اتىراۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى بەرگەي رىسقاليەۆ ورنىنان كەتكەلى بەرى ول تۋرالى ءجونى ءتۇزۋ اقپاراتتى بىلە الماي كەلەمىز. رەسمي ورىنداردىڭ ايتارى تەك اتالعان وڭىردە بۇرىنعى باسشىلىقتىڭ كەزىندە ورىن العان جالپى بىلىقتار عانا. «ەشكىم قاماۋعا الىنعان جوق، تەك تەكسەرۋ ءجۇرىپ جاتىر» دەپ سەندىردى و باستا. بىراق تۇتقىنداۋلار كوپ كۇتتىرمەي باستالىپ تا كەتتى. «اتىراۋ ءىسى» بويىنشا ءبىرىنشى بولىپ وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق-شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى باستىعى باۋىرجان جايساڭوۆ قۇرىققا ءىلىندى. ونى بۇل قىزمەتكە وتكەن جىلى بۇرىنعى اكىم تاعايىنداعان ەكەن. ال كوپشىلىك قاۋىم سول بەرگەي رىسقاليەۆتىڭ ءوز تاعدىرى تۋرالى ناقتى بىلگىسى كەلەدى. ارينە، مىندەتتى تۇردە تۇتقىندالعانىن نەمەسە شەتەل اسىپ كەتكەنىن ەمەس، قازىرگى حال-جاعدايىنىڭ قالاي ەكەنىن. الايدا ونىڭ ورنىنان الىنعانىنا ءبىر اي بولسا دا، ەش جەردە ناقتى مالىمەت جاريالانباي جاتىر. ەستەرىڭىزدە بولسا، اتىراۋ وبلىسىن التى جىلعا جۋىق باسقارعان بەرگەي ساۋلەبايۇلىنىڭ قىزمەتتەن قالاي كەتكەنىنىڭ ءوزى سان-ساققا جۇگىرتىلدى. بىرەسە «باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىنا بايلانىستى»، بىرەسە «دەنساۋلىعىنا بايلانىستى» دەدىك. اقىر اياعىندا ونىڭ جانە دەپۋتات ءىنىسى امانجان رىسقاليدىڭ قايدا كەتكەنىن دە بىلە الماي، سابىلىپ قالدىق. وسى ءىنىسىنىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندەگى جيىندارعا كەلمەي جۇرگەنىن دە جۇرت سان-ساققا جۇگىرتىپ جاتىر. «ەكەۋى دە بۋرابايدا ۇيقاماقتا ەكەن» دەدى، ودان سوڭ  «ۇيقاماقتان بوساتىلىپتى ەكەن» دەدى. وڭعان رەسمي مالىمەت بولماعان سوڭ وسىلاي بولۋى، ارينە، زاڭدىلىق. ءار تۇستان ءتۇرلى بولجامنىڭ شەتى شىعىپ جاتىر عوي. ونىڭ ءبىر دە ءبىرىن رەسمي ورىندار راستاعان جوق. ال ءبىز، تەگى، ساۋەگەيلىك جاساماي-اق قويالىق. كۇندەردىڭ كۇنىندە بيلىكتىڭ ءوزى بەرگەيگە قاتىستى ءبىر ۇلكەن جاڭالىقتى بۇرق ەتكىزەدى. سابىر ساقتاپ، سونى كۇتكەننەن وزگە امالىمىز جوق.

