الماتىدا وتكەن الەم قازاقتارىنىڭ العاشقى قۇرىلتايىنىڭ شەشىمىمەن 1992 جىلى قۇرىلعان دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنا (بۇدان بىلاي - قاۋىمداستىق) بيىل 30 جىل تولىپ وتىر. قاۋىمداستىقتىڭ تورالقا توراعاسى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ، ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولىپ قالداربەك نايمانباەۆ (1992-2004) سايلاندى. ق.نايمانباەۆتان كەيىن تالعات ماماشەۆ (2004-2017) اتقاردى. ال، توراعانىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن ءسۇلتانالى بالعاباەۆ (1992-2017) اتقارسا، 2017 جىلدان بۇگىنگە دەيىن زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ قاۋىمداستىق توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى.

الماتىدا ورنالاسقان قاۋىمداستىقتىڭ 4 قابات عيماراتىن (ش.ءۋاليحانوۆ كوشەسى، 43ا) ق.نايمانباەۆ سالدىرىپ، (2000 جىلى ىسكە قوسىلدى) شەتتەن كەلگەن اعايىنداردىڭ جايعاساتىن اق ورداسىنا اينالعانى بارشامىزعا ءمالىم. قازاقتاردىڭ العاش اتاجۇرتقا كەلگەندە تابان تىرەيتىن ورنى، قارا شاڭىراعى وسى قاۋىمداستىق بولدى.

ەلىمىز اياعىن جاڭادان ءتايتاي باسىپ، قيىنشىلىق قىسپاعىندا تۇرعان سول ءبىر كەزگە قاراماستان قازاقستان ۇكىمەتى شەتتە جۇرگەن اعايىندارىن شاقىرىپ، قۇشاعىنا الىپ، مۇنداعى قازاقتىڭ سانىن كوبەيتۋگە كۇش سالا ءبىلدى.

قاۋىمداستىقتىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى مەن ماقساتتارىنا كەلەر بولساق، قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىنىڭ وزدەرىنىڭ ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جەرلەرىندە ەركىن، جان جاقتى دامۋىنا جاردەمدەسۋ، ولارمەن كۇندەلىكتى رۋحاني، مادەني بايلانىس جاساۋ. سونداي-اق، ەلگە كوشىپ كەلگەن اعايىندارعا دا كومەكتەسۋ ت.ت. قاۋىمداستىق قۇرىلعاننان بەرى سىرتتاعى 5 ميلليوننان استام قازاقپەن بايلانىس جاساۋدا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارۋمەن قاتار مول تاجىريبە جينادى. جوعارىداعى مىندەتتەر مەن ماقساتتاردى ورىنداۋ ارقىلى شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ اتاجۇرتقا ورالۋىنا قاۋىمداستىقتىڭ ءرولى زور بولدى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان العاشقى جىلدارى شەت ەلدەردە قازاقستاننىڭ ديپلوماتيالىق ەلشىلىكتەرى اشىلماي تۇرعاندا، جەكە ادامداردى ۇيىمداستىرۋ ارقىلى قاۋىمداستىق قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىنىڭ اتىنا جەكە-جەكە شاقىرۋ جىبەرىپ، ولاردىڭ ەلگە ورالۋىنا ۇيتقى بولعانىن اتاپ وتكىم كەلەدى. قحر، اۋعانستان، ساۋد ارابياسى ەلدەرىنەن ەلگە ورالعان العاشقى قارلىعاشتارعا سەبەپشى بولعانبىز.

