الماتىداعى «راحات» بازارىنىڭ داۋى ءالى باسىلماي تۇر. وتكەن اپتانىڭ اياعىندا الماتىنىڭ ايدىك «باراحولكاسىنداعى» بازار ساۋداگەرلەرى، جەكە كاسىپكەرلەر ميتينگ وتكىزدى. ولار جەتىسۋ اۋدانى اكىمى گۇلنار قوقاباەۆا تاراپىنان «قوناق-لوقى» كورىپ جاتقانىن ايتۋدا. كاسىپكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، اكىم قوقاباەۆا كاسىپكەرلەرگە كەلىپ: «1 ايدا جەردى بوساتپاساڭدار، بۋلدوزەر اكەلىپ، بۇزىپ تاستايمىن»، - دەگەن. ءتىپتى، بازار ورنالاسقان جەردىڭ ەلەكتر جارىعى دا وشىرىلگەن. قازىر كاسىپكەرلەر كۇنىنە 60 مىڭ تەڭگە تولەپ، ارنايى گەنەتاتور جالداپ وتىر.

ءلاززات تىلەۋحان، جەكە كاسىپكەر:

- ءبىز 4 جىل بويى «Almaty CPS» جشس-مەن سوتتاسىپ كەلدىك. ولار ءبىزدىڭ بازارىمىز ورنالاسقان ورىنعا جيھاز فابريكاسىن سالماقشى بولدى. بىراق، ءبىز 19 قاڭتاردا سوتتا جەڭىپ شىقتىق. سوت شەشىمى دوساەۆ مىرزانىڭ قاراۋىندا.

ەندى جەتىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمى باسقا جۇمىسى جوقتاي، ءوزى باستاپ وسى جاققا كەلىپ، بىزگە: «جۇمىس ورنىنان كەتىڭىزدەر، مەن بۋلدوزەر اكەلىپ بۇزامىن»،- دەپ قوقان-لوقى جاساپ وتىر. بۇل جەرگە كولىك تۇراعىن سالماقشى ەكەن. نەگە؟ ەگەر ءسىزدىڭ بىزگە شىنىمەن جانىڭىز اشيتىن بولسا، 4 جىل بويى ءسىز قايدا بولدىڭىز؟ ءبىز وتە كۇردەلى جولدان وتتىك، سوڭىنا دەيىن باراتىن بولامىز.

(سۋرەتتە اكىم گ.قوقاباەۆا)

بىرىنشىدەن، بۇل قازىر دوساەۆ مىرزانىڭ قاراۋىنداعى ماسەلە. ول قوقاباەۆا حانىمنىڭ شەشەتىن ماسەلەسى ەمەس. دوساەۆ مىرزا شەشىم شىعارۋى كەرەك.

ەكىنشىدەن، ءبىز ءوز كۇرەسىمىزدى جالعاستىرامىز. ءبىز باسقا ورىنعا كوشىپ بارمايمىز. ويتكەنى كەزىندە ءبىز وسى جەردى 15-20 مىڭ دوللورعا ساتىپ الدىق. بىزگە: «كورشى بازارلاردىڭ جەرتولەسىنە كوشىڭدەر، 3 اي تەگىن بەرەمىز»، - دەيدى. بىراق، ونىڭ ىشىنە جوندەۋ جۇمىسىن ءوزىمىز جاساۋىمىز كەرەك ەكەن. وعان قوماقتى قارجى كەرەك. سوندا پرەزيدەنت توقاەۆ مىرزانىڭ ايتقان ءسوزى قايدا قالدى؟ ورتا جانە شاعىن كاسىپكەرلەرگە تيىسپەۋ كەرەك! ءبىز بارلىق سالىقتى ۋاقىتىلى تولەپ وتىرمىز. ارقايسىمىز جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەنبىز. ءبىزدىڭ جالعىز تالابىمىز: قوقاباەۆا حانىم بىزگە كەلىپ قوقان-لوقى كورسەتپەسىن! ول نەگە ءوزى كەلىپ «مىنا جەردى بوساتىڭدار» دەگەن تالاپ قويادى؟ «جارىقتى وشىرەمىز»، - دەدى. ءوشىرىپ تاستادى. بۇل دا زاڭعا قايشى نارسە. ءبىز ءبارىبىر كۇرەسىمىزدى توقتاتپايمىز.