العاشقى تۇتقىنداۋلار

ال ازىرگە مۇنايلى ولكەدە بيۋدجەتتىڭ 6 ميلليارد تەڭگەسىن قالتاسىنا باسىپ العانداردى قۇزىرلى ورىنداردىڭ وكىلدەرى جاتپاي-تۇرماي تەكسەرۋدە. ارينە، رىسقاليەۆ ورنىنان الىنعاننان كەيىن اتالعان وڭىرگە ساۋ ەتىپ بارعان استاناداعى ءمۇيىزى قاراعايداي مەكەمەلەردىڭ باسشىلارى ورتاق قازىناعا قول سالعانداردىڭ كىمدەر ەكەنىن بىردەن جاريا ەتكەن جوق. تەك كەيىنىرەك العاشقى ەسىمنىڭ اتالعانى جونىندە جوعارىدا ايتىپ وتتىك. ياعني وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق-شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى باستىعى باۋىرجان جايساڭوۆقا «وزگەنىڭ مۇلكىن مەنشىكتەۋ جانە تالان-تاراجعا سالۋ» بابى بويىنشا رەسمي ايىپ تاعىلدى. ارى قارايعى ءمان-جايى تاعى ايتىلمايدى، ارينە. بىراق ول الگى 6 ميللياردتان ءسال سىباعا تيگەندەردىڭ ءبىرى مە دەپ بولجاپ وتىرمىز. بۇدان كەيىن اتالعان وبلىستىڭ بۇرىنعى اكىمدىگىندەگى جەمقورلىق ىسكە بايلانىستى وبلىس اكىمىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى بولات داۋكەنوۆ ءۇش تاۋلىككە قاماۋعا الىندى.  
ەسەسىنە، اتىراۋ قالاسىنىڭ ەكس-اكىمى ءارى وبلىس اكىمىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى ءسالىمجان ناقباەۆ پەن ونىڭ كومەكشىسى قالىبەك حايرۋللين بوستاندىققا شىعارىلدى. بيىل كوكتەمدە جۇگەنسىزدىككە جول بەردى دەگەن ايىپپەن ناقباەۆ 4 جىلعا، حايرۋللين 2 جىلعا سوتتالعان ەدى. بۇعان پرەزيدەنتكە ناقباەۆتىڭ اتىراۋ وبلىسى اكىمدىگىندەگى بىلىقتى اشكەرە ەتەتىن حات جازۋى سەبەپ بولعان. وسىدان كەيىن ەلىمىزدىڭ جوعارعى سوتى ونى كومەكشىسىمەن بىرگە اقتاپ شىعاردى.   

بەرگەي تۋرالى ءبىر مىسقال

ءبىر اي بويى تالاي كىسىنىڭ ۇيقىسىن قاشىرىپ، قۇقىق قورعاۋ مەكەمەلەرىنەن گورى اقپارات قۇرالدارىنىڭ «اڭدۋىنا» كوبىرەك تۇسكەن بەرگەي رىسقاليەۆتىڭ ءوزى كىم ەدى؟ ءومىربايانىنا قاراساق، 1967 جىلى قازىرگى اتىراۋ وڭىرىندەگى ماقات ەلدى مەكەنىندە دۇنيەگە كەلگەن. ەكى جوعارى ءبىلىمى بار. ءبىراز جىلدار بويى مۇناي كومپانيالارىندا جۇمىس ىستەپتى. ال شەنەۋنىك رەتىندەگى قىزمەتى 2003 جىلى اتىراۋ وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى بولۋىنان باستالادى. ودان كەيىن وسى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى، قالا اكىمى قىزمەتتەرىن اتقارعان ول 2006 جىلدىڭ قازانىندا وبلىستىڭ اكىمى بوپ تاعايىندالعان. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل كەزدە ونىڭ جاسى قىرىققا ءالى تولماعان. سوسىن، ومىربايانىنداعى «وتباسىلىق جاعدايى» دەگەن جەردە تەك «ۇيلەنگەن» دەگەن جازۋدان باسقا ەشتەڭە جوق. 
اتقا قونىپ تۇرعان كەزىندە دە ول تۋرالى تالاي سىپسىڭ بولدى. وسەك-اياڭدى جاريا ەتىپ قايتەمىز، تەك بيىل جازدا ايتقان ءبىرتۇرلى مالىمدەمەسىنىڭ ءبىراز داۋ تۋدىرعانى ەسىمىزدە. بەرگەي ساۋلەبايۇلى وڭىردەگى مۇناي-گاز كومپانيالارى وزدەرىنىڭ ۆەدومستۆولىق بالاباقشالارىن سالىپ السىن دەدى. «ءبىز وسى ماسەلەنى ءىرى مۇناي-گاز كاسىپورىندارىنىڭ باسشىلارىنا جەتكىزدىك. ەگەر ورىنداماسا، مىناداي شەشىم قابىلدايمىز: ءىرى كاسىپورىن جۇمىسشىلارىنىڭ بالالارىن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردەن شىعارىپ تاستاۋ جونىندە تاپسىرما بەردىم» دەگەندى تاعى قوسىپ قويدى. ارينە، مۇنداي مالىمدەمە نازاردان تىس قالعان جوق. بەلگىلى ساياساتتانۋشى نۇرلان ەرىمبەتوۆ باسقاراتىن الەۋمەتتىك سەرىكتەستىك ورتالىعى («سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى جانىنداعى) باس پروكۋراتۋرانىڭ رىسقاليەۆتىڭ وسى سوزىنە قۇقىقتىق باعا بەرۋىن ءوتىنىپ، بۇل الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىرادى دەگەنگە كەلتىردى. بىراق بەرگەي سول كەزدە ايتقانىنان قايتپايتىنىن جەتكىزدى. بيزنەس سالاسى، سونىڭ ىشىندە مۇناي-گاز كاسىپورىندارى الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋگە مىندەتتى ەكەنىن شەگەلەپ اتتى. الايدا بۇگىندە سول دەگەنىنە قول جەتكىزە الماي بيلىكتەن كەتكەنىنە كۋا بولىپ وتىرمىز.        

