5-6 قاڭتاردان باستاپ بىرنەشە پوست جازىپ، سۇحباتتار بەردىم. ودان بەرى دە ءبىز قالايتىن-قالامايتىن جاعدايلار تۋىنداپ جاتىر. ۋاقىت تۋعىزعان (ايتقان) پىكىرىمنەن اينىعان جوقپىن.

«ەندى قايتتىك؟!».

وسىنداي سۇراق ساناسىن قىسپاققا العان كىسى جانۇشىرا قيمىلدايدى. وندايدا ارەكەت ءار ءتۇرلى ناتيجە بەرەدى. ءبىزدىڭ مەملەكەت جانە مەملەكەتتىڭ اماندىعى ءۇشىن جاۋاپتى ادامدار دا سونداي كۇيدە. سىرتتان باعالاۋ، بىلايشا اقىل ايتۋ جاۋاپكەرشىلىكتىڭ سالماعى ارقاسىنا باتپاعان كىسىگە وڭاي. وندايدا ولارعا «ايتپەۋ كەرەك ەدى، بۇيتپەۋ كەرەك ەدى» دەپ ءسوز باستاۋ جەڭىل.

حالىق تولقىسا تەڭىز تولقىعان سىياقتى عوي. ونى كوردىك. بۇل جولعى نارازىلىقتا «سەن قوسىل، سەن قوسىلما» دەپ، تالدانىپ، تارتىپپەن شىعۋ مۇمكىن بولعان جوق. ءار دەڭگەي، ءار ساناداعى كىسى ارالاسىپ شىقتى. ءبارى ورتاق تىڭدايتىن باستاۋشى، باسقارۋشى دا بولعان جوق. اشۋلى ۇرانعا قىزعان حالىق اعىلىپ كەلىپ الاڭدى تولتىرىپ، تولقىتىپ تۇردى. ولار ءۇشىن «توپقا قوسىلماعان كىسى ساتقىن، قارسى كەلگەندەر دۇشپان» بولادى. نارازىلىقتىڭ لوگيكاسى سولاي.

باستاپقى ءسوز جاڭاوزەندەگى تالاپتاردى قولداۋ، ونان سوڭ قىمباتشىلىققا، مونوپولياعا قارسى تۇرۋ ەدى. مەملەكەتتىڭ ءار تۇسىنان قولداۋشى جۇرت توپتاسىپ، نەشەمە قالادا الاڭعا شىققان نارازىلاردىڭ جيىنتىعى 100 مىڭعا جۋىقتاعان تۇستا ەندىگى ماقسات بيلىكتى اۋدارۋعا اۋىستى. بۇل دەڭگەيگە بارارىن بىلايعى جۇرت بىلگەن جوق. قيىن جەرى: سوعان دەيىن كوتەرىلىستى باستاعان كوسەم دە، ءسوز ايتار شەشەن دە بولعان جوق.

قولىنا ۇركىتكىش قارۋ ۇستاعان ۇكىمەت اسكەرى (ىشكى اسكەر مەن كۋرسانتتار) تاسقىنعا بوگەت بولا المادى. ىزالى توپ ىلديعا كەتكەن سەلدەي سوگىپ، شايقاپ ءوتتى. تەكپىدە قالعان ساقشىعا ارا تۇسكەدەر اشۋلىلاردان از بولدى. ياعني، اقىل ارتتا قالىپ، اشۋ الدىعا وزدى. ارانداتقان ايقايمەن تاكفىرلەتكەن توپ تا اشۋلى حالىققا ارالاسقان دەيدى.

قان توگىلدى، جان شىقتى. ەندىگى قيمىل بەيبىت شەرۋدەن گورى تۇتانىپ كەلە جاتقان ازاماتتىق سوعىسقا ۇقساي باستادى.

«كىم باستادى؟ قالاي باستالدى؟» دەگەن سوزگە الداعى ۋاقىتتا سەنىمدى جاۋابى تابىلار. شىندىعى: بەيبەرەكەتتىك، بەلگىسىزدىك، توناۋ - ءبۇلدىرۋ ۇرەي ءورشىدى. ۇرەي دەگەنىمىز ول — تەررور!

