ءدال سولاي، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى مەن وتباسىنا قاتىستى، سونىڭ ىشىندە شەتەلگە اقشا شىعارۋ فاكتىلەرى بويىنشا دا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە زاڭ بويىنشا تىيىم سالىنباعان. بىراق، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتا المايمىز. بۇل تۋرالى قر ادىلەت ءمينيسترى قانات مۋسين ايتىپتى.

«بىلەسىزدەر، زاڭ زەرتتەۋگە تىيىم سالمايدى. بىراق، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن قورعايدى. مەن زاڭدا قالاي جازىلسا، سولاي ايتىپ تۇرمىن. زاڭدا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى جازىلعان، ال، ول قىلمىستى زەرتتەۋگە بولمايدى دەپ ايتىلماعان»، - دەيدى مينيستر مۋسين.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، ءماجىلىس، پرەزيدەنت جانە ۇكىمەت 2000 جىلى قابىلدانىپ، ارتىنان بىرنەشە تولىقتىرۋلار ەنگىزگەن  «نازارباەۆ پەن ونىڭ وتباسىن قۋدالاماۋعا جانە مۇلكىنە تيىسپەۋگە كەپىلدىك بەرەتىن تۇڭعىش پرەزيدەنت تۋرالى زاڭدى» الىپ تاستاۋعا باستاما جاساي الادى. الايدا، مينيستر مۋسين ەلباسى تۋرالى زاڭدى الىپ تاستاۋ -  زاڭنام تۇرعىسىنان دا، مورال تۇرعىسىنان دا قيىن ەكەنىن ايتىپتى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى تۋرالى» قر 2000 جىلعى 20 شىلدەدەگى N 83-ءىى كونستيتۋتسيالىق زاڭى بار. وننىڭ 3-بابى – «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە –ەلباسىنا ەشكىمنىڭ تيىسپەۋى»، - دەپ اتالادى. وندا:

«قر تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە – ەلباسىنا ەشكىمنىڭ تيىسۋىنە بولمايدى. ول ءوزى قر پرەزيدەنتىنىڭ وكىلەتتىكتەرىن ورىنداۋ كەزەڭىندە جاساعان، ال بۇلار توقتاتىلعاننان كەيىن قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى دەگەن ءوز مارتەبەسىن جۇزەگە اسىرۋعا بايلانىستى ارەكەتتەرى ءۇشىن جاۋاپتىلىققا تارتىلمايدى. ونى ۇستاپ الۋعا، قاماققا الۋعا جانە كۇزەتپەن ۇستاۋعا، تىنتۋگە، ودان جاۋاپ الۋعا نە جەكە باسىن جەتە تەكسەرۋگە بولمايدى.

تيىسپەۋشىلىك قر تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە – ەلباسىنا جانە ونىمەن بىرگە تۇراتىن وتباسى مۇشەلەرىنە جەكە مەنشىك قۇقىعىمەن تيەسىلى بارلىق مۇلىككە، سونداي-اق، ولار پايدالاناتىن تۇرعىن جانە قىزمەتتىك ءۇي-جايلارعا، قىزمەتتىك كولىككە، بايلانىس قۇرالدارىنا، جازىسقان حاتتارىنا، ولارعا تيەسىلى قۇجاتتارعا قولدانىلادى. تيىسپەۋشىلىك قر تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ – ەلباسىنىڭ قورىنا جانە ول قۇراتىن وزگە دە زاڭدى تۇلعالارعا تيەسىلى مۇلىككە دە قولدانىلادى.

قر تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە – ەلباسىنا جانە ونىمەن بىرگە تۇراتىن وتباسى مۇشەلەرىنە جەكە مەنشىك قۇقىعىمەن تيەسىلى مۇلىككە، سونداي-اق، ول قۇراتىن زاڭدى تۇلعالاردىڭ مۇلكىنە قانداي دا ءبىر شەكتەۋلەر قويىلمايدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ – ەلباسىنىڭ جانە ونىمەن بىرگە تۇراتىن وتباسى مۇشەلەرىنىڭ بانكتىك شوتتارىنىڭ بانكتىك قۇپيالىعىنا جانە ولارعا تيىسپەۋشىلىككە كەپىلدىك بەرىلەدى»، - دەپ جازىلعان.