تامارا جۇمانوۆا، جەكە كاسىپكەر:

- مەن وسى بازاردا 20 جىلدان اسا جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. و، «باستا جيھاز فيرماسىن سالامىز» دەدى، ەندى قازىر اينالىپ كەلىپ، «كولىك تۇراعىن سالامىز» دەپ جاتىر. ءبىز سالىق تولەپ وتىرمىز، جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەنبىز. بۇل جەردە 300 كاسىپكەر جۇمىس ىستەيدى. قازىرگى ۋاقىتتا ساۋدا دا جاقسى ءجۇرىپ جاتقان جوق. ءبىزدى نەگە قايتا-قايتا مازالاي بەرگەنىن تۇسىنە المادىم؟

جيھاز فيرماسىن سالاتىنداردان ارەڭ دەگەندە سوتتاسىپ، جەڭىپ العان كەزدە، تاعى دا كەلىپ تيىسە باستادى. سوتتا جەڭدىك دەپ ەندى قۋانا بەرگەندە، جەتىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمى قوقاباەۆا كەلىپ، «كولىك تۇراعىن سالامىز»، دەپ قۋىپ جاتىر. «جارىقتى وشىرەمىن، بۋلدوزەر اكەلىپ بۇزامىن»، - دەپ جاتىر. «سىزگە بازاردىڭ نەسى كەدەرگى كەلتىرىپ تۇر»، - دەسەك، «كونتەينەرلەر»، - دەيدى. ءبىز قانشا جىل سوتتاسىپ ءجۇرىپ ۋاقىتىمىزدى كەتىردىك. ەگەر ول جاعداي بولماعاندا، ءبىز باياعىدا بازار عيماراتىن سالىپ الاتىن ەدىك. ءبىز جاڭا عانا «Almaty CPS» جشس-دان بازارىمىزدى الدىق. ول كىسىنىڭ بىزگە بۇلاي ىستەۋگە قاقىسى جوق. بىزگە ۋلتيماتۋم قويىپ، «بولماسا باسقا بازاردان ورىن ساتىپ الاسىڭدار»، - دەپ بىت-شىتىمىزدى شىعارىپ جاتىر.

جاميليا تۋلەنوۆا، «تكم» جشس-ءنىڭ وكىلى، زاڭگەر:

- اۋدان اكىمى ءوز قۇزىرىنا جاتپايتىن ماسەلەنى موينىنا جۇكتەپ وتىر. ويتكەنى جەردى جالعا بەرۋدى جاڭا مەرزىمگە ۇزارتۋ – ول قالالىق اكىمدىك پەن جەر كوميسسياسىنىڭ قۇزىرىندا.  بۇل جەر كودەكسىنىڭ 17-بابىندا بەكىتىلگەن. اۋدان اكىمىنىڭ وعان وكىلەتتىگى جوق.

نە سەبەپتەن قوقاڭداپ كەلىپ: «1 ايدا جەردى بوساتىڭدار»، - دەگەن زاڭسىز تالاپ قويىپ وتىرعانى ءبىز ءۇشىن جۇمباق. مۇددەلىلىك جايلا ايتار بولساق، مەنىڭ ءوزىم وسى بازاردىڭ داۋىمەن اينالىسىپ جۇرگەنىمە جەتىنشى جىل. سوتتاسىپ جۇرگەنىمىزگە دە 5 جىلعا كەتىپ بارادى. 2018 دىلدان بەرى ءبىز سوتتان كوز اشقان جوقپىز. كىمنىڭ كوزى ءتۇسىپ، كىمنىڭ سوزىنە ءبىزدىڭ بازاردىڭ جەرى سۇيەلدەي بوپ وتىرعانىن مەن ناقتى اتاپ ايتا المايمىن. بىراق، اۋدان اكىمى قوقاباەۆانىڭ ماماندىعى زاڭگەر. ءبىرىنشى جولى مەملەكەتتىك قىزمەتتە ەمەس. ۇستىنە جاي تۇسكەندەي كەلىپ، مىناداي تالاپ قويۋ ءۇشىن قانداي نەگىز بولۋى كەرەگىنە ءوزى جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.

