مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى 7 باعىتىن ايقىنداپ بەردى
كەڭەس بارىسىندا ۇكىمەتتىڭ 2012 جىلعى قىزمەتى تۋرالى پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆ بايانداما جاسادى. پرەمەر-مينيستر «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنا سايكەس قازاقستاننىڭ الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋى ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ باستى ماقساتى بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق الەۋمەتتىك سالاداعى باعدارلامالاردىڭ جانە كولىك سالاسىنداعى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ ورىندالۋى تۋرالى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ە.ورىنباەۆ پەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى ا.جۇماعاليەۆ حابارلاما جاسادى.
كەڭەستى اشقان نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاھاندىق ەكونوميكانىڭ قازىرگى جاعدايى قۇلدىراۋدىڭ جاڭا كەزەڭى بولۋ ىقتيمالدىعى جوعارى ەكەنىن جوققا شىعارمايتىنىن اتاپ ءوتتى.
- سوندىقتان «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسىنىڭ باستى ءپرينتسيپى - تۇگەل قامتيتىن ەكونوميكالىق پراگماتيزم. الداعى بارلىق شەشىمدەر ينۆەستيتسيانىڭ تابىستىلىعى مەن قايتارىمىن، باسەكەلەستىككە قابىلەتتىلىكتى جانە قازاقستاننىڭ ۇزاق مەرزىمدى مۇددەلەرىن ساقتاۋدى ەسكەرە وتىرىپ قابىلدانۋعا ءتيىس. ءار قالا، اۋدان، اۋىل نەمەسە سەلوداعى ەكونوميكالىق ستاتيستيكانىڭ دەرەكسىز تسيفرى ەمەس، ناقتى ءومىر ساپاسى ارتۋعا ءتيىس، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ۇكىمەت پەن كەز كەلگەن مەملەكەتتىك ورگان «بيۋدجەت مادەنيەتى» مەن قارجى ۇنەمدەۋدى ەسكەرە وتىرىپ، العا قويىلعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋعا ىنتالىلىقپەن جانە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا ءتيىس ەكەندىگىنە توقتالدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇمىسقا جاۋاپسىز قاراۋدىڭ ناقتى مىسالدارىن كەلتىردى.
كەڭەس بارىسىندا ۇكىمەتتىڭ 2012 جىلعى قىزمەتى تۋرالى پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆ بايانداما جاسادى. پرەمەر-مينيستر «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنا سايكەس قازاقستاننىڭ الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋى ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ باستى ماقساتى بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق الەۋمەتتىك سالاداعى باعدارلامالاردىڭ جانە كولىك سالاسىنداعى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ ورىندالۋى تۋرالى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ە.ورىنباەۆ پەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى ا.جۇماعاليەۆ حابارلاما جاسادى.
كەڭەستى اشقان نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاھاندىق ەكونوميكانىڭ قازىرگى جاعدايى قۇلدىراۋدىڭ جاڭا كەزەڭى بولۋ ىقتيمالدىعى جوعارى ەكەنىن جوققا شىعارمايتىنىن اتاپ ءوتتى.
- سوندىقتان «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسىنىڭ باستى ءپرينتسيپى - تۇگەل قامتيتىن ەكونوميكالىق پراگماتيزم. الداعى بارلىق شەشىمدەر ينۆەستيتسيانىڭ تابىستىلىعى مەن قايتارىمىن، باسەكەلەستىككە قابىلەتتىلىكتى جانە قازاقستاننىڭ ۇزاق مەرزىمدى مۇددەلەرىن ساقتاۋدى ەسكەرە وتىرىپ قابىلدانۋعا ءتيىس. ءار قالا، اۋدان، اۋىل نەمەسە سەلوداعى ەكونوميكالىق ستاتيستيكانىڭ دەرەكسىز تسيفرى ەمەس، ناقتى ءومىر ساپاسى ارتۋعا ءتيىس، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ۇكىمەت پەن كەز كەلگەن مەملەكەتتىك ورگان «بيۋدجەت مادەنيەتى» مەن قارجى ۇنەمدەۋدى ەسكەرە وتىرىپ، العا قويىلعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋعا ىنتالىلىقپەن جانە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا ءتيىس ەكەندىگىنە توقتالدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇمىسقا جاۋاپسىز قاراۋدىڭ ناقتى مىسالدارىن كەلتىردى.
- وتكەن جىلى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 17 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىندى. اكىمدىكتەر يگەرە الماعان قارجىنىڭ كولەمى 2,5 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق. تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى بويىنشا يگەرىلمەگەن قارجى كولەمى 21 پايىز. بۇل ۋاقىت ىشىندە جوسپارلانعان كوپپاتەرلى ۇيلەردىڭ 70 پايىزى عانا جوندەۋدەن ءوتتى. سوندا نە بولدى؟ اقشا بار، بىراق سونى يگەرە الماي جاتىر. جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيگە كەزەك بار، بىراق ونىڭ جوسپارلانعان قۇرىلىسى جۇرمەي جاتىر. نەگە بۇلاي بولىپ جاتىر؟ بۇل سۇراققا كىم جاۋاپ بەرەدى؟ ايماقتاردىڭ اكىمدەرى مەن بۇرىنعى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى ىستەرى اگەنتتىگى جۇمىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزە المادى، ال جۇرت زارداپ شەگەدى. بۇل جەردە داعدارىستىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق. ناقتى ءبىر شەنەۋنىكتەردىڭ جاۋاپسىزدىعى مەن سىلبىرلىعىنان بولىپ وتىر. پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، - وڭىرلىك دامۋ ءمينيسترى ب.ساعىنتاەۆقا ءبىر اي مەرزىمدە بۇل پروبلەمانى تەكسەرىپ، انىقتاۋدى جانە قابىلدانعان شارالار جونىندە ماعان بايانداۋدى جەكە تاپسىرامىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قارجىنى تابىسپەن يگەرىپ جاتقان ايماقتارعا قايتا ءبولۋ قاجەتتىگىن دە اتاپ ءوتتى.
