ناۋرىزدىڭ 10-ى كۇنى جاڭا جۇمىس ورنىما جەتە بەرگەنىمدە قوڭىراۋ شىر ەتە ءتۇسىپ، تۇتقانىڭ ارعى جاعىنان كۇڭگىرلەگەن تانىس داۋىس: «قايداسىڭ؟ جاڭا جۇمىس ورنىڭا بارىپ، قۇتتىقتاپ شىعام، سونىمەن بىرگە ازىراق بۇيىمتايىم بار»، - دەدى.

كەلىستىك. ۋادەلى ۋاقىتتا موڭعوليادان قوزعالعان قازاق كوشىن باستاۋشىلاردىڭ ءبىرى، ۇزاق جىل تالدىقورعاندا كوشى-قون سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى قۇرمەتبەك سانسىزبايۇلى اعامىزدىڭ توبەسى كورىندى . امان-ساۋلىق سۇراسىپ، قۇتتىقتاۋدى اياقتاعان سوڭ قولىما ءبىر پاپكى ۇستاتىپ جاتىپ: «مىنا بالا ءارى-بەرى ساندالىپ، قينالىپ ءجۇر. تالاي ادامعا كومەكتەسكەنىڭدى الەۋمەتتىك جەلىدەن وقىپ، جەرلەستەرىڭنەن ەستىپ ءجۇرمىن. ءبىر كەلسە - سەنىڭ قولىڭنان كەلەر»، - دەپ سالماق سالا سويلەدى.

«جازعان قۇلدا جازىق بار ما» دەگەندەي اعامىز ات ۇستىندە جۇرگەندە بۇل كىسىمەن دوسىم راقىم ايىپۇلى ارقىلى تانىسىپ، سيلاسىپ كەتكەنبىز. سەكسەننەن اسقان اكە-شەشەم، ءنابيجان مۇقامەتقانۇلى اعامىزدىڭ اكەسىنىڭ وتباسى، ساۋلەن توققازى دوسىمىزدىڭ شەشەسىنىڭ وتباسى 2000-شى جىلداردىڭ باسىندا قوتارىلا كوشىپ كەلگەندە، وسى كىسىنىڭ ارقاسىندا وبلىستىڭ كوشى-قون كۆوتاسىن العان ەدىك. «اشارشىلىقتا جەگەن قۇيقانىڭ ءدامى قالاي اۋىزدان كەتسىن؟!»، ونىڭ ۇستىنە قارا باستىڭ ەمەس، بەيتانىس قانداستىڭ قامىمەن كەلىپ تۇرسا؟.. ارينە، امىرىڭىزگە قۇلدىق دەيمىز.

سونىمەن بۇيىمتايعا كەلسەك، قحر-دىڭ التاي قالاسىندا زەينەتكە شىققان مۇقاش كەبەكبايۇلى دەگەن اقساقالدىڭ ەكى ۇل، ءبىر قىزى اتامەكەنگە قونىس اۋدارىپ، جەر جانناتى جەتىسۋعا ىرگە قالايدى. ءوزى دە زاماننىڭ تىنىش كەزىندە كەلىپ-كەتىپ جۇرەدى. 2013 جىلى قارا شاڭىراققا يە بولىپ وتىرعان كەنجە ۇلى نۇربولات مۇقاش مەزگىلسىز دۇنيە سالىپ، نەمەرەسى ەدىل نۇربولاتۇلى جەتىمدىك قامىتىن كيەدى. مەنتاليتەتى وزگەرە باستاعان جاس كەلىن ءوز جولىنا تۇسەدى. قارا شاڭىراققا يە بولىپ وتىرعان نۇربولاتتان قالعان جالعىز تۇياقتى جەتىلدىرىپ، قاتارعا قوسۋ اقساقالدىڭ بار ۋايىمىنا اينالادى. ويتكەنى كوپ كورىپ، كوپ جاساعان قاريا زاماننىڭ نەگە بەتالعانىن سەزگەن-ءدى. ادام ايتسا نانعىسىز بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەردى جەڭىپ، جەكە قۇجاتتارىن راسىمدەپ، مەكتەپ جاسىنا تاياعان ەدىلدى ۇلكەن ۇلى تولقىن مۇقاشتىڭ قولىنا اكەلىپ تابىستايدى. ەندى ءوزىم كوشىپ كەلەم دەپ جۇرگەندە، شىڭجاڭداعى ساياسات وزگەرىپ، قولىنداعى پاسپورتىن جيىپ الادى، مۇنىڭ سوڭى پاندەمياعا ۇلاسىپ شەكارا جابىلادى.