قالىڭ جۇرتتىڭ ارپالىسىنان ءار باسقا ماقسات، ءار ءتۇرلى ارەكەت جان اياماس قيمىل انىق بايقالدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «مەن ەش قايدا كەتپەيمىن. بيلىك قۇلامايدى» دەگەن سىڭايداعى قاتقىل ءسوزى جانە اقوردا ىشىندە باستالعان تۇتقىنداۋلار جاعدايدىڭ قىل ۇستىندە ەكەنىن شىن مانىندە ۇلتقا زور قاتەر تونگەنىن كورسەتتى.

«ەندى قايتتىك؟!» دەگەنگە ۇكىمەت جاۋابى: «ەل تۇتاستىعىن قورعاپ قال، وق بويى كەلگەندى وڭدىرما!» بولدى. وسى تۇستان جان ۇشىرعان قيمىلعا كوشىپ، تىنىشتىق ورناي باستادى، وكىمەتتىلىك قايتا ورنىقتى. اڭداۋسىز اعايىننىڭ — قانداي قيىن شاققا تاپ كەلىپ تۇرعانىمىزدى تۇسىنبەگەن تۋىستىڭ وت باسىپ، وققا ۇشقاندارى دا وسى كۇندەرى كوز الدىمىزدا بولدى. تەبىنى قاتتى تەگەۋرىندى قيمىلدىڭ ەڭ تراگەديالى تۇسى دا سول ەدى.

10000-عا جۋىق كۇدىكتى قاماۋعا الىنىپ، تەكپىگە ءتۇسىپ تەرگەلىپ جاتقانى ايتىلادى. ۇستالعان كۇدىكتىلەردى تاياق جەگەن پوليتسياعا تاپسىرىپ، ولار «ءوش الىپ» جاتقان جوق پا؟

وسى كوتەرىلىس تۋرالى كوڭىل نە دەيدى. جاڭاوزەن باستاپ كۇللى ەل قوستاعان «گاز كوتەرىلىسى — قاڭتار قاندى قوزعالىسى» قازاق تاريحىنداعى تاعى ءبىر ءداۋىر بولگىش كەزەڭ رەتىندە بيىك باعاسىن الا ما؟

الدە الماتىنى قيراتقان اپات سيپاتىندا ۇرەي تاراتقان، ىشكى سوعىس تۇتانا جازداعان، مەملەكەتكە قاۋىپ توندىرگەن ۋاقيعا رەتىندە وسىلاي قالا ما؟

تاعى دا «ەندى قايتتىك؟!».

1 - جاپپاي نارازىلىق تۋدىرعان، ۇرلىق پەن توناۋعا جەتكىزگەن سەبەپتەرگە سالقىن تالداۋ جاساۋ.

2 - الاڭعا شىققان ءار ازاماتتىڭ قيمىلىنا ءادىل باعاسىن بەرۋ.

3 - كوتەرىلىس كەزىندە تاياق جەگەن پوليتسەيدىڭ «ءوش الۋىنا» جول بەرمەۋ.

4 - امنيستيا. كىشىگىرىم بۇزاقىلىق پەن ۇرلىقتى تەرروريستەر قاتارىنا قوسپاۋ. ياعني كەڭ كولەمدەگى راقىمشىلىق.

5 - قامالعانداردىڭ قۇقىعىن قۇقىق قورعاۋشىلارمەن جانە ولاردىڭ ۇيىمىمەن اشىق تالقىلاۋ.

بىلايعى ۋاقىت ءۇشىن كوتەرىلىستىڭ سەبەبى مەن سالدارىن جويۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى قادامى وسى بولار.

ەگەر «جاڭا ءداۋىر، جاڭا قازاقستان» تۋرالى ويلاي باستاساق، وندا سوعان سەبەپ بولعان مىناۋ شەرۋگە، وعان قاتىسقان ادامدارعا ءادىل باعا بەرىلۋى ابدەن قاجەت. قالاي دەگەندە دە، بۇل قوزعالىس — مەملەكەتتىڭ شىن يەسى حالىق ەكەنىن، مەملەكەت ەشكىمنىڭ جەكە مەنشىگى ەمەس ەكەنىن تانىتقان قوزعالىس. وعان قاتىسۋشىلاردى قاتتى قىسىپ، جاسىتۋ كەرەك ەمەس. ۇلتتا مىنەز بولۋى ماڭىزدى.