- مەن وڭىرلەردە بولعاندا ءبارىنىڭ مادەنيەت، ءبىلىم جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى قىمباتقا تۇسەتىن ءىرى نىساندارعا قايتا اۋەس بولا باستاعانىن بايقادىم. مەنىڭ ەسكى قۇرىلىس نورمالارى مەن ەرەجەلەردى جانە جوبالاردى قايتا قاراۋ تۋرالى تاپسىرمام ورىندالعان جوق. وسى كەزەڭدە 2012 جىلدىڭ قورىتىندىسىندا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتە 100 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجى يگەرىلمەي قالدى. بىزدە 189 مەكتەپ، 68 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى ءالى اپاتتى جاعدايدا قالىپ وتىر. 92 مەكتەپتەگى 33 مىڭ بالا ءۇش اۋىسىمدا وقۋعا ءماجبۇر. قۇرىلىسىن بيۋدجەتتەن تولىق قارجىلاندىرىپ وتىرعان كۇننىڭ وزىندە قىزىلوردا وبلىسىنداعى پەريناتالدىق ورتالىق، جامبىل جانە اقمولا وبلىستارىنداعى ەمحانالار مەرزىمىندە تاپسىرىلعان جوق. ال بيۋدجەتتىك شىعىنداردى شەكتەۋگە تۋرا كەلسە، ءبىز بارلىق جاڭا نىسانداردى توقتاتىپ، قۇرىلىستى ورتا جولدا قالدىرۋعا ءماجبۇر بولامىز. سوندىقتان جاڭا نىسانداردىڭ قۇرىلىسىن باستاماۋدى تاپسىرامىن. بيىلدان باستاپ بولىنگەن قاراجات پەن قولداعى رەسۋرستاردى الەۋمەتتىك نىسانداردى كۇردەلى جانە اعىمدىق جوندەۋگە، ءۇش اۋىسىمداعى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋگە باعىتتاۋ كەرەك، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى جاھاندىق باياۋلاۋدىڭ ىقتيمال اسەرىنە دايىن بولۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
- مۇنداي احۋال 2008-2009 جىلداردا بولدى جانە داعدارىسقا قارسى تۇرۋدىڭ جاقسى تاجىريبەسى جيناقتالدى. ۇكىمەت پەن اكىمدەردىڭ بارلىق جۇمىسىندا ەكى ناقتى جانە ماڭىزدى ماقسات ايقىندالۋى كەرەك. بۇل - بىرىنشىدەن، داعدارىس جاعدايىندا جۇمىسپەن قامتۋدى، ەكىنشىدەن، ەكونوميكانىڭ تۇراقتى ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋ. بارلىق دەڭگەيدەگى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بۇكىل جۇمىسى وسىمەن ۇشتاستىرىلىپ، جوسپارلار مەن مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ سول ارقىلى جۇرۋگە ءتيىس. س.احمەتوۆكە وتكەندەگىدەي جاڭا جول كارتاسىن ازىرلەۋدى جەكە تاپسىرامىن. بۇل مىندەتتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى قاراجات كولەمىن ەسەپتەپ، ولاردىڭ كوزىن انىقتاپ، اقپان ايىندا ماعان بايانداۋ كەرەك، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى ءوزى جاريالاعان جاڭا ساياسي باعىت اياسىندا ءبارى دە جاڭاشا، جوعارى ناتيجەلىلىكپەن، باستامامەن جانە قايتارىممەن جۇمىس ىستەۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى.
- قارقىندى ءوسىپ كەلە جاتقان يننوۆاتسيالىق يندۋستريالاندىرۋ - «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسىنىڭ باستى مازمۇنى وسى. تەك يندۋستريالاندىرۋ عانا الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋىمىزدى قامتاماسىز ەتەدى. زەرتتەۋگە سايكەس، 2020 جىلعا قاراي الەمدەگى ماماندار تاپشىلىعى 40 ميلليونداي ادامدى قۇرايتىن بولادى. سوندىقتان ەلىمىزگە تەك شەتەل ينۆەستيتسياسىن عانا ەمەس، باسقا ەلدەردەن مەيلىنشە تالانتتى مەنەدجەرلەردى دە تارتۋ كەرەك. ءبىزدىڭ ەير استانانى جانە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىن باسقارۋ جونىندە تاجىريبەمىز بار. بۇل تۋرالى بۇرىن دا ايتىلدى. س.احمەتوۆ پەن ءو.شوكەەۆ ءبىر اي مەرزىم ىشىندە ۇسىنىس ەنگىزسىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ ماتەريالدىق اكتيۆكە ينۆەستيتسيانىڭ ايتارلىقتاي مولشەرى ءبولىنىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
- بىراق ونىمدىلىگى جوعارى وندىرىستەر قۇرۋ ءۇشىن جاڭا مەنەدجمەنت كەرەك. «سامۇرىق-قازىنانىڭ» مىندەتى - كورپاراتيۆتىك باسقارۋدى جەتىلدىرۋ جانە جاڭا ستراتەگيا قۇرۋ. ۇكىمەتكە، ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگىنە قىسقا مەرزىمدە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ ستاندارتتارىن ەنگىزۋدى جانە بيزنەس احۋالىن جاقسارتۋدىڭ وسىنداي جولدارىن ودان ءارى ۇزدىكسىز ىزدەستىرۋدى تاپسىرامىن. يندۋستريالاندىرۋدىڭ ءارى قاراي تابىستى بولۋى ءۇشىن ءبىز زياتكەرلىك مەنشىكتى دە قورعاۋىمىز كەرەك. ۇكىمەتكە ونەرتاپقىشتىق پەن پاتەنتتەردى تىركەۋ راسىمدەرىن جەڭىلدەتۋدى جانە وسى كورسەتكىش بويىنشا ەىدۇ ەلدەرىنىڭ دەڭگەيىنە جەتۋدى تاپسىرامىن. مەن يندۋستريالاندىرۋ نەگىزى ەكىنشى بۋىننىڭ كلاستەرلەرى بولۋى قاجەتتىگىن بۇرىن دا ايتتىم. وسىعان بايلانىستى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ق.كەلىمبەتوۆكە بيىلعى العاشقى جارتىجىلدىقتا بولاشاعى بار ۇلتتىق كلاستەرلەر قالىپتاستىرۋ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. وسىنداي اۋقىمدى ۇدەرىستەرگە جاردەمدەسۋ ءۇشىن دامۋ ينستيتۋتتارى قۇرىلدى. وكىنىشكە قاراي، «سامۇرىق-قازىنا» حولدينگىنىڭ قۇرامىندا اۋقىمى تار سالالاردىڭ ينۆەستيتسيالارىنا اۋەستىك بايقالىپ وتىر. ۇكىمەتكە قۇرامىنا بۇگىنگى بارلىق مەملەكەتتىك دامۋ ينستيتۋتتارى مەن قارجى ۇيىمدارى ەنەتىن «ۇلتتىق دامۋ اگەنتتىگى» اق قۇرۋدى تاپسىرامىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى جەر قويناۋىن پايدالانۋ سالاسىندا ولارعا كەن ورنىنا ءموراتوريدى الىپ تاستاۋ جونىندە تاپسىرما بەرىلگەنىن ەسكە سالدى.
- بۇل جاڭا كەن ورىندارىن بارلاۋعا ينۆەستيتسيا تارتۋ ءۇشىن كەرەك. قازاقستان قازىر بۇل كورسەتكىش بويىنشا سوڭعى ورىنداردىڭ بىرىندە تۇر. ءبىر شارشى شاقىرىمعا جىلىنا 20 دوللارعا جۋىق جۇمسالادى. كحر-دا 45 دوللار، اۆستراليادا - 167 دوللار، كانادادا - 203 دوللار. بارلاۋ جۇمىسىنا باسىنان باستاپ ونداعان ميلليون دوللار ينۆەستيتسيا سالۋعا دايىن الەمدىك دەڭگەيدەگى ريو-تينتو كومپانياسى ءار مەكەمەنى ەكى جىل بويى جاعالاپ، ەشتەڭە شىعارا المادى. يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترلىگىندە كەلىسىم-شارتتار ءالى دە 2-3 جىل راسىمدەلەدى. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا 2009 جىلى قۇرىلعان «تاۋ-كەن سامۇرىق» ۇلتتىق كومپانياسى ءالى كۇنگە دەيىن جۇمىس ىستەمەيدى. ءۇش جىلدا 4 كەلىسىمشارت! بۇل نەگە جارايدى؟ مەنىڭ تاعى ءبىر تاپسىرمام - «قازگەولوگيا». كومپانيانىڭ ستراتەگيا ازىرلەپ جاتقانىنا ءۇشىنشى جىل. ءا.يسەكەشوۆكە 3 اي مەرزىم ىشىندە سالاداعى احۋالدى تۇبەگەيلى جولعا قويۋ جونىندە ناقتى ۇسىنىستار ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. جەر قويناۋىن پايدالانۋ قۇقىن راسىمدەۋدى زاڭنامالىق تۇرعىدان وڭايلاتىپ، رەگلامەنتەردى حالىقارالىق نورمالارمەن سايكەستەندىرۋ كەرەك. بيىلعى جىلدىڭ ورتاسىندا گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىنىڭ پراكتيكالىق ناتيجەلەرى تۋرالى ماعان بايانداۋدى سۇرايمىن، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى سونداي-اق بيىل ۇكىمەتتىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ باستاپقى كەزەڭىنىڭ بىرقاتار مىندەتتەرىن شەشۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى.
- قاراڭىزدارشى، جايلى جانە ساپالى جولدارى جوق ەلدەردە - دامىعان باسەكەلەستىككە قابىلەتتى وندىرىستىك بازا دا جوق، كەلەشەگى بار عىلىمي تەحنولوگيا دا جوق، تۇرعىندارىنىڭ جوعارى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى دە جوق. ەگەر جاقسى جولدار سالۋعا ۇيرەنبەيتىن بولساق، وندا ءوزىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىمىزدىڭ بىردە-بىرىنە جەتە المايمىز. بۇدان 10 جىل بۇرىن الماتى-استانا ماگيسترالى جاڭعىرتىلدى. قازىر قانداي جاعدايدا؟ ساپاسى قانداي؟ تاعى دا ءبارى «جاماۋلى» كۇيدە. سوندىقتان اۆتوكولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدىڭ اۋقىمدى جوباسىنا كىرىسۋ كەرەك. استانامەن ءىرى ورتالىقتار - الماتى، اقتاۋ جانە وسكەمەننىڭ اراسىن قوسۋ ءۇشىن زاماناۋي جول سالۋ اسا قاجەت. تەمىرجول ماگيسترالدارى جەلىسىن كەڭەيتۋدى قاتار جۇرگىزۋ كەرەك. بيىل جەزقازعان-بەينەۋ مەن ارقالىق-شۇباركول تارماعىنىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ اسا ماڭىزدى. تاعى ءبىر ءىرى جوبا، استانا - الماتى جۇردەك پويىزدارىنا ارنالعان تەمىرجول قۇرىلىسى اينالما ەمەس، تىكە بالقاش كولىندەگى كوپىر ارقىلى بولۋى مۇمكىن. بۇل جول ءجۇرۋ ۋاقىتىن ەداۋىر قىسقارتىپ، بالقاش تۋريستىك كلاستەرىن دامىتۋعا سەرپىن بەرەدى. ۇكىمەتكە وسى جوبالاردى بيىلعى ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتان كەشىكتىرمەي، جەدەل ازىرلەۋدى جانە ۇسىنىس ەنگىزۋدى تاپسىرامىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازىرگى ۋاقىتتا اقتاۋ تەڭىز پورتى جوبالىق قۋاتى شەگىندە جۇمىس ىستەپ تۇرعانىن اتاپ ءوتتى.
- ۇكىمەتكە اقتاۋ پورتىن كەڭەيتۋ جوباسىنىڭ ەكىنشى جانە ءۇشىنشى كەزەڭدەرىنىڭ جوباسىن ىسكە اسىرۋدى جەدەلدەتۋدى تاپسىرامىن. اقتاۋ مەن باكۋ اراسىنداعى پاروم پاركىن جانە تاسىمالدى ۇلعايتۋدى ويلاستىرۋ قاجەت. كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدىڭ جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆكە، كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى ا.جۇماعاليەۆكە، «قازاقستان تەمىر جولىنىڭ» باسشىسى ا.مامينگە جۇكتەيمىن. قاراشىعاناق پەن قاشاعان كەن ورىندارىن دامىتۋ گاز وڭدەۋدى ارتتىرادى. وسىعان بايلانىستى ماگيسترالدىق قۇبىر جولدارى مەن گاز تاراتۋ جەلىلەرىنىڭ قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ اسا ماڭىزدى. «سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ باسشىسى ءو.شوكەەۆكە قولدا بار رەسۋرستار ەسەبىنەن بيىل توبىل-كوكشەتاۋ-استانا گاز قۇبىرى قۇرىلىسىن باستاۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جونىندە بىرقاتار شارا قابىلداۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىنە توقتالدى.
- بىرىنشىدەن، قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋ ءۇشىن ورتالىق-باتىس ەلەكترمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنىڭ «ساقينالاۋ» ماسەلەسىن شەشۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، ۇكىمەت بيىلعى 1 شىلدەگە دەيىن ەنەرگوبالانس جانە «ەنەرگيانى ساقتاۋ-2020» ارناۋلى باعدارلامالارىن ازىرلەپ، بەكىتۋ كەرەك. جىلۋ مەن ەنەرگيانى ساقتاۋدا الەمدىك تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ، عيماراتتار قۇرىلىسىنىڭ جاڭا ستاندارتتارىن ازىرلەۋدى جانە ەنگىزۋدى قاراستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. تاياۋ ءۇش جىلدا ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋدى جىل سايىن 10 پايىزدىق ۇنەمدەۋدى قامتاماسىز ەتكەن ءجون. ەندى پرەمەر-مينيسترگە ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا اتوم ەلەكتر ستانساسى قۇرىلىسىنىڭ ورنى مەن كونفيگۋراتسياسى تۋرالى شەشىمنىڭ جوباسىن ەنگىزۋدى تاپسىرامىن، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى ەكسپو-2017 كورمەسىن وتكىزۋگە دايىندىق جۇرگىزۋ يننوۆاتسيالىق ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ اسا ماڭىزدى كاتاليزاتورىنا اينالۋى قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.
- ءبىز استانانى تازا، ەنەرگيانى تۇتىنۋ جاعىنان ءتيىمدى، «جاسىل» قالاعا اينالدىرۋعا ءتيىسپىز. ەلوردامىز وزگە وڭىرلەرگە ۇلگى بولۋعا ءتيىس. ۇكىمەتكە جانە «سامۇرىق-قازىنا» قورىنا بالامالى ەنەرگيا كوزدەرى ەسەبىنەن كورمەنى ەنەرگيامەن جابدىقتاۋ نىساندارىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن. مىسالى، مۇنى «ەرەيمەنتاۋ» جەل پاركىنىڭ كۇشىمەن، نىساندارعا كۇن باتارەيالارىن ورنالاستىرۋ جانە ەنەرگەتيكاعا وزگە يننوۆاتسيانى پايدالانۋ ارقىلى جاساۋعا بولادى. «سامۇرىق-قازىنا» قورى مەن استانا اكىمدىگى بيىلعى 1 شىلدەگە دەيىن ەلوردادا «جاسىل ورام» قۇرىلىسىنىڭ پيلوتتىق جوباسىن ازىرلەۋى جانە ۇسىنۋى قاجەت. «استانا ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانياسى مەن استانا اكىمدىگى اقپاندا كورمە كەشەنىنىڭ ارحيتەكتۋرالىق ديزاينى مەن شەبەرلىك جوسپارىن ازىرلەۋ جونىندە حالىقارالىق كونكۋرس وتكىزۋى ءتيىس. استانانىڭ رەبرەندينگ باعدارلاماسىن دا ازىرلەپ، كاسىبي جانە ماركەتينگتىك ناۋقان ۇيىمداستىرۋ قاجەت. قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلىگىنە ەكسپو-2017 كورمەسىن وتكىزۋ تۇجىرىمداماسىنىڭ جوباسىن بيىلعى ەكىنشى توقساننان كەشىكتىرمەي ازىرلەۋدى جانە مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ بەكىتۋىنە ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. وسى ماسەلەنىڭ ءبارى كورمەنى وتكىزۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ باقىلاۋىندا بولۋى قاجەت. بارلىق وبلىس جانە الماتى مەن استانا قالالارىنىڭ اكىمدەرىنە وڭىرلىك يننوۆاتسيالىق جۇيە قۇرۋ جوسپارىن ازىرلەۋدى جانە ىسكە اسىرۋدى تاپسىرامىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
كەڭەس بارىسىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ماسەلەسىنە دە نازار اۋداردى. مەملەكەت باسشىسى 2011 جىلى بيدايدىڭ ءتۇسىمى ورتاشا العاندا گەكتارىنا 16,6 تسەنتنەر بولعانىن ايتىپ ءوتتى.
- مۇنداي استىق ءتۇسىمى ءبىز ءۇشىن رەكورد بولدى. قۋاڭشىلىق جىلدارى بۇل كورسەتكىش گەكتارىنا 7 تسەنتنەرگە دەيىن تومەندەپ كەتەدى. استىقتىڭ ءتۇسىمى جاقسى بولعان جىلى ءبىز دارا داقىلدى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋدىڭ بۇرىننان بەلگىلى قاۋىپ-قاتەرىمەن بەتپە-بەت كەلدىك. قانداي قورىتىندى جاسادىڭىزدار؟ كانادا مەن امەريكالىق سولتۇستىك داكوتادا، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا - كليماتتىق جاعدايلارى ءدال بىزدەگىدەي وڭىرلەردە استىقتىڭ ءتۇسىمى گەكتارىنا 25 تسەنتنەردەن اسادى. بۇل - ورتاشا تسيفر! ولاردان نەگە ۇيرەنبەيمىز؟ تاجىريبەسىن نەگە ەنگىزبەيمىز؟ پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى - وڭىرلىك دامۋ ءمينيسترى ب.ساعىنتاەۆقا ىلعال جانە رەسۋرستار ساقتاۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن تىڭايتقىشتارمەن جانە وسىمدىكتى قورعاۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن جەكە باقىلاۋعا الۋدى تاپسىرامىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى جايىلىمدىق مال شارۋاشىلىعىن، اتاپ ايتقاندا، قوي شارۋاشىلىعىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە جايىلىمدى كەڭەيتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىنىڭ ەكىنشى جىلعا سوزىلىپ بارا جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
- مەنىڭ تاپسىرمام: قۇدىقتاردى قالپىنا كەلتىرىپ، ولاردىڭ قۇرىلىسىن، جايىلىمدى سۋلاندىرۋ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋدى شىنداپ قولعا الىڭىزدار. بۇگىندە مۇنى ەشكىم جاساپ وتىرعان جوق. مينيستر ا.مامىتبەكوۆكە ءبىر اي مەرزىمىندە وسى ماسەلە تۋرالى ەسەپ دايىنداپ، بيىلعى جانە كەلەسى جىلدارى جايىلىمدىق مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى ۇكىمەتكە ناقتى ۇسىنىس ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. ەگەر وسىنداي وتە ماڭىزدى ماسەلەنى شەشپەيتىن بولساق، ءبىز ءوز حالقىمىزدى قالاي اسىرايمىز جانە وزگە ەلدەرگە ءونىمىمىزدى قالاي ساتامىز؟ باس پروكۋراتۋرا اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاندىرۋدا ءتارتىپ بۇزۋشىلىقتىڭ سانى ارتا تۇسكەنىن انىقتاپ وتىر. بيۋدجەت قاراجاتى ىسىراپ بولىپ، كرەديتتەر نەگىزسىز بەرىلگەن. ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسىنداعى مەملەكەت استىعىنىڭ جەتىسپەيتىن سوماسى جارتى ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆكە باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ مۇقيات تەكسەرىس جۇرگىزۋدى ارنايى تاپسىرامىن. مەملەكەت مۇددەسىن قالپىنا كەلتىرۋدى، كىنالىلەردى جازالاپ، جۇيەلى شارا قابىلداۋدى تالاپ ەتەمىن، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى ءالى دە ىسكە اسپاعان اگرارلىق سەكتوردى نەسيەلەندىرۋدىڭ ءتيىمدى جانە قولجەتىمدى جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ جونىندەگى مىندەتتى شەشۋ جانە ىسكە اسىرۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى.
- «قازاگرو» اۋىلشارۋاشىلىق تاۋارلارىن وندىرۋشىلەردى بار-جوعى 10 پايىزدىق جەڭىلدىك كرەديتتەرىمەن قامتاماسىز ەتەدى. نەسيەلەندىرۋ ماسەلەسىندە باتىل سەكىرىس جاساۋ كەرەك. سونداي-اق بەرىلگەن كرەديت بويىنشا قارجىنىڭ قايتارىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. بۇكىل الەمدە كىم كرەديتتى قايتارمايتىن بولسا، بانكروت بولادى. ال بىزدە تولەم جىلدان-جىلعا كەيىنگە قالدىرىلا بەرەدى. بۇلاي بولۋعا ءتيىس ەمەس. بۇل - اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى، وبلىستار اكىمدىكتەرى، «قازاگرو» مەن «اتامەكەن» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسى ءۇشىن باسىمدىقتاعى مىندەت، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ شاعىن جانە ورتا بيزنەس سالاسىنداعى تەكسەرىستى قىسقارتۋ قاجەتتىگىن تاعى دا ەسكە سالىپ ءوتتى.
