەكتەن تىس كوبەيۋىن بولدىرماۋ كەرەك

«قارجى جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعى ەكونوميكانى ودان ارى دامىتۋدىڭ كەپىلى ەكەنى بەلگىلى. ەكونوميكا ءوسىپ، حالىقتىڭ تابىسىندا الشاقتىق پايدا بولعاندىقتان تۇتىنۋ نەسيەلەرى ايتارلىقتاي ارتتى. ونىڭ مولشەرى بيزنەستى نەسيەلەۋ كولەمىنەن اسىپ كەتتى. حالىق قازىرگى ۋاقىتتا كوپ نەسيە الىپ جاتىر. وسىنى ەسكەرسەك، بۇل قارجى نارىعىن قۇبىلتىپ، الەۋمەتتىك تۇراقسىزدىق قاۋىپىن تۋدىرۋى مۇمكىن. ۇكىمەت جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدى باستادى. بىراق، بۇل تىعىرىقتان شىعاراتىن جول ەمەس. ەڭ الدىمەن شەكتەن تىس قارىزدىڭ كوبەيۋىن بولدىرماۋ كەرەك. سوندىقتان قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە ۇلتتىق بانكپەن پرۋدەنتسيالدى رەتتەۋ تەتىكتەرى ارقىلى ناقتى ءارى ناقتى شەشىم قابىلداۋدى تاپسىرامىن»، - دەدى.

«قازاقستان حالقىنا» قورى قۇرىلادى

«قازاقستان — كونستيتۋتسيا بويىنشا الەۋمەتتىك مەملەكەت. مەملەكەت از نارسە تىندىرىپ جاتقان جوق. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ 50 پروتسەنتتەن استامىن الەۋمەتتىك شىعىندار قۇرايدى. بىراق بۇل جەتكىلىكسىز. بىزدە ۇلتتىق قور بار، ول – ەلىمىزدىڭ قارجىلىق تىرەگى. بۇگىن «قازاقستان حالقىنا» قوعامدىق الەمۋەتتىك قورىن قۇرۋدى تاپسىرامىن. ول دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، الەۋمەتتىك قولداۋ سالالارىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسەدى.

قالالاردا، اۋداندار مەن اۋىلداردا بالالارعا سپورتتىق نىساندار سالىنادى. دارىندى بالالارعا كومەك كورسەتەمىز. مادەنيەتتى قولدايمىز، الماتى قالاسىنا قاتىگەز تراگەديادان كەيىن وڭالۋىنا كومەكتەسەمىز. وسى قور ەسەبىنەن قازا تاپقان پوليتسەيلەر مەن اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ وتباسىلارىنا قولداۋ كورسەتەمىز. بۇل جەكەلەگەن مىسالدار عانا»، - دەدى پرەزيدەنت.

«سامۇرىق-قازىنا» قورى مەن ونداعى شەتەلدىك مامانداردى سىنادى

«سامۇرىق-قازىنا» قورى قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى ماسەلەسىنە توقتالعان پرەزيدەنت، بۇگىندە بۇل قوردىڭ اكتيۆى ەلىمىزدىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ 60 پايىزىنا جۋىقتايتىنىن ايتتى.

«ياعني وسى ۇيىمنىڭ ءتيىمدى قىزمەتى بۇكىل ەكونوميكامىزدى وركەندەتۋگە تىكەلەي اسەر ەتەدى. قوردىڭ KEGOC, قتج سياقتى ينفراقۇرىلىمدىق كومپانيالارى ەكونوميكامىزدىڭ بارلىقدەرلىك سەكتورىنىڭ تيىمدىلىگىن ايقىندايدى. وسى تۇستا قور ءوزىنىڭ نەگىزگى مىندەتىن ورىنداپ وتىر ما؟! ياعني «ۇلتتىق بايلىقتى ەسەلەي الدى ما» دەگەن ورىندى سۇراق تۋىندايدى. قوماقتى جالاقى الاتىن قىزمەتكەرلەرى، ديرەكتورلار كەڭەسى نەمەن اينالىسادى؟! قىزمەتى وتە قىمبات كونسالتينگ كومپانيالارىن جانە شەتەلدىك مامانداردى جۇمىسقا تارتقاننان پايدا بار ما؟!

«سامۇرىق-قازىنا» قورى ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق اكتيۆتەرىن باسقارۋ ىسىندە باستى ءرول اتقارادى. سوندىقتان ۇكىمەتكە ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىمەن بىرلەسىپ، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردى تۇبەگەيلى رەفورمالاۋ ءۇشىن ۇسىنىستار ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. ەگەر قوردا رەفورمالاۋ مۇلدەم مۇمكىن بولماسا، ونداي قۇرىلىمنىڭ ەكونوميكامىزدا بولماعانى ءجون»، - دەدى پرەزيدەنت.

قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ

«بىرىنشىدەن، قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋعا شۇعىل تۇزەتۋلەر ەنگىزۋ قاجەت. ءبىز پوليتسيانىڭ سەرۆيستىك مودەلىن قۇرۋ جانە قىلمىستىق پروتسەستى جاڭعىرتۋ ىسىندە ءبىرشاما ىلگەرىلەدىك. بىراق، جاپپاي تەرروريستىك شابۋىلدارعا قارسى تۇرۋعا دايىن بولۋىمىز كەرەك. كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ قولباسشىلارى جاڭا جاۋىنگەرلىك داعدىلاردى شىڭداۋعا، قورعانىس پەن شابۋىلداۋدىڭ ءتيىمدى قۇرال-جابدىقتارمەن جابدىقتاۋعا شۇعىل كىرىسۋى ءتيىس»، - دەدى.

كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ جۇمىسىن قايتا قۇرۋ قاجەت

«ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ بارلىق جۇيەسىن تۇبەگەيلى قايتا قۇرۋ سىندى ستراتەگيالىق مىندەتكە ەرەكشە توقتالعىم كەلەدى. قارۋلى كۇشتەرىمىزدىڭ، قۇقىق قورعاۋ قۇرىلىمدارىمىزدىڭ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىمىزدىڭ، سىرتقى بارلاۋ قىزمەتتەرىمىزدىڭ جۇمىسىن قايتا قۇرۋ قاجەت. ولاردىڭ بارلىعى ءبىر ماقسات – كەز كەلگەن سيپاتتاعى جانە اۋقىمداعى قاتەر كەزىندە ازاماتتارىمىزدى، كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمدى، ەگەمەندىكتى بارىنشا ءتيىمدى قورعاۋ ءۇشىن جۇمىلا جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. مۇنى مەملەكەتىمىزدىڭ تۇبەگەيلى مۇددەسى تالاپ ەتەدى»، - دەدى.

ۇكىمەتكە 2 اي ۋاقىت بەردى

«جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى قاجەت ەتەتىن ازاماتتاردىڭ ناقتى سانىن انىقتاۋ كەرەك. ۇكىمەتكە «اتامەكەن» پالاتاسىمەن بىرگە ەكى ايدىڭ ىشىندە حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ جونىندەگى باعدارلاما ازىرلەۋدى تاسىرامىن. ۇكىمەتكە الەۋمەتتىك كودەكستىڭ ۋاقىتىندا قابىلدانۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.الەۋمەتتىك كودەكس جاڭا قوعامدىق كەلىسىمنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتىنە اينالۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

Abai.kz