قاۋىمداستىق قازاقستان جوعارى وقۋ ورىندارى جانىنان دايىندىق كۋرسىن اشۋ يدەاسىن كوتەرىپ، ىسكە اسىردى. اتالمىش ءىستىڭ ناتيجەسى مول، بۇگىنگە دەيىن جالعاسىن تابۋدا. شەتەلدەن كەلەتىن جاس جەتكىنشەكتەردىڭ وقيتىن العاشقى دايىندىق كۋرسى الماتىداعى قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى جانىنان اشىلىپ، ودان كەيىن كەنتاۋدا، تۇركىستانداعى ياسساۋي ات. قازاق تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە جالعاسىن تاپتى. قازىر كوپتەگەن ۋنيۆەرسيتەتتەردە بار. جىل سايىن 1400 قازاق جاستارى كەلىپ، ءبىلىم الۋمەن قاتار، ولاردىڭ كوبىسى قالىپ قويۋدا. وسى جاستاردى قولدايتىن باعدارلاما كەرەك. ولاردى جۇمىسپەن، باسپانامەن قامتاماسىز ەتسە، ازاماتتىقتى ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا جۇرگەندە ەش كەدەرگىسىز بەرسە تاماشا بولار ەدى. ونداي جاعدايدا ەلگە ورالۋشىلاردىڭ سانى ارتارى انىق.

كوپتەگەن باسقوسۋلاردىڭ ناتيجەسىندە شەتەلدىك ديپلومدارعا اپوستەل جاساتۋ، ودان نوستريفيكاتسيالاۋ ماسەلەلەرىنىڭ شەشىم تاپقانى قاۋىمداستىق جۇمىسىنىڭ جەمىسى!

قاۋىمداستىق ەلگە كوشىپ كەلگەن اعايىندارعا تەگىن كەڭەس بەرۋگە، انكەتا تولتىرۋعا، ارىزدارىن جازىپ بەرۋگە كومەكتەسى، ءتيىستى مەكەمەلەرگە حات جولداپ، قاۋىمداستىق ءۇيى مەكەن جايىنا تىركەپ بەرەتىن. العاشقى جىلدارى قاۋىمداستىق ۇيىنە بالالاردى دەم الدىراتىن لاگەر ۇيىمداستىرىپ، كەيىن «بالداۋرەن» بالالاردى ساۋىقتىرۋ لاگەرىنە 20 بالادان 150 بالاعا دەيىن دەمالدىرۋ ءىسىن جۇزەگە اسىردى.

اتاجۇرتقا 1 ملن.نان استام قانداستارىمىز ورالعان بولسا، وسى ىستە قاۋىمداستىقتىڭ كوشى-قونعا قوسقان ۇلەسى زور دەپ بىلەم. قاۋىمداستىقتان شەتەلدەگى قازاق جاستارىن قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا شاقىرىپ، ولاردىڭ قۇجاتتارىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە وتكىزەتىن ەدىك. بۇل ءىستى جاركەن بودەشۇلى، جاننا ورىنبەكوۆا، شىنار ساتىپالديەۆا، كەنجەقىز تەلعوزيەۆا جانە كۇلعازيرا بالتاباەۆا ويداعىداي جاقسى اتقاردى.

قاۋىمداستىق «شەتەلدەگى قازاقتار» سەرياسىمەن الىس، جاقىن شەت ەلدەردەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ شىعارمالارىن اتامەكەندەگى اعايىندارعا تانىستىرۋ ماقساتىندا 700-دەن اسا باسپا تاباق كىتاپتى جانە دە «التىن بەسىك» جۋرنالى مەن «تۋعان ءتىل»، دقق-نىڭ سايتىن شىعاردى. جانە شەتەلدەگى اعايىندارعا تەگىن تاراتىپ، ولاردىڭ كىتاپحانا قورلارىن وقۋلىقتارمەن قوسا ادەبي كىتاپ، جۋرنالدارمەن بايىتۋعا تىلەكقابىل داۋلەتوۆ، تالعات ماماشەۆ، ءسۇلتانالى بالعاباەۆ، ءجادي شاكەن، سەرىك ءراسىل، جانار جاناپيانوۆا، گۇلسىم وماروۆا، ەرلىك كەبەكباي قاتارلى ازاماتتار زور ەڭبەك ەتتى. سوڭعى جىلدارى بۇل ءۇردىس توقتادى.