- بۇل سالادا وڭ ناتيجەلەر بار. مىسالى، سوڭعى ءۇش جىلدا سالىقتىق تەكسەرىس سانى 4 ەسە قىسقارىپ، ناتيجەلىلىگى 98 پايىز وسكەن. الايدا بۇعان مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بارلىعى بىردەي ءتيىستى دەڭگەيدە اتسالىسىپ وتىرعان جوق. مىسالى، 2012 جىلى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى مەن سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق قىزمەت ورگاندارى 260 مىڭ تەكسەرىس جۇرگىزگەن. وسى ورايدا، سەس-نىڭ جوسپارلى تەكسەرىسى جىلىنا 10 پايىزعا، ال تجم-ءنىڭ تەكسەرىسى جەتى ەسەگە ۇلعايعان. ولار قانشالىقتى قاجەت بولدى؟ ناتيجەلىلىگىنە كىم تالداۋ جاسايدى؟ وڭتايلاندىرۋ جانە تيىمدىلىك جونىندەگى ۇسىنىس قايدا؟ باس پروكۋراتۋرا تەكسەرىستى تىركەۋ جۇيەسىن جەتىلدىردى. جاقسى مالىمەتتەر بار. ۇكىمەتكە ءبىر اي مەرزىمدە باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ، اتالعان ورگانداردىڭ تەكسەرىسىنە رەۆيزيا جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن. باقىلاۋشى ورگانداردىڭ تاۋەكەلىن باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى جۇمىس توقتاپ قالدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ستراتەگيادا جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەكىنشى تولقىنىن باستاۋ مىندەتى العا قويىلعانىن اتاپ كورسەتتى.
- قازىرگى ۋاقىتتا قارجى مينيسترلىگى 243 مىڭ شارشى مەترلىك بولمەنى جالعا بەرىپ وتىر. ال بىزدە بالاباقشالار مەن مەكتەپتەر جەتىسپەي جاتىر، ولاردىڭ قۇرىلىسىنا ءبىز جىل سايىن ميللياردتاعان تەڭگە جۇمساۋدامىز. تاعى مىڭ شارشى مەتردى ءارتۇرلى رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورىندار مەن ۆەدومستۆولىق اكتسيونەرلىك قوعامدار ۇستاپ وتىر. قارجى ءمينيسترى ب.جامىشەۆكە بالاباقشا مەن مەكتەپكە نە بەرىپ، جەكە مەنشىك سەكتورعا نە ۇسىنۋعا بولاتىنىن انىقتاپ، ناقتى ايتۋدى تىكەلەي تاپسىرامىن. ۇكىمەت ستراتەگيالىق ەمەس كاسىپورىنداردى جەكەشەلەندىرۋدى وسى جىلدىڭ وزىندە-اق باستاپ كەتۋى ءتيىس. بۇل جۇمىس «اتامەكەن» وداعىمەن بىرلەسىپ اتقارىلۋى كەرەك. جاڭا مەنشىك يەلەرى قازىرگى كەزدەگى ابىروي-بەدەلى جوعارى بيزنەسمەندەر بولۋى قاجەت. پرەمەر-مينيستر س. احمەتوۆكە وسى جۇمىسقا باسشىلىق جاساۋدى تاپسىرامىن، ايقىن جول كارتاسى قابىلدانۋى ءتيىس. كارتانىڭ تانىستىرىلىمىن ءبىز اتامەكەنمەن كەزەكتى كەزدەسۋدە ناۋرىزدا كورەتىن بولامىز، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالاردىڭ ءرولى مەن مىندەتتەرىن تۇبىرىمەن قايتا قاراۋ قاجەت بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.
- ولار بيزنەس-باستامالاردى قولداۋعا باعىتتالعان تولىققاندى وڭىرلىك دامۋ ينستيتۋتتارىنا اينالۋى قاجەت. ۇكىمەتكە «سامۇرىق - قازىنا» قورىمەن بىرگە قاتتى جىنىستى پايدالى قازبالاردىڭ قاي كەن ورىندارىن جانە ولار جونىندە جاسالعان كەلىسىمدەردى «تاۋكەن-سامۇرىق» كومپانياسىنا بەرۋ، قايسىلارىن الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالاردا قالدىرۋ تۋرالى بىرلەسكەن شەشىم قابىلداۋدى تاپسىرامىن. الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالاردىڭ جاڭا مىندەتتەرىن، جەكەشەلەندىرۋدىڭ جاڭا تولقىنىن، كوشى-قون ساياساتىن قايتا قاراۋدى ەسكەرە وتىرىپ، «بيزنەس - 2020» جول كارتاسىن وزەكتىلەندىرە ءتۇسۋ كەرەك، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ تىكەلەي وڭىرلەردە ورتا جانە شاعىن بيزنەستى جاپپاي دامىتۋدىڭ ايرىقشا ماڭىزى بار ەكەنىنە توقتالدى.
- جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەن بيزنەس-قاۋىمداستىقتار بۇنىمەن جەتكىلىكتى تۇردە اينالىسپايدى. ءاربىر جاڭا باستاعان نەمەسە وسكىسى كەلەتىن كاسىپكەر بيزنەستى دۇرىس جۇرگىزۋ كۋرسىنا قول جەتكىزە الۋى، مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ بارلىق شارالارى تۋرالى اقپارات الا الۋى كەرەك. ءبىزدىڭ شاعىن جانە ورتا كاسىپورىندارىمىزدىڭ مەنەدجەرلەرىن شەتەلدىك كومپانيالاردا وقىتۋدا تاجىريبەمىز بار. وسى جۇيەنى دامىتۋ كەرەك، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ەكونوميكانىڭ بارلىق سەكتورىن، اسىرەسە ينفراقۇرىلىمدى ۇدەمەلى دامىتۋ، سونىمەن قاتار كاسىپكەرلىكتى جاپپاي قولداۋ ءۇشىن «ۇزاق» جانە قىمبات ەمەس قارجى رەسۋرستارى قاجەت ەكەنىن ايتتى.