ءتۇرلى حالىقارالىق زەرتتەۋلەر اقش پەن ەۋروپاداعى ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ونىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە تيەسىلى دەگەن جۇزدەگەن ميلليون دوللارلىق جىلجىمايتىن مۇلىكتەردى اشكەرەلەۋدە. «بۇرىنعى پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان 4 قور 7,8 ميلليون دوللوردىڭ اكتيۆتەرىن باسقارىپ وتىر»، - دەگەن دە اقپارات شىققان. ال، نازارباەۆتىڭ جاقىندارى مەن ونىڭ اينالاسىنا توپتاسقاندار قازاقستاننىڭ ىشىندەگى بانك، تەلەكوممۋنيكاتسيا، ساۋدا سەكتورلارى، پايدالى قازبالاردى ءوندىرۋ جانە ينفراقۇرىلىمدىق كاسىپورىنداردىڭ اكتيۆتەرىن باسقارىپ وتىرعانى جانە شىندىق.

كوپ جىلدار بويى نازارباەۆتاردىڭ وفشورداعى قاراجاتتارى تۋرالى ەلىشىلىك ءھام ەلارالىق باق-تاردا جازىلىپ كەلدى. ال «قاڭتار وقيعاسىنان» كەيىن «شەتەل اسقان قىرۋار قارجىنى قايتارۋ» تۋرالى ءسوز اقوردادان ايتىلدى. سول «قاڭتار وقيعاسىنان» كەيىن  «قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى» تۋرالى زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. دەپۋتاتتار كونستيتۋتسيالىق زاڭنان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى توراعالىعى» وكىلەتتىگىن ءومىر بويى باسقارۋ قۇقىعىن الىپ تاستادى. سونىمەن قاتار زاڭنىڭ «ەلدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياسي ىسىندە ەلباسىمەن اقىلداسۋ مىندەتتى» دەگەن بولىگى دە جويىلدى.

ال، «قاڭتار وقيعالارى» قىز-قىز قايناپ، ەل ءىشى الاعاي دا بۇلاعاي بولعان تۇستا ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ باسقارعان قاۋىپسىزدىك كەڭەسى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قولىنا ءوتتى. تارتىپسىزدىكتەر باسىلعاننان كەيىن، 18 قاڭتار كۇنگى بەينەجولداۋىندا نازارباەۆ: «2019 جىلدان بەرى زەينەتتە ەكەنىن، بار بيلىكتىڭ توقاەۆتا ەكەنىن»، مالىمدەدى. 10 كۇننەن كەيىن «نۇر-وتان» پارتياسىنىڭ بيلىگىن دە قاسىم-جومارت توقاەۆقا تابىستالدى جانە ۇيىمنىڭ ساياسي كەڭەسىنەن ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ۇلكەن قىزى داريعا نازارباەۆا مەن ونىڭ بىرنەشە سەرىكتەستەرى شىعارىلدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇرىنعى پرەزيدەنت تۋرالى ءوز سۇحباتىندا: «تاريحقا قيانات جاساماۋ كەرەك. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – مەملەكەتىمىزدىڭ ىرگەسىن قالاعان، مەملەكەتتىگىمىزدى نىعايتۋعا زور ۇلەس قوسقان تۇلعا. ونىڭ قىزمەتىنە ءادىل باعا بەرۋگە مىندەتتىمىز. تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ كەمشىلىكتەرى بولسا، ودان جاس باسشىلار ساباق الۋى قاجەت»، - دەپ سويلەدى.  سونداي-اق، ول بيلىك ورگاندارىندا «ءومىر بويى باسقارۋ تۋرالى» زاڭدار كەرەك ەمەس ەكەنىن دە ايتتى.

«بۇرىن وسىنداي زاڭدار قابىلداندى، بىراق قازىر ولار كەرەك ەمەس. بۇل تۋرالى تۋراسىن ايتقان ءجون. بولاشاقتا مۇنداي زاڭدار قاجەت ەمەس دەپ ويلايمىن»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتە وتىرعان نازارباەۆتىڭ تۋىستارىنىڭ شەتىنەن قىزمەتتەن بوساتىلۋىنا بايلانىستى پرەزيدەنت توقاەۆ پەن ەكس-پرەزيدەنتتىڭ اراسىندا كيكىلجىڭ تۋعان بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار ايتىلدى، بىراق توقاەۆ تا، نازارباەۆ تا بۇل بولجامدى جوققا شىعاردى.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz