«AMANAT» پارتياسى الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارعا ازىق-تۇلىك كارتاسىن ەنگىزۋدى ۇسىندى.  كەزەكتەن تىس وتىرىستا «AMANAT» پارتياسى جانىنداعى ەكونوميكا، كاسىپكەرلىك جانە اگرارلىق سەكتور ماسەلەلەرى جونىندەگى رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەستىڭ مۇشەلەرى ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ ءوسىمءى پروبلەماسىن تالقىلادى.

29 شىلدە مەن 5 تامىز ارالىعىندا باعا وزگەرىسىن باقىلاپ جۇرگەن پارتيانىڭ مونيتورينگ توپتارى 1747 نىساندا 1126 رەيد جۇرگىزدى. الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى تىزبەسى بويىنشا باعانىڭ ەڭ جوعارى ءوسىمى 5 وڭىردە: الماتى جانە نۇر-سۇلتان قالالارىندا، قاراعاندى، ماڭعىستاۋ، باتىس قازاقستان وبلىستارىندا بايقالادى. اتاپ ايتقاندا، اماناتتىقتار ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ۇكىمەت بەكىتكەن شەكتى باعادان قىرىققابات –117%-عا، ءسابىز – 60%-عا، پياز – 35%-عا قىمباتتاعانىن انىقتادى. قاراعاندى وبلىسىندا قانت باعاسى ورتا ەسەپپەن 30%-عا ءوستى. باتىس قازاقستان وبلىسىندا قاراقۇمىق جارماسى 38,7%-عا قىمباتتادى.

ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى ساۋدا كوميتەتى توراعاسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ايدار ابىلدابەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ ءوسىمىن تەجەۋ ءۇشىن اكىمدىكتەر ساۋدا نىساندارىنا «اينالىم سحەماسى»  ارقىلى جەڭىلدىكپەن قارىز بەرىپ جاتىر. نەسيەلەۋ ماقساتىندا جالپى سوماسى 86,4 ملرد. تەڭگە ءبولىندى. سونداي-اق، ءار وبلىستا تۇراقتاندىرۋ قورلارى قۇرىلدى.

«تۇراقتاندىرۋ قورلارىنا 18 ملرد.تەڭگە ءبولىندى. وڭىرلەردىڭ جەدەل اقپاراتى بويىنشا، جىل باسىنان بەرى تۇراقتاندىرۋ قورلارىنا 18,3 مىڭ توننا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى، سونىڭ ىشىندە ۇن – 10,2 مىڭ توننا، قانت – 3,1 مىڭ توننا، كۇرىش – 0,6 مىڭ توننا جانە ت. ب. ساتىپ الىندى. بۇعان قوسا، ەلىمىزدە ءار اپتاسا سايىن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ جارمەڭكەسى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. جىل باسىنان بەرى بارلىق وڭىردە 4133 جارمەڭكە ۇيىمداستىرىلدى. ياعني، ءار اپتا سايىن ورتا ەسەپپەن 207 جارمەڭكە وتەدى. وندا تاۋارلار نارىقتاعى باعادان 15-20%-عا تومەن باعامەن ساتىلادى»، – دەدى ول.

الايدا، پارتيا مۇشەلەرى باعا وسىمىمەن كۇرەس ماسەلەسىندە «اينالىم سحەماسىنىڭ» تيىمدىلىگى بايقالماي وتىرعانىن ايتىپ جاتىر. بۇل رەتتە، كەڭەس توراعاسى، ءماجىلىس دەپۋتاتى امانجان جامالوۆ ەل پرەزيدەنتىنىڭ تاياۋداعى تاپسىرماسىن ەسكە سالدى.

«ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى «اينالىم سحەماسىنىڭ» تيىمدىلىگىنە كۇمان كەلتىردى. سوندىقتان ءتيىمدى شەشىم تابۋدى تاپسىردى. سوعان قاراماستان, «اينالىم سحەماسى» جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر. ەشقانداي جاڭا شەشىم ەستىگەن جوقپىز. پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ەستىمەگەن نەمەسە تۇسىنبەگەن سياقتىسىز»، – دەدى كەڭەس توراعاسى.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇعان دەيىنگى كەڭەس وتىرىستارىندا جانە دەپۋتاتتىق ساۋالداردا پارتيالىقتار حالىقتى باعا وسىمىنەن قورعاۋ ءۇشىن «اينالىم سحەماسىنىڭ» ورنىنا تۇرعىنداردى قولداۋدىڭ اتاۋلى شارالارىن پىسىقتاۋدى ۇسىنعان بولاتىن.

«جاقىندا ەلوردا اكىمدىگى الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن ازاماتتار ءۇشىن ازىق-تۇلىك كارتوچكالارىن ەنگىزەتىنىن مالىمدەدى. بۇل شارا شامامەن 160 مىڭ ادامدى قامتيدى. كارتوچكالار از قامتىلعان ازاماتتارعا ازىق-تۇلىكتى تومەن باعامەن ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. باقىلانبايتىن ينفلياتسيا جاعدايىندا مۇنداي شارا وتە ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن. سەبەبى، كومەك اتاۋلى بولعان سوڭ، مەملەكەت قولداۋ وعان اسا مۇقتاج ادامدارعا جاسالادى. وزگە وڭىرلەر دە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تاجىريبەسى بويىنشا ازىق-تۇلىك كارتوچكالارىن ەنگىزۋدى ويلاستىرۋى ءتيىس»، – دەپ اتاپ ءوتتى امانجان جامالوۆ.

پارتيانىڭ باتىس قازاقستان وبلىستىق فيليالىنىڭ اتقارۋشى حاتشىسى مۇرات مۇقاەۆ الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارىن ساتىپ الۋ جانە ساتۋ تىزبەگىندەگى دەلدالدار سانىن زاڭ جۇزىندە ەكىگە دەيىن شەكتەۋدى جانە كوتەرمە جەتكىزۋشىلەر ءۇشىن الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنا ەڭ جوعارى ساۋدا ۇستەمەسىن 15% مولشەرىندە بەكىتۋدى ۇسىندى. سونىمەن قاتار، پارتيا تاجىريبەسى ازىق-تۇلىك كارتاسىن ەنگىزۋگە كومەكتەسەتىنىن جەتكىزدى.

«پاندەميا ۋشىعىپ تۇرعان كەزەڭدە پارتيا مۇقتاج وتباسىلارعا ازىق-تۇلىك سەبەتىن تاراتۋ، 50 مىڭ تەڭگە كولەمىندە اتاۋلى كومەك ءبولۋ سىندى يگى ىستەردى قامتىعان«Biz birgemiz» اكتسياسىن وتكىزءدى. سول تۇستا وسىنداي وتباسىلاردىڭ ءتىزىمىن دايىنداپ، ونىڭ انىق-قانىعىن تەكسەردىك. ەندى وسى ءتىزىمدى جانداندىرۋ قاجەت. سوندا ازاماتتار ارنايى كارتا بويىنشا جەڭىلدىكپەن ازىق-تۇلىك ساتىپ الا الادى. ويتكەنى قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك دۇكەندەردە كەز-كەلگەن ادام تاۋار ساتىپ الا الادى»، – دەدى ول.

ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيتسە-ءمينيسترى ابزال ابدىكارىموۆ نەگىزگى ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ قىمباتتاۋىن تۇسىندىرۋگە تىرىستى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى ازىق-تۇلىك قىمباتشىلىعىنىڭ ءبىر سەبەبى – جاھاندىق جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ بۇزىلۋىمەن، الەمدەگى باعا وسىمىمەن جانە سىرتقى ينفلياتسيالىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋىمەن بايلانىستى.

«ەگەر الەمدەگى باعا ءوسىمى تۋرالى ايتاتىن بولساڭىز، وندا حالىقتىڭ جالاقىسى مەن تابىسىن دا ءدال سولاي ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتىڭىز. باعانىڭ ءالى دە كوتەرىلە بەرەتىنىن، بىراق تابىس مولشەرى ارتپايتىنىن ايتقان كەزدە، الداعى ۋاقىتتا ادامدار تويىپ تاماق جەي المايدى دەگەن ويدى جەتكىزەسىز. ءسىز مينيسترلىكتە سول ءۇشىن وتىرسىز با؟ سەبەپ تۋرالى ايتاتىن بولساڭىز, ونىمەن كۇرەس جۇرگىزەتىن ءادىسى تۋرالى دا ايتۋىڭىز كەرەك. ورناعان جاعدايدى قايتالاپ ايتىپ بەرۋدىڭ قاجەت جوق»، – دەپ اتاپ ءوتتى كەڭەس توراعاسى امانجان جامالوۆ.

ءوز كەزەگىندە، اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى باعلان بەكباۋوۆ ەلىمىزدە ازىق-تۇلىك تاپشىلىعى جوق ەكەنىنە سەندىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتىڭ ازىق-تۇلىك قورى جەتكىلىكتى. ول سونداي-اق، كەڭەس مۇشەلەرىنە ىشكى نارىقتىڭ قانتقا قاجەتتىلىگى تولىق قامتاماسىز ەتىلەتىنىن حابارلادى. تامىز ايىنىڭ باسىندا قور 31,6 مىڭ توننانى قۇرادى. زاۋىتتار 40,7 مىڭ توننا قانت ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. يمپورت 42,2 مىڭ توننانى قۇرايدى.

«تەك بەلگىلى ءبىر ايماقتاردا عانا تاپشىلىق بار. جالپى رەسپۋبليكا بويىنشا وڭ تەڭگەرىم بايقالادى. اقتوبە، اباي، قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ وبلىستارىنىڭ، نۇر-سۇلتان جانە شىمكەنت قالالارىنىڭ اكىمدىكتەرى تاپشىلىقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسىمەن قانت جەتكىز جونىندە كەلىسىم-شارت جاساسۋى ءتيىس»، – دەدى ول.

سونىمەن قاتار، وتىرىس بارىسىندا كەڭەس مۇشەلەرى اۋە جانە تەمىرجول بيلەتتەرىنىڭ قىمباتتاۋىنا، سونداي-اق ءدارى-دارمەك باعاسىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى پايدا بولعان ماسەلەلەردى تالقىلادى. پارتيالىقتار مونيتورينگ توپتارىنىڭ دارىحانالارعا رەيد جۇرگىزۋ تاجىريبەسىن جانداندىرۋدى ۇسىندى.

وتىرىستى قورىتىندىلاي كەلە، كەڭەس توراعاسى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءىس-شاراعا دايىندىعىن سىنعا الدى.

«مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باياندامالارى الدىڭعى وتىرىستاردا ايتىلعان ويدى قايتالايدى. گەوساياسي جاعدايدى جانە تاعى باسقانى ايتىپ اقتالىپ كەلەدى. بارلىق ماسەلەنى جاھاندىق ينفلياتسيياعا اۋدارا سالۋدى دوعارۋ قاجەت. قازاقستان حالقى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلەگە دەگەن وسىنداي كوزقاراس ءبىزدى قاتتى الاڭداتادى. ەگەر جاقىن ارادا جۇمىسقا دەگەن كوزقاراس وزگەرمەسە، ىلگەرىلەۋدى بايقالمايتىن بولسا، وندا «AMANAT» فراكتسياسى تاراپىنان پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا باعا ءوسىما ماسەلەسىن قاراۋعا باستاماشىلىق ەتەتىن بولامىز»، – دەپ تۇيىندەدى امانجان جامالوۆ.

Abai.kz