بۇگىندە يزرايل جان باسىنا شاققانداعى ستارتاپتار سانى جاعىنان الەمنىڭ كەز-كەلگەن ەلىن باسىپ وزادى، ولاردىڭ سانى 4 000-نان اسادى ەكەن. وسى كۇنگە دەيىن قارجىگەرلەر وسىناۋ ويماقتاي ەلدىڭ ستارتاپتاردى قارجىلاندىرادى دەگەنگە سەنبەگەن. بىراق قازىر اقش – تىڭ نيۋ-دجەرسي شتانىنا سىيىپ كەتەتىن 9 ميلليوندى حالقى بار يزرايلدە قۇنى 1 ميلليارد دوللورعا جەتەتىن جەكە كومپانيالار ورنالاسقان. يزرايل قالايشا تەحنولوگيالىق دەرجاۆاعا اينالدى؟

جوعارى ينۆەستيتسيا.  يزرايلدە عىلىم مەن تەحنولوگيا ەڭ دامىعان سالالاردىڭ ءبىرى.  2015 جىلى ەلدىڭ ءجىو-ءنىڭ 4,3 % ازاماتتىق زەرتتەۋلەر مەن ازىرلەمەلەرگە جۇمسالدى. بۇل الەمدەگى ەڭ جوعارى كورسەتكىش. 2019 جىلى يزرايل Bloomberg Innovation Index رەيتينگىندە ەڭ يننوۆاتسيالىق ەلدەر تىزىمىندە بەسىنشى ورىندى يەلەندى. ميلليون تۇرعىنعا شاققانداعى عىلىمي جاريالانىمدار بويىنشا الەمدە 13-ءشى ورىندا تۇر.

2014 جىلى يزرايل عالىمدارىنىڭ دۇنيە ءجۇزى بويىنشا جاريالاعان عىلىمي ماقالالار ۇلەسى (0,9 %) دۇنيە جۇزىندەگى حالىق ۇلەسىنەن (0,1 %) الدەقايدا جوعارى بولدى. كوپتەگەن امەريكاندىق ۆەنچۋرلىق كاپيتاليستتەردىڭ يزرايلدە كەڭسەلەرى بار، ال باسقالارى يزرايلدىك ستارتاپتارعا ينۆەستيتسيا سالادى. يزرايلگە قانشا ۆەنچۋرلىق كاپيتاليستەر ينۆەستيتسيا سالىپ جاتقانىن ءدال انىقتاۋ قيىن، بىراق كەيبىر باعالاۋلار بويىنشا بۇل شامامەن 200 وتاندىق فيرما، 60 كورپوراتيۆتىك جانە 70 شەتەلدىك كومپانيالار ەكەن. 2015 جىلدان بەرى يزرايلدە جىل سايىن ورتا ەسەپپەن 23 ۆەنچۋرلىق فيرما اشىلعان.

ساۋاتى جوعارى حالىق. يزرايل ءىرى جوعارى تەحنولوگيالىق كومپانيالاردىڭ وتانىنا اينالدى، سەبەبى، مۇنداعى جەرگىلىكتى حالىق الەمنىڭ ۇزدىك تەحنولوگيالاردىڭ ءتىلىن مەڭگەرگەن.

الەمدەگى ەڭ ۇزدىك 500 تەحنولوگيالىق الپاۋىت كومپانيالاردىڭ الپىسى يزرايلدە زەرتتەۋ جانە يننوۆاتسيالىق ورتالىقتارىن اشقان. يزرايل حالقى نارىقتاعى دامىعان ەلدەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ جاسى. 2020 جىلعى مالىمەت بويىنشا حالقىنىڭ 28 %-ىن 15 جاسقا تولماعاندار قۇرايدى ەكەن. ال، دامىعان ەلدەردە بۇل كورسەتكىش 16 %-دى قۇرادى.  يزرايلدىكتەردىڭ 60 پايىزى ەڭبەككە جارامدى حالىق. جاستارى وزدەرىنىڭ قارجىلىق بولاشاعىنا وپتيميستىك كوزقاراستا ەكەن. 2020 جىلعى جاعداي بويىنشا 25 پەن 34 جاس ارالىعىنداعى يزرايلدىكتەردىڭ 47 %-ى كوللەدجدى بىتىرگەن (ەىدۇ بويىنشا 45 %-دان ءسال جوعارى). ياعني، ءوسىپ كەلە جاتقان ءبىلىمدى جاستار توبى بولاشاقتا ءيزرايلدىڭ ۇزاق مەرزىمدى ەكونوميكالىق تابىسىن قامتاماسىز ەتەدى دەگەن ءسوز.