مىنا جەرگە اۆتو تۇراق سالۋ ءۇشىن قالانىڭ باس جوسپارى وزگەرتىلۋى كەرەك. اتاپ وتەتىن جايت - «تكم» جشس مەن «راحات» بازارىنىڭ كاسىپكەرلەرىنىڭ وسى ءبىز تۇرعان جەرگە وزگەدەردەن ارتىقشىلىق قۇقىعى بار. ءبىزدى وسى كۇنگە دەيىن وسىارتىقشىلىق قۇقىقتان ەشكىم ايىرعان جوق. ونداي سوت شەشىمى جوق.

زاڭدا جەردى پايدالانۋشى ەگەر پايدالانىپ وتىرعان ۋاقىتتا زاڭ تالابىن بۇزباسا، وزگەلەردىڭ الدىندا ارتىقشىلىق قۇقىعى بار. قازىر باسقا بىرەۋ بۇل جەردى الۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن كۇندە دە، تەك تكم بۇل جەردەن باس تارتسا عانا قاناعاتتاندىرىلۋى مۇمكىن. ال ءبىز جەردەن باس تارتىپ وتىرعان جوقپىز.

بۇل جەر جاڭا مەرزىمگە 2018 جىلى 3 ناۋرىزدا ۇزارتىولۋى قاجەت بولاتىن. بىراق، «سانيتارلى قورعاۋ ايماعىنا جاتادى»، - دەپ،  بىزگە بەرۋدەن باس تارتتى. ەگەر ول نەگىزگە كەلسەك، «ياليان»، «بايسات»، «ادەم» بازارلارى دا سانيتارلىق قورعاۋ ايماعىنا ەنىپ كەتەدى. ول تەك سىلتاۋ. قازىر ءبىزدىڭ قولىمىزدا باس تارتۋ تۋرالى بەرىلگەن ارحيتەكتۋرانىڭ قورىتىندىسى بار. «Almaty CPS» جشس-عا بەرۋگە بولادى»، - دەگەن قاراما-قايشى قورىتىندى شىعارىلعان. اكىمدىك ءوزى قالاعان كاسىپكەردىڭ مۇددەسىن قورعاپ تۇر. ءبىز مۇنى سوتتا دالەلدەپ شىقتىق.

سوت قاراعاندىقتان، ءبىزدىڭ ارىز تەك اكىمنىڭ الدىنا بارۋى كەرەك. ءبىز قازىر ءتيىستى زاڭ نورمالارىن تابۋىمىز كەرەك. بۇلار جەر كوميسسياسىنا جىبەرەمىز دەدى. ول جەردە جەردى ورنالاستىرۋ جوباسىن قاراستىرادى، سونىمەن ول ەكى ايعا جۋىق ۋاقىتتى الادى. جەر كوميسسياسىنا جىبەرسە، وعان دا كونىپ وتىرمىز. ءبىز تەك زاڭ اياسىندا ارتىقشىلىق قۇقىعىمىزدى بۇزباي، ماسەلەنى شەشسە دەيمىز.

اۋدان اكىمىنىڭ بۇل تالابىنىڭ ءوزى زاڭسىز. مودەرنيزاتسيا جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى مەنشىك قۇقىعىن انىقتاۋ كەرەك. ءبىز سول مەنشىك قۇقىعىن بەكىتۋ ءۇشىن مىنە، بەس جىل بويى سوتتىڭ تابالدىرىعىن توزدىردىق. ال، قازىر جەردى جالعا بەرۋ ۋاقىتىن ۇزارتاتىن بولسا، ءبىز وسى جەردىڭ بەدەرىنە، كاسىپكەرلەردىڭ تالابىنا ساي مودەرنيزاتسيا جۇمىسىن جۇرگىزۋگە دايىنبىز. ءوزىمىزدىڭ جوبامىزدى 2018-19 جىلدارى قالا اكىمدىگىنە ۇسىنعان بولاتىنبىز. ولاردىڭ تالاپتارىنا ساي ءبىزدىڭ جوبامىز ەكى رەت وزگەرتىلدى. مىنە، ىسكە كىرىسەمىز دەپ تۇرعاندا، 2019 جىلعى مامىر ايىندا «Almaty CPS» جشس-عا بەرىپ قويعان. سوندىقتان بۇل جەردەگى قۇيتىرقى ارەكەت جەرگىلىكتى باسقارۋ ورگاندارىنان بولىپ وتىر.