كۇيەۋبالانىڭ دوسى

اتىراۋدا الدىڭعى اپتادا «نۇر وتان» پارتياسى جەرگىلىكتى فيليالىنىڭ جيىنى وتكەنى ءمالىم. سوعان قاتىسقان ەلىمىزدىڭ باس پروكۋرورى اسحات داۋىلباەۆ وبلىستاعى ءتۇرلى نىسانداردى سالۋ مەن جوندەۋگە مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا بولىنگەن 120 ميلليارد تەڭگەنى ءبىر عانا توپقا جاتاتىن بىرنەشە كومپانيانىڭ ۇتىپ العانى تۋرالى دەرەك كەلتىردى. ول كەزدە باس قاداعالاۋشى مەكەمەنىڭ باسشىسى «وسى توپقا يەلىك ەتىپ وتىرعان كاسىپكەردىڭ اتىن تەرگەۋ مۇددەسى ءۇشىن» دەپ اتاماعان ەدى. بىراق ارتىنان ول دا بەلگىلى بولدى. جەرگىلىكتى «اق جايىق» گازەتىنىڭ وبلىستىق اكىمدىكتەگى اقپارات كوزدەرى بۇل كىسىنىڭ كىم ەكەنىن ايتىپ بەرىپتى. ول - وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتى ۆلاديمير پاك. بىلەتىندەر ونىڭ جەكە قۇجاتتارىن وزگەرتكەنگە دەيىنگى اتى ۆاديم ەكەنىن ايتادى. سوندىقتان، بۇل كاسىپكەر تۋرالى ءسوز بولعاندا كوپشىلىكتىڭ شاتاسىپ قالا بەرەتىن جايى بار. ال ەسىمىن نە ءۇشىن وزگەرتكەنى بەلگىسىز. جارايدى، ەسىمىن قايتەمىز، ونىڭ يەلىگىندەگى فيرمالاردىڭ تىزىمىنە قاراۋدان-اق كوز سۇرىنەدى: «ۋس-99» جشس، «اتىراۋينجدورستروي» جشس، «اتگ قۇرىلىس» جشس، «مۇنايقۇرىلىسسەرۆيس لتد» جشس، «ازيا-ماركەت س» جشس جانە تاعى باسقا بىرنەشە كومپانيا. باس پروكۋرور ايتقان 120 ميلليارد تەڭگەنىڭ جۇمىسىن اتقارۋ قۇقىعىن يەلەنگەن كومپانيالار وسىلار. 
ۆلاديمير (ۆاديم) پاكتىڭ ءوزى كاسىپكەر، ب.رىسقاليەۆتىڭ كۇيەۋبالاسى رۇستەم اليباقاسوۆتىڭ جان دوسى بوپ كەلەدى ەكەن. وسى دوستار سوڭعى جىلداردا جاريالانعان ءىرى تەندەرلەردى ءوزارا ءبولىسىپ كەلىپتى.

قايران، «التىن وردا»!

«ەكى تۇيە سۇيكەنسە، اراسىندا شىبىن ولەدى» دەگەن ماقالدىڭ بۇل جاعدايعا قانشالىقتى قيسىنى بارىن بىلمەيمىن، ايتەۋىر، بەرگەي توڭىرەگىندەگى بايبالامنان كەيىن اتىراۋدا شىعاتىن ەكى بىردەي رەسپۋبليكالىق گازەتتىڭ جۋرناليستەرى تۇگەل جۇمىستان كەتەتىندەرىن مالىمدەدى. ولار - «التىن وردا» جانە «تۇران». ازىرگە بۇلاردىڭ ءارى قاراي شىعاتىن-شىقپايتىنى بەلگىسىز. «رىسقاليەۆ اينالاسىنداعى جاعدايعا تىكەلەي بايلانىسى بار ما؟» - دەگەن ساۋالعا دا ماردىمدى جاۋاپ تابا المايسىز. تەك «التىن وردادان» كەتكەن ۇجىمنىڭ 30 تامىزدا جاريالاعان رەسمي مالىمدەمەسى مىناداي: «رەسپۋبليكالىق تاۋەلسىز «التىن وردا» گازەتى ءوزى شىعا باستاعان ون جىلدان استام ۋاقىتتا مىڭداعان وقىرماننىڭ سۇيىكتى گازەتىنە اينالدى. وسى جىلداردا گازەتتىڭ مىقتى تىلشىلەر كورپۋسى، جاقسى بازاسى قالىپتاستى. بىراق سوڭعى كۇندەردە گازەتتىڭ قۇرىلتايشىلارىمەن اراداعى كەلىسپەۋشىلىككە بايلانىستى گازەت بۇگىنگى كۇننەن باستاپ شىعۋىن توقتاتتى. سەبەبى، قۇرىلتايشىلار حالىق اراسىنا ىرىتكى سالاتىن ءتۇرلى اشىق حاتتاردى گازەتكە جاريالاۋدى تالاپ ەتتى. وسىعان كەلىسپەگەندىكتەن، ۇجىمىمىزبەن جۇمىستان شىعامىز دەپ شەشىم قابىلدادىق. ارينە، بۇل قالىپتاسقان ۇجىم ءۇشىن وڭاي بولعان جوق. بىراق «التىن وردا» رتگ جشس ديرەكتورى، گازەتتىڭ باس رەداكتورى جانە جۋرناليستەر قاۋىمىنىڭ شەشىمى وسى بولدى». 
و باستا اقتوبەدە تۇساۋى كەسىلگەن باسىلىمدار ەندى قايتادان سول وڭىردە باسىلاتىن بولادى دەگەن دە اقپارات بار. ال كەتكەن جۋرناليستەر قازىر باسقا جۇمىسقا جايلاپ ورنالاسىپ جاتىر ەكەن. مۇنى بىزگە «التىن وردا» گازەتىنىڭ بۇرىنعى باس رەداكتورى نۇرلان قابىلوۆ حابارلادى. ال وسى باسىلىمنىڭ العاشقى باس رەداكتورى، بەلگىلى كوسەمسوزشى، اقىن مەيىرحان اقداۋلەتۇلى گازەتتىڭ كەيىنگى كەزدەگى باعىت-باعدارىنا ريزا ەمەس. ول بۇل تۇرعىداعى ويىن «جاس قازاققا» بىلاي دەپ جەتكىزدى: «گازەت وبلىستىق دەڭگەيگە ءتۇسىپ قالدى. ويتكەنى، باياعى كونتينگەنت جوق، باياعى يدەيا جوق. جاي ءبىر ۋالاياتتىق گازەت بولىپ قالدى. رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى باسىلىم رەتىندە ول الدەقاشان ولگەن. ءتىپتى ول قازىر ءبىزدىڭ اقتوبەگە دە كەلمەيدى». راسىمەن دە «التىن وردا» العاش شىعا باستاعاندا، رەسپۋبليكالىق دەگەن مارتەبەسىنە ابدەن لايىق ەدى. سوناۋ اقتوبەدە شىقسا دا، بۇكىل ەل حالقى وقيتىن دارەجەگە جەتكەن. وكىنىشكە قاراي، كەيىننەن رەسپۋبليكالىق دەگەن اتى بولماسا، ايماقتىق دەڭگەيگە ءتۇسىپ كەتكەنىنە ءبىز دە كۋامىز. ءتىپتى كەي جۇرت بۇل گازەتتىڭ قازىرگە دەيىن شىعىپ كەلگەنىن باسىلىم اينالاسىنداعى سوڭعى جاعدايدان كەيىن عانا ءبىلىپ جاتىر.

ءورازالى بايمۇرات

"جاس الاش" گازەتى