جاھاندانۋدىڭ پايداسى. يزرايل جاھاندىق ۇلەس پورتفەلىن قۇرعىسى كەلەتىن ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدى نۇسقاعا اينالا ءبىلدى. ەل الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، گەوساياسي جانە تەحنولوگيالىق ۇردىستەردىڭ سوڭعى مۇمكىندىكتەرىنەن پايدا كورۋدى قالايدى. يزرايل ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ (ەىدۇ) مۇشەسى رەتىندە 10 جىل ىشىندە دامىعان نارىعى بار ەلگە اينالىپ ۇلگەردى. يزرايل جەكە تەحنولوگيا سەكتورى - جاھاندىق ۆەنچۋرلىق كاپيتال مەن جەكە ينۆەستورلاردىڭ ينۆەستيتسيا ورتالىعىنا اينالدى. بۇل سەكتور 2021 جىلى 26 ميلليارد دوللارعا جۋىق ۆەنچۋرلىق كاپيتال الدى، بۇل دەگەنىمىز جالپى ەۋروپا العان قارجىلاندىرۋدىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى. بۇگىندە يزرايلدىك كاسىپكەرلەر ەكىنشى نە ءۇشىنشى ستارتاپتارىن ىسكە قوسىپ جاتىر. سوڭعى ونجىلدىقتا جاھاندىق تەحنولوگيالىق كومپانيالاردا جۇمىس ىستەگەن ينجەنەرلەر، وپەراتورلار جانە باسشىلار كورپوراتيۆتىك ورتانى تاستاپ، وزدەرى قۇرىلتايشىلارعا اينالۋدا. ياعني، بانكتە كوپ اقشا بولعان سايىن ستارتاپتار دارىندى ادامداردى جالداپ، كەڭەيە تۇسەدى. ناتيجەسىندە يزرايل اقش-تىڭ تەحنولوگيالىق اكتسيالارىنان تۇراتىن Nasdaq بيرجاسىندا اقش پەن قىتايدان كەيىن ءۇشىنشى ورىندا تۇر. يزرايلدىكتەر كوپتەگەن جاڭا Google تەحنولوگيالارىن جاسادى. يزرايلدە الەمدەگى ەڭ ءىرى پروتسەسسور ءوندىرۋشىسى Intel زاۋىتىندا 11 000-نان استام ادام جۇمىس ىستەيدى. «Microsoft»  «جارتىلاي يزرايلدىك» كومپانيا بولىپ سانالادى، يزرايلدىك ساراپشىلار ميلليونداعان كومپيۋتەرلەردە جۇمىس ىستەيتىن Windows باعدارلامالىق جاساقتاماسىن ازىرلەۋگە ۇلەس قوستى. IBM, PayPal, Cisco, Amazon, Facebook سياقتى ءىرى كومپانيالاردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق سەكتورلارى، سونداي-اق تەحنولوگيا يمپورتى ءيزرايلدىڭ ءجىو-ءنىڭ 12,5 % قۇرايدى.

2021 جىل يزرايل تەحنولوگيالىق كومپانيالارى ءۇشىن رەكوردتىق جىل بولدى، بىراق 2022 جىل ودان دا تابىستى بولۋى مۇمكىن. بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى 212 مامىلە جاسالىپ، ەلگە  5,58 ميلليارد دوللار تارتىلدى. 2022 جىلى ارقايسىسىنىڭ قۇنى 100 ميلليون دوللاردان اساتىن 14 مامىلە جاسالادى دەپ كۇتىلۋدە. بۇل جالپى جينالعان قاراجاتتىڭ 44 % قۇرايدى ەكەن.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz