تاريح ءپانىن وقىتۋدا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
وسىعان دەيىن پەتروپاۆلدا تاريح ءپانى مۇعالىمدەرىنىڭ سەزى وتكەن بولاتىن.
سەزگە 300-دەن استام تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمى، تاريحشى، ادىسكەر، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن بىرقاتار جوعارى وقۋ ورنىنىڭ باسشىلارى قاتىستى.
سەزگە قاتىسۋشىلار ۇلگىلىك وقۋ باعدارلامالارى مەن وقۋلىقتاردىڭ مازمۇنىن جەتىلدىرۋ، سونىمەن بىرگە وقۋشىلاردىڭ وقۋ جەتىستىكتەرىن باعالاۋ، جوعارى وقۋ ورىندارىندا تاريح ءپانى مۇعالىمدەرىن دايارلاۋ جانە مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرىن جان-جاقتى جانە اشىق تالقىلادى.
تاريحشىلار مىناداي ۇسىنىستاردى كوتەردى:
- 5-سىنىپتا قازاقستان تاريحىنان بۇرىن مەكتەپ باعدارلاماسىندا بولعان جانە وسى جاستاعى وقۋشىلاردىڭ تۇسىنىگىنە قولجەتىمدى تاقىرىپتاردى قايتارۋ;
- «قازاقستان تاريحى» جانە «دۇنيەجۇزى تاريحى» پاندەرىنىڭ وقۋ باعدارلاماسى مازمۇنىن جاڭارتۋ. قازىر قازاقستان تاريحىنىڭ نەگىزگى كۋرسى 9-سىنىپتا اياقتالسا، 10-11-سىنىپتا نەگىزىنەن پروبلەمالىق سۇراقتار وقىتىلادى. وسىعان بايلانىستى مۇعالىمدەر مەن عالىمدار 6-سىنىپتان باستاپ 11-سىنىپقا دەيىن ەجەلگى داۋىردەن قازىرگى زامانعا دەيىنگى تاريحتى تولىققاندى زەرتتەۋدى ۇسىندى;
- ماتەريالدى سىنىپ بويىنشا ءبولۋدى وزگەرتۋ. مىسالى، 6-سىنىپتى الىپ قارايىق. 2016 جىلدان بەرى ءبىر عانا 6-سىنىپتىڭ باعدارلاماسى 12 عاسىرعا جۋىق ۋاقىتتى قامتىدى.
ايتا كەتەيىن، VI عاسىردان XVIII عاسىردىڭ باسىنا دەيىن وتە ماڭىزدى تاريحي كەزەڭدەر بولدى.
ۇلى دالا تاريحىنىڭ بۇل ماڭىزدى كەزەڭى تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ، التىن وردا مەملەكەتىنىڭ جانە قازاق حاندىعىنىڭ ءداۋىرىن قامتيدى.
ال ەندى وسى تاقىرىپتاردى ءبىر سىنىپ ەمەس، ماتەريالدى تولىققاندى مەڭگەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وقۋ باعدارلاماسىن ەكى سىنىپ بويىنشا ءبولۋ ۇسىنىلىپ وتىر.
مەن بۇل ۇسىنىستىڭ بارلىعىن ورىندى دەپ سانايمىن. ولار باعدارلامالاردى جاڭارتۋ جونىندەگى ساراپشىلار توبىندا قوسىمشا قارالادى.
ەندى ناقتى قابىلدانعان شەشىمدەرگە توقتالا كەتەيىن.
- قازاقستان تاريحى مەن دۇنيەجۇزى تاريحى وقۋلىقتارى ەندى ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەبى ءۇشىن بىرىڭعاي جانە بازالىق بولادى.
- جوعارى وقۋ ورىندارىندا قازىرگى «قازاقستاننىڭ قازىرگى زامانعى تاريحىنىڭ» ورنىنا «قازاقستان تاريحى» ءپانى وقىتىلادى، ياعني باعدارلاما تاريحتىڭ باسقا دا كەزەڭدەرىن، دالىرەك ايتقاندا، ەجەلگى، ورتا عاسىرلار جانە جاڭا زاماندى قامتيدى.
- ەندى عىلىمي باعىتتا ءبىلىم العان تاريحشىلار قايتا دايارلاۋ كۋرستارىنان ءوتىپ، كەيىن مەكتەپتە ساباق بەرە الادى.
- باعالاۋ بويىنشا وزگەرىستەر ەنگىزىلەدى. قورىتىندى اتتەستاتتاۋ بۇرىنعىداي جازباشا عانا ەمەس، اۋىزشا جانە جازباشا تۇردە وتكىزىلەدى. جيىنتىق باعالاۋ مۇعالىمنىڭ قالاۋى بويىنشا اۋىزشا نەمەسە جازباشا تۇردە جۇرگىزىلۋى مۇمكىن.
- پەتروپاۆلدا ءا. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى سياقتى عزي فيليالدارى اشىلىپ جاتىر. بۇل ينستيتۋتتار وسى وڭىرلەردە اۋقىمدى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەر ۇيىمداستىراتىن بولادى.
اسحات ايماعامبەتوۆ
Abai.kz