- بۇل ءۇشىن زەينەتاقى جۇيەسىن جەتىلدىرۋ اياسىندا بارلىق جەكەمەنشىك زەينەتاقى جيناقتاۋ قورىنىڭ شوتىن بەرە وتىرىپ، ءبىرتۇتاس زەينەتاقى قورىن قۇرۋ قاجەت. ۇلتتىق بانكتىڭ باقىلاۋىمەن ولاردى بۇلايشا بىرىكتىرۋ جانە باسقارۋ ازاماتتارىمىزدىڭ جيناقتارىن الدەقايدا ءتيىمدى جانە قاۋىپسىز تۇردە ۇيىمداستىرىپ باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ولاردىڭ ءبىر بولىگىن بانكتەردى نارىقتىق قورلاندىرۋ ارقىلى ناقتى ەكونوميكانى نەسيەلەندىرۋگە، يندۋستريالاندىرۋ مەن كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا كومەكتەسۋگە باعىتتاۋ كەرەك. ءدال وسى ماقساتتارعا قۇندى قاعازدار نارىعى ارقىلى ساقتاندىرۋ نارىعىنىڭ رەسۋرستارىن دا تارتۋ كەرەك. ءبىر اي مەرزىم ىشىندە ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتەن بارلىق تاراپتاردىڭ مۇددەلەرىن ساقتاي وتىرىپ، اتالعان تاراپتاردى «جانداندىرۋعا» باعىتتالعان ناقتى ۇسىنىستار كۇتەمىن. مەن ۇلتتىق بانككە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردى تۇيتكىلدى كرەديتتەر مەن اكتيۆتەردەن تازارتۋ جۇمىسىن اياقتاۋدى تاپسىردىم. بۇل باعىتتا كوپ جۇمىس جاسالدى. ەندى بانكتەر جانە جالپى ەلدىڭ قارجى جۇيەسى بۇدان ءارى قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن شەشىپ الۋ كەرەك. ۇلتتىق بانككە اقپاننىڭ سوڭىنا دەيىن ۇكىمەتپەن جانە «سامۇرىق - قازىنامەن» بىرلەسىپ كەلىسىلگەن شەشىم ەنگىزۋدى تاپسىرامىن، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى ەڭبەكپەن قامتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق مىندەت - ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتيتىن حالىقتى ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورلارىنا تارتۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
- بۇل تۇستا بىزدە ازىرشە ىلگەرىلەۋ شامالى. وسىنىڭ الدىنداعى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتۋشىلار ۇلەسى تەك 1,2 پايىزعا ازايدى. ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگى وڭىرلىك دامۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، وسى سالاداعى احۋالدى تالداۋى جانە ءتيىمدى شەشىمدەر تابۋى قاجەت. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە زاڭسىز ىشكى كوشى-قوندى باقىلاۋ جانە ونىمەن كۇرەسۋ جۇمىسىن كۇشەيتۋ كەرەك، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق ماسەلە الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىن دامىتۋ بولىپ سانالاتىنىنا توقتالدى.
- جاڭا عانا ءبىز جامبىل وبلىسىنداعى الاپات داۋىلدىڭ كۋاسى بولدىق. جۇزدەگەن جەكەمەنشىك تۇرعىن ءۇي ءبۇلىندى. ادامدار زارداپ شەكتى. زارداپ شەككەن بارلىق جامبىلدىقتارعا تەرەڭ جاناشىرلىق ءسوزىمدى ارنايمىن. مەملەكەت سىزدەردى قيىندىقتا قالدىرمايدى، قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنا كەڭىنەن كومەك كورسەتەدى جانە ۇيىمداستىرادى. بارلىق دامىعان ەلدەردە تابيعي اپاتتاردان ساقتاندىرۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسى بار. اقش جىلىنا بىرنەشە داۋىلدى باستان وتكەرەدى، بىراق بارلىق سالدارى جەدەل ەڭسەرىلەدى. بۇل مەملەكەت قاراجاتىن ايتارلىقتاي شىعىندامايدى، ويتكەنى ولاردا بىردەن ساقتاندىرۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلادى. وسى تاجىريبەنى قازاقستاندا قولدانۋعا نە كەدەرگى؟! ۇكىمەتكە بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن تەزدەتۋ، وسى جىلدىڭ وزىندە قاجەتتى شەشىمدەر قابىلداۋ كەرەك. جۇمىستىڭ بۇل باعىتى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى ۆيتسە-پرەمەر ە.ورىنباەۆقا جۇكتەيمىن. الەۋمەتتىك سالانى ستراتەگيالىق دامىتۋدىڭ بارلىق جاقتارى - ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەڭبەكپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ قازىر ازىرلەنىپ جاتقان الەۋمەتتىك دامىتۋدىڭ جالپىۇلتتىق تۇجىرىمداماسىندا كورىنىس تابۋى ءتيىس. پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە الەۋمەتتىك دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى مەنىڭ تاپسىرمالارىمنىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋدى تاپسىرامىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى اكىمشىلىك رەفورماسى اياسىندا باسقارۋشىلىق فۋنكتسيالارىن ورتالىقسىزداندىرۋ جونىندە جۇمىس جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن اتاپ ايتتى.