سوندا عانا تەز، تەگۋرىندى قيمىلدان تۋعان قايعىلى جاعدايلار ەسكىرىپ، ونىڭ كەرى اسەرلەرى مەن اقپاراتتىق سالماعى سايابىر تارتار.

ءار قازاقتىڭ باسىنان اۋىر كۇندەر وتۋدە. مۇندايدا سوڭعى تاڭداۋ ازات وتان جانە ونىڭ بولاشاققا دەگەن ارمان ماقسۇتى بولماق. تەك سونداي ماقسۇتقا بىرىگۋ جانعا قۋات بەرەدى. وتاننىڭ بۇتىندىگى مەن بوستاندىعى بارىنەن قىمبات، بارىنەن بيىك.

مىناۋ سول شاقتا جازعان ولەڭنىڭ ءبىر ۇزىگى ەدى.
ەر كەۋدەسىن ءبىر كوتەرگەن ماڭعىستاۋ،
ەل كەۋدەسىن ءدۇر كوتەرگەن ماڭعىستاۋ.
كەيىن تارتتى كەسىر ۋاقىت كەك قىسقان
باستالعاندا جاڭاوزەندى العىستاۋ.
اشۋ قىسقان الماتىنىڭ الاڭى
اراندالىپ قاپيادا قان قۇستى-اۋ!
قان قىزدىرعان ۇنىمەنەن تاكفردىڭ.
قاي تۇسىنان قارا نيەت اپ كىردىڭ؟
كۇنگەيىم مەن تەرىسكەيىم، شىعىسىم
تالانىنا تاپ كەلگەندەي قاسقىردىڭ
جۇرەگىنە مەنىڭ مەملەكەتىمنىڭ
قاندى قانجار قادالۋعا شاق تۇردىڭ.
قارسى الدىمدا كۇيىپ - جانعان، وتالعان،
قالىڭ ءنوپىر جولىققانىن قوپارعان.
قانشا سەنسە سونشا الدانعان — وكىنگەن،
قولعا تۇسسەڭ ورىپ سالعان «ءوش العان».
اڭعال انا اڭىراپ قالما تاعى دا
اشىق كۇندە ايىرىلىپ بوتاڭنان.
قىلىش ءجۇزى — قىل ۇستىندە ءبىزدىڭ ۇلت
تەرمەن بىرگە قان شىعادى جوتاڭنان.
قارسى كەلسەڭ قان توگەسىڭ الاڭدا،
قالىس قالساڭ ايىرىلاسىڭ وتاننان.
قالىس قالماي، كىم اتقاردى ەر ءىسىن؟
كىم ايىردى ءىستىڭ وڭ مەن تەرىسىن؟
قىلىش ءجۇزى — قىل كوپىردە مەملەكەت،
قان قاساپتان ەسەن ساقتا ەل ءىشىن؟!
قازاقستان،
بۇتىندىگىڭ ەڭ قىمبات!
ۇلى جەڭىس سەنىڭ عانا جەڭىسىڭ!
قاننان قىمبات، جاننان قىمبات ازاتتىق،
كۇيگەن جانعا، سۇيگەن جانعا سەنى شىن!
ءوز قولىمدى ءوزىم كەسەم قالاساڭ،
اقىن باسىم قۇنسىز كەتسىن سەن ءۇشىن.
قازاقستان،
بار تىلەگىم — بەيبىت كۇن،
جاڭا كەزەڭ،
جاڭا ماقسۇت، كەلىسىم!
جالعىز وتان،
تۇتاستىعىڭ ەڭ ۇلى،
ەڭ قىمباتى سەنىڭ عانا جەڭىسىڭ!

مەملەكەت حالىقتىكى. ونى ۇلتتىڭ ادال پەرەزەنتتەرىنىڭ بەرەكەلى توبى باسقارسىن. ءبىز ولارعا كۇش-قۋات بەرەيىك. قازاق رۋحى جاسىماسىن!

الماس احمەتبەكۇلى

Abai.kz