باقىتجان بازاربەك، زاڭگەر:

- اۋدان اكىمى باسقا بازارلاردىڭ باسشىلارىمەن بىرگە كەلدى. ولاردىڭ باستى تالابى: ساتۋشىلار سولاردىڭ كورسەتكەن جەرىنە كوشۋى كەرەك. ايتۋلارى بويىنشا وسى تۇرعان جەردەن دە جاقسى ەكەن. بازاردىڭ ورنىنا كولىك تۇراعىن سالماقشى. ءبىز قانشا جىل سوتتاسىپ ءجۇرىپ، اكىمدىكتىڭ سوزىنە سەنۋدەن قالدىق. باسىندا باسقا، سوتتا باسقاشا ايتادى. كولىك تۇراعى دەگەن سىلتاۋ. ەرتەڭ بۇل جەر باسقا ادامعا ۋچاسكى رەتىندە بەرىلەدى. بۇل جەر وتە ىڭعايلى جەر. باسقاشا بازار نە بولماسا ساۋدا عيماراتىن سالىپ تاستايدى. ەشقانداي كولىك تۇراعى سالىنبايدى.

كاسىپكەرلەر قانداي سەبەپپەن ورىندارىن بوساتۋى كەرەك؟ سوت شەشىمى كاسىپكەرلەردىڭ پايداسىنا شەشىلدى. «Almaty CPS» جشس-نىڭ جەر پايدالانۋ قۇقىعى الماتى قالالىق سوتىنىڭ قاۋلىسىمەن 19 قاڭتاردا بۇزىلدى. بۇزىلعاننان كەيىن باستاپقى جاعدايعا قايتىپ كەلۋى كەرەك. «تكم» جشس ءتيىستى ارىزدى اكىمدىككە بەردى، «تكم» تاراپىنان جەر يگەرۋ كەزىندە زاڭبۇزۋشىلىق بولماسا، جەر پايدالانۋ قۇقىعىن جاڭا مەرزىمگە ۇزارتا الادى. بۇل جەردە سوت شەشىمى «تكم» جشس-نىڭ ەمەس، اكىمدىكتىڭ پايداسىنا شەشىلگەندەي بولىپ تۇر. سولاي كەلتىرىپ وتىر. بۇل دۇرىس ەمەس. سوت شەشىمى كاسىپكەرلەردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ەسكەرە وتىرىپ، ءادىل شىعارىلدى. ءبىز سوت شەشىمى تولىق ورىندالماي جۇمىسىمىزدى توقتاتپايمىز. «تكم» جشس-نىڭ جەر پايدالانۋ قۇقىعى تولىق قالپىنا كەلتىرىلۋى كەرەك.

بيزنەس لوببي دە بولۋى مۇمكىن. سەبەبى، بىلەسىزدەر «Almaty CPS» جشس-نىڭ ارتىندا كىم تۇرعانىن. ۇزاق جىلدار بويى مەملەكەت ورگاندارى «Almaty CPS» جشس-نىڭ جاعىنا شىعىپ كەلدى. بىزگە الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى، ساۋلەت قالا قۇرىلىس باسقارماسى، جەر قاتىناستار باسقارماسى قارسى تۇردى. مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان بىزگە قاتىستى ءبىر ءجوندى ءسوز ايتىلعان جوق. ءبىز مۇنى جوعارىدان تۇسكەن بۇيرىق دەپ سانايمىز. ياعني، «تكم-نان» قالايدا جەردى تارتىپ الىپ، «Almaty CPS» جشس-گە بەرۋى كەرەك. وسى ماقساتتى مەملەكەت ورگاندارى نەشە جىل بويى اتقارۋعا تىرىستى. بىراق، سوت ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشىم شىعاردى. سوتتىڭ شەشىمى ادىلەتتى.

سوندىقتان دا، جەتىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمى قوقاباەۆا حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ەسكەرىپ، حالىقتىڭ جاعدايىنا قاراي قادام جاسايدى دەگەن ويدامىز. ال قازىر ول كىسىدەن ونداي قادام بايقالمايدى. «سىزدەرگە بۇدان دا جاقسى جەر تاۋىپ قويدىق، بوساتىڭىزدار»،- دەپ وتىر. بىراق، ءسوزدىڭ استارىن تۇسىنەتىن ادامدار بىلەدى، مۇندا ءبىر قىسىم بار.

Abai.kz