- ەڭبەكاقى تولەمەۋ تۋرالى ازاماتتار ارىزدارى، نەگىزىنەن، اكىمدەرگە كەلىپ تۇسەدى. ولار بۇل ءۇشىن ۇشجاقتى كوميسسيا شەڭبەرىندە جاۋاپ بەرەدى. الايدا جۇمىس بەرۋشىلەرگە ىقپال ەتۋدىڭ زاڭنامالىق تەتىكتەرى ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ بولىمشەلەرىندە، ولاردىڭ شتاتتىق سانى ءۇش ءجۇز بىرلىكتەن اسادى. نەگە بۇل رەسۋرستى جەرگىلىكتى وڭىرلەرگە بەرمەسكە؟ پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ك.ءماسىموۆ باسشىلىق جاسايتىن اكىمشىلىك رەفورماسىنىڭ ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسيا بۇل ماسەلەگى مۇقيات دەن قويۋ قاجەت. ورتالىقسىزداندىرۋ ماسەلەلەرىنە ۆەدومستۆولىق تار تۇسىنىك تۇرعىسىنان كەلۋ ارەكەتتەرىنىڭ جولىن باتىل كەسۋ كەرەك. فۋنكتسيالار، شتاتتار جانەك قاراجات اكىمدەردە بولۋعا ءتيىس، ال مينيسترلىكتەر ولاردىڭ بارىنشا الدەقايدا ۇنەمدى رەسۋرستارمەن ورىندالۋىن باقىلاۋى قاجەت، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسى بيىل جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ باستالاتىنىنا توقتالدى.
- قاجەتتى زاڭنامالىق بازا ازىرلەندى. قازىر قازاقستاندا 2522 اۋىلدىق اكىمدىك بار. ولاردىڭ ىشىنەن 193-ءى تىكەلەي اۋدان ورتالىقتارىندا نەمەسە اۋدان ورتالىعىنا الدە قالاعا تاقاۋ ورنالاسقان سەلولاردا. مۇنداي جاعدايدا ولاردىڭ بارلىق ماسەلەلەرىن اۋدان اكىمدىكتەرى ءساتتى شەشىپ بەرە الادى. ونداي كوشىرمەلىلىكتەن ارىلۋ كەرەك. سونداي-اق تاعى ءبىر جاساندى پروبلەمانى دا شەشۋ قاجەت. بىزدە 90 اۋىلدىق وكرۋگ وزدەرى باعىنىشتى قالا مەن ورتالىقتان وتە شالعاي ورنالاسقان. پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ب.ساعىنتاەۆقا ءبىر اي مەرزىم ىشىندە تالداۋ جۇرگىزىپ، ءتيىستى ۇسىنىستاردى اكىمشىلىك رەفورما جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا قاراۋىنا ۇسىنۋدى تاپسىرامىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ورتالىق دەڭگەيىن ودان ءارى ينستيتۋتسيونالدىق تۇرعىدان نىعايتۋ جونىندەگى بىرقاتار شارالار قابىلداۋ قاجەتتىگىن دە اتاپ ءوتتى.
- ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جونىندەگى جۇمىستى كۇشەيتۋ اسا ماڭىزدى. ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جونىندەگى اگەنتتىك قۇرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ قاجەت، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ورتالىق اپپاراتى وبلىس اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ وڭىرلىك بولىمشەلەرى جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن تۇبەگەيلى جاقسارتۋى قاجەتتىگىن اتاپ ايتتى.
- كابينەتتىك جۇمىس ستيلىنەن ارىلۋ كەرەك، ادامداردىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن كوتەرۋ، حالىقتىڭ اراسىنا بارۋ قاجەت. اۋىل اكىمدەرىنىڭ الداعى اۋداندىق ءماسليحات ارقىلى سايلاۋىن ەسكەرە وتىرىپ، پارتيانىڭ اۋداندىق فيليالدارىن سونىڭ ىشىندە ماتەريالدىق تۇرعىدان دا كۇشەيتۋمەن، شىنداپ اينالىسۋ قاجەت. ولاردىڭ كەيبىرىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن ءوز عيماراتى جوق. اكىمدەر لايىقتى وڭىرلىك پارتيالاستارىن جەرگىلىكتى ورگاندارعا باسشىلىق لاۋازىمىنا ۇسىنۋ جونىندەگى جۇمىستى ءالسىز جۇرگىزۋدە. «نۇر وتان» پارتياسى بيلىكتى حالىقپەن بارىنشا جاقىنداستىرۋى ءتيىس. ول جەرگىلىكتى جەرلەردەگى ىستەردىڭ ناقتى جاعدايى، ازاماتتاردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى جانە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇمىسى تۋرالى شىنايى اقپاراتتىڭ تاۋەلسىز كوزىنە اينالۋى ءتيىس. پارتيانىڭ قوعامدىق قابىلداۋلارىنىڭ جۇمىسىنا تەك پارلامەنت دەپۋتاتتارى عانا ەمەس، مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار باسشىلارى دا قاتىسۋى ءتيىس. پارتيانىڭ ساياسي كەڭەسى بيۋروسىنىڭ وتىرىستارىندا اكىمدەردىڭ، مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنىڭ مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن سايلاۋالدى پلاتفورمانىڭ ىسكە اسىرىلۋى تۋرالى ەسەپتەرىن تىڭداۋ تاجىريبەسىن ەنگىزۋ قاجەت. نۇر وتان» حدپ-نىڭ ورتالىق اپپاراتىنا وسى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن. ال ۇكىمەتكە جانە اكىمدەرگە وسى جۇمىستا كومەك كورسەتۋدى تاپسىرام، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ءسوزىنىڭ سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى ەلدىڭ الدىنا قويىلعان بيىك ماقساتتاردىڭ تابىستى جۇزەگە اسىرىلاتىنىنا سەنىمىن ءبىلدىردى.