وسى ورايدا، قاۋىمداستىق ەمبلەماسىنىڭ اۋتورى ۇلكەن، كىشى قۇرىلتايلاردىڭ شاقىرۋىن، بيلۆوردتارىن ءتۇرلى فەستيۆالدەر مەن «شەتەلدەگى قازاقتار» سەرياسىمەن شىققان كىتاپتاردىڭ بەتتەرىن وڭدەگەن بەيسەنبەك سەرىكبايدى، الەم قازاقتارىنىڭ العاشقى قۇرىلتايىنا ەۋروپا ەلدەرىنەن شاقىرىلعان دەلەگاتتاردىڭ اتى-جوندەرىن تاۋىپ بەرىپ، بۇگىنگە دەيىن ونىڭ بارلىق ءىس شارالارىنا بەلسەنە ات سالىسىپ كەلە جاتقان دوسان بايمولدانىڭ دا ەڭبەكتەرىن اتاپ وتكەن ءجون دەپ كورەم.

قاۋىمداستىق تاراپىنان ءتۇرلى عىلىمي-تەوريالىق، عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيالار، سيمپوزيۋمدار، سان تاقىرىپتاردى قوزعايتىن «دوڭگەلەك ۇستەل» ماجىلىستەرىن ۇيىمداستىرىپ، الەمنىڭ قىرىقتان استام ەلىندەگى قازاقتارمەن كۇندەلىكتى بايلانىس ورناتىپ، ولارعا رۋحاني، مادەني جاقتان قولداۋ كورسەتتى. كەيبىر ەلدەردە قۇرىلعان قوعامدارمەن قوسا جاڭادان قازاق قاۋىمداستىقتارى مەن قوعامداردىڭ قۇرىلۋىنا ىقپال ەتتى. رەسەي فەدەراتسياسىنداعى 30-دان استام قازاق قوعامدارىن بىرىكتىرىپ، رەسەي قازاقتارىنىڭ فەدەراتسياسى ۇيىمىنا جۇمىلدىردىق. ەۋروپاداعى 10-نان استام قازاق قوعامدارىن بىرىكتىرىپ، ەۋروپا قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىن قۇردىق. وسى ءىستىڭ اتقارىلۋى ت.ماماشەۆتىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن بولعانىن اتاپ ءوتۋ ارتىق بولماس.

موڭعوليا، رف، ەۋروپا، تۇركيا، تاجىكستان، وزبەكستان ەلدەرىندەگى قازاق قوعامدارى رەسمي تىركەۋدەن ءوتتى. تۇركىمەنستاندا قازاق قوعامىن قۇرۋ، ونى تىركەۋ مۇمكىن بولمادى. قحر مەن يراندا باسقاشا. سول سەبەپتى وسى ەلدەردەگى جەكە تۇلعالارمەن جۇمىس جۇرگىزدىك. ولارمەن كيريلشە، توتە جازۋمەن جانە لاتىن الفابيتىمەن قارىم قاتىناس جاسادىق.

رەسپۋبليكامىزدىڭ 8 وبلىسىندا قاۋىمداستىقتىڭ فيليالدارى رەسمي تىركەلىپ، جۇمىس ىستەدى. جانە دە قاۋىمداستىق جانىنان قۇرىلعان اقساقالدار القاسى، ستۋدەنتتەر مەن ونەر ورتالىقتارى ءوز ەرەجەلەرى بويىنشا جۇمىستار اتقاردى.

قاۋىمداستىق ءسىم، ءىىم، مام، ۇقك تىكەلەي بايلانىستا كوپتەگەن جۇمىستار اتقاردى. قاۋىمداستىق تاراپىنان جازىلعان ءوتىنىش حاتتارعا بارلىق مينيسترلىكتەر، اكىمدەر جاۋاپ حات بەرەتىن بەدەلدى ۇيىمعا اينالعاندى. وسى ورايدا، قاۋىمداستىق باسشىلارى بولعان قالداربەك نايمانباەۆ، ءبىلىم ءمينيسترى بولعان شايسۇلتان شاياحمەتوۆ پەن ەڭبەك ءمينيسترى بولعان سايات بەيسەنوۆ اعالارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرىن ەرەكشە ايتۋعا ءتيىسپىز. بۇل كىسىلەر ۇلتتىق مۇددە ءۇشىن كەرەمەت ەڭبەك سىڭىرگەن ناعىز ۇلت جاناشىرلارى ەدى. مارقۇمداردىڭ جاتقان جەرلەرى جاننات بولسىن!