بۇل كەزدە قارا شاڭىراقتىڭ يەسى، بولاشاق اتاسىنىڭ اماناتى دا ەسەيىپ-ەرجەتەدى. بيىلعى ۇبت-عا تىركەلۋ ءۇشىن قۇجاتىن ىزدەسە، ساندىقتىڭ تۇبىندە تاپجىلماي جاتقان قىتاي تولقۇجاتىنىڭ مەرزىمى 2018 جىلى تامىز ايىندا ءوتىپ كەتكەن ەكەن. قازاقي جايباسارلىق دەگەن وسى عوي! جايشىلىقتا جايباراقات ءجۇرىپ، ابدەن تاقاماعا كەلگەندە جانتالاسامىز . سونىمەن جان-جاقتا انتالاپ جۇرگەن ءتىلى ءتاتتى، كومەيى ۇزىن دەلدالداردىڭ جەمساۋىنا بارىپ ۇرىنامىز. قۇرەكەڭنىڭ ايتۋىنشا، اتاسىنىڭ اماناتى بولعان «بالانىڭ پاسپورتىن ۇزارتىپ بەرەم» دەپ، ءبىراز دەلدال بۇل وتباسىنى سۇلىكشە سورىپتى. اقىرى اينالىپ كەلىپ، قانداستار ماسەلەسىمەن كەشەندى اينالىسىپ جۇرگەن قۇرمەتبەك مىرزاعا جولىققان ەكەن. ول كىسى بىزگە مىندەتتەدى. ءبىز «ارىق ايتىپ، سەمىز شىعۋعا» تىرىستىق. اۋەلى، قىتاي كونسۋلىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە «امانات بالانىڭ» قۇجاتتارىن جىبەرىپ، سوڭىنان قۇزاۋ سالدىق. قىتاي جەرگى جەرگىلىكتى ۇكىمەتىمەن حابارلاسىپ، قاتىستى قۇجاتتاردى انىقتاعان كونسۋلدىق قىزمەتكەرلەرى اپتانىڭ باسىندا تولقىن مۇقاش مىرزاعا حابارلاسىپ، مامىردىڭ 18-ءى كۇنى ەدىلدىڭ ءوزىن ەرتىپ كەلىپ، كەرەكتى انكەتالاردى تولتىرىپ، پاسپورتىن جاڭالاۋعا ءوتىنىش وتكىزۋدى ۇقتىرىپتى.

ەدىل نۇربولاتۇلىنىڭ پاسپورتىنىڭ مەرزىمىنىڭ 2018 جىلى تامىزدا اياقتاعانىن جوعارىدا ايتتىق. ال، ول جىلداردا شۇار-دا ساياسي اتموسفەرا وزگەشە بولاتىن، شەتەلگە شىققانداردىڭ تولقۇجاتىن，ىقتيار حاتىن جيناپ الىپ، الدىن ساياسي ۇيرەنۋگە (لاگەرگە) كىرگىزگەن. ءبولىنىپ-جارىلعان وتباسىلاردىڭ مۇشەلەرى ۇرەي قۇشاعىندا ەدى. ال بىزدەگى قوعامدىق جەلىنىڭ باتىرلارى بەت قاراتپاي، ايدارىنان جەل ەسىپ تۇرعان، كۇن سايىن ۇندەۋ جاريالاپ، اپتا ارالاپ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، ەل ارالاپ جىلۋ جينايتىن. قىتايداعى قانداستاردىڭ تاعدىرى تالقىعا ءتۇسىپ جاتقاندا، قر ادىلەت مينسترلىگىنە زاڭدى تىركەلگەن «جەبەۋ» قوعامدىق بىرلەستىگى 18 كىسىلىك دەلەگاتسيانى باستاپ بارىپ، پەكين، ءۇرىمشى قالالارىندا لاۋازىمدى تۇلعالارمەن كەزىگىپ، وسىعان دەيىن ەكى ەل باسشىلارى قول قويعان ديپلوماتيالىق جانە حالىقارالىق كەلىسىمشارتتار نەگىزىندە قوردالانعان ماسەلەلەردى ءۇشىنشى ەلدى ارالاستىرماي شەشۋدى ۇسىندى. سول ساپاردان كەلگەن سوڭ ارناۋلى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى ءارى تولقۇجاتىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتىپ، قينالىپ جۇرگەن 24 ادامنىڭ، ودان كەيىن 80 ادامنىڭ قۇجاتىن قىتاي كونسۋلىنا وتكىزىپ، جاڭارتىپ بەردى. وسى بارىستا قانداستارمەن جانە دەلدالدارمەن بايلانىسقا شىققان «جەبەۋ» پورتالىنىڭ رەداكتورى تۇردىبەك قۇرمەتقانۇلى بارلىق قۇجاتتاردى تەگىن دايىنداسا，قازىرگى «جەبەۋدىڭ» باس حاتشىسى قۇرمەت قادىرعازىۇلى بارلىق ارىزدار مەن وتىنىشتەردى قىتاي تىلىنە دەمالىس ۋاقىتىن پايدالانىپ، اقىسىز اۋداردى. ۇيىمداسقان ات توبەلىندەي توپتىڭ اقىلشىلارى مەن اتاماندارى، ساۋاتسىز جاندايشاپتارى مەنىڭ، تۇردىبەك قۇرمەتقانۇلىنىڭ جەكە باسىنا ارسىزدىقپەن شابۋىل جاساپ، وسەك-اياڭ تاراتتى. اللا جاراتقان ءتانىمىزدى ءسوز قىلىپ، جانىمىزدى اۋىرتتى. الەۋمەتتىك جەلىدە نەشە ءتۇرلى توپ قۇرىپ، پسيحيكالىق قىسىم جاساعاندا جاڭاعى پاسپورت يەلەرى مەن ولاردان اقشا الىپ جۇرگەن دەلدالدار ءۇنسىز قالدى. قازىر ءبارى ۇمىت بولىپ بارادى، بىراق ءبىز جاسىماي، جابىقپاي، العا جىلجىپ كەلەمىز. قانداستار كۋالىگى ءوتىپ كەتىپ، مىڭداعان ادام ازاماتتىق الا الماي قينالعاندا، Abai.kz پورتالىمەن بىرلەسە وتىرىپ ۇكىمەتكە، پارلامەنتكە ۇندەۋ جاريالاپ، وسى ءىستىڭ وڭدى شەشىلۋىنە مۇرىندىق بولدىق. پاندەميا كەزىندە قالالىق 12 اۋرۋحانا مەن اۋەزوۆ اۋدانىنداعى 137 مەكتەپتەگى وتباسىلىق جاعدايى تومەن وقۋشىلارعا ەكى ميليون تەڭگەدەن ارتىق قاراجات بولدىك. بارلىق ىستە تىرەگىمىز –مەملەكەت، سۇيەنەرىمىز - حالىق بولدى.

قازاق كوشى جالعاسىپ جاتىر. كەمەلدەنىپ كەلەدى. از-كەم كوشى-قوندى اتاق شىعارىپ، اقشا تابۋدىڭ توتە جولى دەپ بىلەتىن پوپۋليستەر ءالى دە بار. بىراق كوبى اشكەرە بولىپ، قاتاردان شىعىپ جاتىر. «ورنىندا بار وڭالار» دەگەن وسى. قارا شاڭىراقتىڭ يەسى ەدىل نۇربولاتۇلى اللا بۇيىرسا جاڭا پاسپورتتىن العان سوڭ ازاماتتىققا ءوتىنىش بەرەدى. وعان ەش كەدەرگى جوق. «جاڭا قازاقستاننىڭ» ءبىر ازاماتى اتانادى. الدا ۇبت كۇتىپ تۇر، جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرسە، تەڭىن تاۋىپ قارا شاڭىراقتىڭ جاڭا وتاۋىن كوتەرەدى. ءداستۇردىڭ جالعاستىعى، بابالار امانىنىڭ ىسكە اسۋى دەپ وسىنى ايتامىز.

يمپەريالار ءبولىپ العان قازاقيانىڭ بىرىگۋ ۇدەرىسى باستالعالى وتىز جىل بولدى. تابىسىمىز تولاعاي، كەمشىلىك پەن اتتەگەن-اي دا جوق ەمەس. بۇل قوعامنىڭ دامۋ زاڭدىلىعى، ءار زامان كوشىنىڭ تاريحى، اۋلەتتىڭ ءتىپتى، ءار جەكە تۇلعانىڭ تاعدىرى.  نازىك تە كۇردەلى قۇبىلىس. ونىڭ تەرەڭىنە بويلاپ، قاتپارىنا ءۇڭىلۋىمىز لازىم! قاعانات پەن ۇلىستىڭ، ۇلتتىڭ شەجىرەسى سوعان نەگىزدەلىپ جازىلادى، كەيىنگىلەر عيبرات الادى. ءبىز وسى تاريحي ميسسيالارعا ءبىر جاعىنان قاتىسىپ، ءبىر جاعىنان كۋا بولىپ وتىرمىز، سوعان شۇكىرشىلىك ەتەيىك!

ءومارالى ادىلبەكۇلى

Abai.kz