موڭعوليا قازاقتارى   تاۋەلسىزدىك جاريالاماي تۇرعاندا اتاجۇرتقا كوشتى باستاپ، ءوز قاراجاتتارىمەن ورالعانى ەرلىكپەن تەڭ   بولاتىن. كەيىن ۇكىمەت تاراپىنان موڭعولياداعى باۋىرلارىن كاماز-بەن، ۇشاقپەن كوشىرىپ اكەلدى. جانە دە قىتاي، تۇركيا، يران، اۋعانستان، ساۋديا ارابياسى، تمد ەلدەرىنەن 1 ملن. 83 مىڭنان استام قانداسىمىز ەلگە ورالدى. ەلىمىزدىڭ دەموگرافياسىنىڭ وسۋىنە اتالمىش قانداستاردىڭ ۇلەسى وراسان زور. بۇل وتە ۇلكەن كاپيتال! ولار قازاقتىڭ سالت ءداستۇرىن، شۇرايلى تازا انا ءتىلىن، ادەت عۇرپىن بويلارىنا ءسىڭىرىپ وسكەن ۇرپاق. ءوز باسىم موڭعوليادان اتاجۇرتقا كوشتى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى بولا ءجۇرىپ، كوشكە ايتارلىقتاي ۇلەس قوستىم. (2012 ج. جارىق كورگەن «اتاجۇرتقا جەتكەن كوش» اتتى كىتابىمدا بايانداعانمىن).

قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ «Egemen Qazaqstan» گازەتىندە جارىق كورگەن «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» ماقالاسىندا «سوڭعى جىلدارى ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى باسەڭدەپ قالعان قانداستار كوشىن بارىنشا قولداپ، ولاردى سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەرگە ورنالاستىرۋدى جانداندىرامىز» دەپ اتاپ كورسەتتى. بۇل - وتە ماڭىزدى ماسەلە. شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ كوپتەپ قونىس اۋدارۋى ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، مادەني-رۋحاني دامۋىنا وڭ ىقپالىن تيگىزەدى. بىراق، سوڭعى جىلدارى قانداستار كوشى ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن بارىنشا ازايدى. باستى سەبەپ – بۇرىنعى كوشى-قون كوميتەتىنىڭ تاراتىلۋى. قازىر ول ەڭبەك مينيسترىلىگىنىڭ قۇرامىنداعى شاعىن عانا باسقارما. جانە دە كوشپەن اينالىسۋى ءتيىس مەكەمەلەردىڭ بۇل ماسەلەگە دۇرىس كوڭىل بولمەۋىنەن دە تۋىنداپ وتىر. دياسپورا باسقارمالارىنىڭ اينالىسۋى ءتيىس جۇمىستارى كوشى – قون ماسەلەسى بولۋ ءارى وسى ىسكە بەلسەنە كىرىسۋلەرى قاجەت. ءسىم-ءنىڭ شەتەلدەردەگى كونسۋلدىق قىزمەت دەپارتامەنتى قىزمەتكەرلەرى اتاجۇرتقا كوشەتىندەرىن تىزىمگە الىپ، ولارعا كەڭەس بەرۋ، بارلىق قۇجاتتارىن سول جاقتا ازىرلەۋگە ءتيىس. ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ نىعايۋىنا، دەموگرافيامىزدىڭ ءوسۋىن، قاۋىپسىزدىگىمىز ءۇشىن شەتەلدەردەگى قازاقتاردى اتامەكەنگە كوشىرۋ اسا ماڭىزدى.

ال، ءىىم-دەگى بارماق باستى، كوز قىستىلىقتىڭ كوبەيۋىنەن دە قانداستاردىڭ كەيبىر ماسەلەسى شەشىلمەي وتىر. ەلگە ورالعان كەيبىر اعايىنداردىڭ 18-20 جىل بويى ازاماتتىققا قول جەتكىزە الماۋى، قۇجاتتارىن قالپىنا كەلتىرە الماي تابانىنان تاۋسىلىپ جۇرگەندىگى وسىنىڭ سالدارى دەسەم ارتىق ايتقاندىق بولماس. ەڭ الدىمەن قولدان جاسالعان كەدەرگىلەردى جويۋ كەرەك! «قازاقتىڭ وتانى بىرەۋ. ول - قازاقستان» دەسەك، شەتەلدەردەن كەلەتىن قانداستارىمىزعا بوگەت نەگە كوپ؟

كوپ ەلدەردىڭ پاسپورتتارىندا ۇلتى كورسەتىلمەيدى. موڭعوليا ەلىنىڭ ىشكى تولقۇجاتىندا ولاردىڭ رۋى جازىلادى. سوندىقتان دا وسى جاعىندا ماسەلەلەر بار.

1992-2004 جج. ارالىعىندا №791 قاۋلى بويىنشا ءسىم كونسۋلدىق قىزمەت دەپارتامەنتى «قازاق» كۋالىگىن قاۋىمداستىقتىڭ انىقتاماسى ارقىلى بەرەتىن. قاۋلىنىڭ كۇشى جويىلعان سوڭ دا شەتەلدەگى كونسۋلدىقتارعا قاۋىمداستىقتىڭ انىقتاماسى جاراي بەرەتىن. بۇگىنگى كۇنى بۇل انىقتامانى جارامسىز ەتۋدە. ءىىم كوش-قون دەپارتامەنتىنىڭ وبلىستىق باسقارمالارى قانداستاردىڭ تەز ازاماتتىق الۋلارىنا كەدەرگىلەر جاسايدى، وعان ايتار دالەلىمىز جەتكىلىكتى. مىسادى: اقتاۋعا يراننان كەلگەن اعايىنداردىڭ شەتەل قۇجاتتارىنداعى ءسىم كونسۋلدىقتارىنان بەرىلگەن «قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلى» دەگەن ۆيزانى كەرەك ەتپەي، ولارعا «قازاق» ەكەنىڭدى دالەلدەپ كەل دەۋ ماسقارا ءجايت. بۇل كوشى-قون باسقارمالارىندا ەڭبەك ەتىپ وتىرعان قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىمسىزدىگىن جانە نەمقۇرايلى قارايتىنىن كورسەتەدى. وسىنداي مىسالدى الماتى وبلىسى ءىىد كوشى-قون باسقارماسىنان دا كورۋگە بولادى.

مەن زەينەتكەرلىك دەمالىستا بولسام دا ەلگە ورالىپ، ءتۇرلى قيىندىقتارعا تاپ بولعان قانداستارىمىزدىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋمەن، ولارعا كومەكتەسۋمەن كەلەمىن. اسىرەسە، اقتاۋداعى ءىىد كوشى-قون پوليتسيا باسقارماسى تاراپىنان قويىلىپ وتىرعان تالاپتار ورىنسىز. ءسىم شەتەلدەگى كونسۋلدىعى بەرگەن «قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلى» دەگەن ۆيزاداعى انىقتاماعا پىسقىرمايتىندىعى مەنى تاڭقالدىرادى. قازاقتاردىڭ قازاق ەكەنىن دالەلدەۋ ەش قيىندىق تۋدىرمايدى. ءبىز، قاۋىمداستىقتا ارنايى كوميسسيا قۇرىپ، كەلگەن ادامداردىڭ اتا تەگىن، جەتى اتاسىن سۇراپ-اق، دالەلدەپ بەرەتىنبىز، قاتە، جاڭىلىس ەش ۋاقىتتا بولماعان. 1994- 2004 جج. ارالىعىندا ءبىر دە ءبىر باسقا ۇلتقا «قازاق» كۋالىگى بەرىلمەگەنى وسىنىڭ دالەلى.

قازاقستان ازاماتتىعىن الۋ ءۇش ساتىدان وتەدى. ولار: تۇراقتى تۇرۋعا تىركەۋ، «قانداس» كۋالىگىن الۋ، ىقتيار حاتقا. بارلىعى دەرلىك نوتاريالدى كۋالاندىرىلعان بولۋ كەرەك. قانشاما قاراجات!

اتالمىش قۇجاتتارىن جيناستىرىپ جۇرگەندە جوعالتىپ الۋ، دەلدالدارعا الدانىپ قالۋ...بۇل ءبىزدىڭ قاعازباستىلىقتى كورسەتەدى. مەنىڭشە تەك قازاقتار ءۇشىن جەڭىلدىك قاراستىرىلۋى كەرەك. شەتەلدەن كەلگەن قازاقتاردىڭ ءتۇرلى كەدەرگىلەرگە تاپ بولماۋى ءۇشىن قازاقستان ۇكىمەتى تاراپىنان ءبىر عانا قاۋلى شىقسا جەتەدى!

ەلگە ەل قوسىلسا، قۇت بولارى ءسوزسىز! ەلىمىزگە قازاقتاردىڭ كوپتەپ كەلۋى دەموگرافيامىزدىڭ وسۋىنە زور اسەر ەتەدى. گەرمانيا مەن يزرايل مەملەكەتتەرى شەكارادان كىرگەن قانداستارىنا دەرەۋ ازاماتتىق پاسپورتىن قولدارىنا تابىس ەتەدى. قانداي كەرەمەت!

ال، ازاماتتىق العان جاعدايدا دا كەدەرگىلەر بارشىلىق. قازاقستان ازاماتتىعىن الاردا قانداستارىمىزدىڭ اتى جوندەرىن جەكە كۋالىكتەرىنە دۇرىس تولتىرىپ بەرسە. قىتايدان كەلەتىن كەيبىر قانداستارىمىزدىڭ اتا تەگى كورسەتىلمەي، تەك ءوز اتتارى جازىلىپ كەلەدى. موڭعوليا، وزبەكستان، يران، اۋعانستان ت.ب. ەلدەردەن كەلەتىندەردىڭ تولقۇجاتتارىنداعى قاتە جازىلعان اتى جوندەرىن قازاق گراماتيكاسىنا ساي دۇرىس جازىپ، ءبىر ىزدىلىككە تۇسىرسە، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن قاجەت! وسى ماسەلەلەردىڭ بارلىعىنا «حالىقتىڭ كوشى قون تۋرالى» زاڭىن نەگىزگە الا وتىرىپ، ءسىم، ءىىم باسشىلارىنىڭ بىرىككەن بۇيرىعىمەن شەشۋگە بولادى دەپ ەسەپتەيمىن!

الىس جاقىننان كەلەتىن اعايىنداردىڭ قازاقستانعا كەلۋلەرى بارىنشا تومەندەپ، كەرىسىنشە كەتۋشىلەر قاتارى كوپ بولۋىمەن ەلىمىزدە كوپتەگەن مەكەندەر بوس قالىپ جاتىر. ءوزىم سوڭعى جىلدارى شقو كاتونقاراعاي جاعىنا بارىپ دەمالدىم. سوندا بايقاعانىم، شەكارالاس اۋداندارداعى تۇرعىندار ايتارلىقتاي ازايعان. مۇنىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزەرى ءسوزسىز. بۇل جاعداي قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ەتنوستىق كوشى-قونعا، ياعني قانداستار كوشىنە دۇرىس كوڭىل بولمەۋىنەن. بۇرىنعى كوشى-قون كوميتەتى تاراتىلعان. قازىر ول ەاقم-ءنىڭ قۇرامىنداعى شاعىن عانا باسقارما.

«حالىقتىڭ كوشى قون تۋرالى» زاڭدا قانداستار كوشىن سىرت جەرلەردە ۇيىمداستىرۋ ءسىم نە جۇكتەلگەنمەن، بۇگىنگە دەيىن ناقتى ءىس شارا اتقارعان جوق.

2000 ج. باسىندا سقو «نۇرلى جول» باعدارلاماسىمەن «بايتەرەك»، اقمولا وبلىسىندا «قىزىل جار» اۋىلدارى سالىنىپ، سوعان ارنايى كۆوتامەن قانداستار كوشىپ بارعان بولاتىن.

وكىنىشكە وراي، سالىنعان ۇيلەرى ساپاسىز، قىستا باسپانالارى سۋىق، جازدا توبەسىنەن سۋ اعىپ، ءۇيدىڭ قابىرعالارى كوگەرىپ، وتىرۋعا ىڭعايسىز بولىپ شىقتى. كوشى-قون باسشىلارى ايتقان ۋادەلەرىن ورىنداماي، حالىقتى الدادى. وسى ولقىلىقتار ءۇشىن قانداستاردىڭ ءوزىن كىنالادى، وسىعان رەنجىگەن اعايىندار وكپەلەپ، كەرى كوشىپ كەتتى. بۇل جەمقورلىقتىڭ ناتيجەسى ەدى! قازىر دە وسى ءۇردىس جالعاسىن تابۋدى. ىشكى كوشى-قونمەن بارعان جەرگىلىكتى اعايىنداردىڭ دا كورگەن كۇندەرى ءباز باياعىداي. جاڭالىقتاردان حاباردار بولىپ وتىرعان شەتتەگى اعايىندار ات باسىن تارتىپ قالۋدا. كوشتىڭ جاندانباۋ سەبەبى وسىدان. ساپالى ءۇي، ماماندىقتارى بويىنشا جۇمىس، جاقسى جالاقىعا كەپىلدىك بەرىلسە، ءالى دە كەش ەمەس!

ەڭ دۇرىسى، ۇكىمەت ارالىق كەلىسىم شارتتىڭ بولۋى. ءار ەلدىڭ تالاپتارى ءتۇرلى بولاتىنى زاڭدىلىق. قىتاي مەن موڭعوليادا زەينەت دەمالىسىنا ەرتەرەك شىعا بەرۋگە بولادى. ال، بىزدە باسقاشا. سوندىقتان قايشىلىقتار تۋىندايدى. سوڭعى كەزدە موڭعوليادا قىزمەت ەتكەن وتىلدەرى ەسەپتەلمەي جاتقان ءجايت بار. وسىنى ەسكەرىپ، ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن شەشۋگە بولادى.

شەتەلدەگى اعايىنداردىڭ كوپشىلىگى ءوز انا تىلىندە وقىپ، ءبىلىم الۋ مۇمكىندىكتەرىنەن ايىرىلىپ، انا ءتىلىن ۇمىتىپ، سول ەلدەگى حالىققا ءسىڭىپ، اسسيملياتسياعا ۇشىراپ، ۇلت رەتىندە جويىلۋ قاۋپىنە ۇشىراۋدا. قازاقستان تاراپىنان وسى ماسەلەگە ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ، قازاق دياسپوراسىنىڭ ۇلت رەتىندە ءوسىپ وركەندەۋىنە ۇزبەي قولداۋ جاساپ وتىرۋى كەرەك.

دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىندا شەتەلدەگى اعايىندارعا قولداۋ كورسەتىپ، ولاردىڭ اتاجۇرتقا قونىس اۋدارۋىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن «وتانداستار قورىن» قۇرۋ جونىندە شەشىم قابىلدانىپ، ىلە شالا قور قۇرىلعاندى. اتالمىش قور پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ءبىرىنشى بولىپ ورىنداۋى ءتيىس دەپ كورەم. قارجى جەتكىلىكتى، تەك ىسكە اسىرۋى كەمشىن.

ءسوز سوڭىندا ايتارىم، «قازاق كوشىن» جانداندىرۋ ءۇشىن دقق-نىڭ كوشى-قون سالاسىنداعى جوعارىدا ايتىپ وتكەن تاجىريبەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇعان مەملەكەت تاراپىنان ەرەكشە ماڭىز بەرىلسە دەپ ويلايمىن جانە وسى سالانىڭ جۇمىسىن باسقارىپ، جۇرگىزەتىن، ۇكىمەت باسشىسىنا تىكەلەي باعىناتىن كوشى-قون كوميتەتىن نە اگەنتتىگىن قۇرۋ دۇرىس بولار ەدى دەپ سانايمىن.

بوتاگوز ۋاتقان,

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ ارداگەرى

*دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىل تولۋىنا وراي «ۇلتتىق بىرەگەيلىك - تاۋەلسىزدىكتىڭ كەپىلى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق دوڭگەلەك ۇستەلدە جاساعان بايانداماسى. 

Abai.kz