وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا رەسەي قازاقستان مەن وزبەكستاندى قوسىپ، «ۇشتىك گاز وداعىن قۇرۋ» يدەياسىن كوتەردى. بىراق استانا مەن تاشكەنت ءپۋتيننىڭ ويىن قولدامادى. كەيبىر ساراپشىلار ۇسىنىستى ورتالىق ازياداعى باستى ويىنشىنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق ىقپالىن ساقتاپ قالۋ جانە كەڭەيتۋ ارەكەتى رەتىندە قاراستىردى.

قازاقستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رومان ۆاسيلەنكو سول كەزدە: «قازاقستان ءوز اۋماعىن سانكتسيالاردى اينالىپ وتەتىن ايماق رەتىندە پايدالانۋعا رۇقسات بەرمەيدى. سونىمەن بىرگە ءبىز سانكتسيانى حالىقارالىق پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ ءتاسىلى رەتىندە پايدالانۋدى قولدامايمىز»، - دەگەن بولاتىن.

بۇل رەتتە وزبەكستاننىڭ ەنەرگەتيكا ءمينيسترى جورابەك مىرزاماحمۋدوۆ «ەگەر ءبىز باسقا ەلدەن گاز يمپورتتاساق، تەك كوممەرتسيالىق ساتۋ مەن ساتىپ الۋ كەلىسىمى نەگىزىندە ىنتىماقتاسامىز... ءبىز ساياسي شارتتارعا ەشقاشان كەلىسپەيمىز» دەگەندى ايتتى. ناتيجەسىندە، بۇگىنگى كۇنى رەسەيلىك «گازپروم» قازاقستانمەن دە، وزبەكستانمەن دە گاز سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى جول كارتالارىنا قول قويدى. ولاردىڭ ناقتى مازمۇنى تۋرالى مالىمەت از. تاشكەنت تە، استانا دا رەسەيدەن گاز يمپورتتاي باستايدى.

بۇل ماسكەۋدىڭ ورتالىق ازياداعى سەرىكتەستەرىنە قىسىم جاساپ، قالاعانىنا قول جەتكىزدى دەگەندى بىلدىرە مە؟ جوق. كەرىسىنشە قازاقستان مەن وزبەكستان وزدەرىنىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىن قورعاي الدى جانە ماسكەۋدىڭ تالابىن ورىندامادى.

بيىلعى قىستىڭ ايازدى كۇندەرىندە تاشكەنت پەن استانا گاز تاپشىلىعىن كوردى. ءتىپتى ىشكى تۇتىنۋشىلاردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قىتايعا ەكسپورتتى قىسقارتتى. مۇنى كورىپ وتىرعان ماسكەۋ ورتا ازياداعى ارىپتەستەرىنە مىناداي ۇسىنىستار جاسادى: بىرىنشىدەن، قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ گاز تاسىمالداۋ جۇيەلەرىن نارىقتىق باعامەن رەسەيگە بەرۋ.

ەكىنشىدەن، ماسكەۋ قىتاي-قازاقستان جانە قىتاي-وزبەكستاننىڭ ءتيىستى قۇجاتتارىنا ەكىنشى تاراپ رەتىندە «گازپروم» دەپ جازىپ، قىتايعا گاز ەكسپورتتاۋ قۇقىعىن بەرۋدى تالاپ ەتتى. بىراق قازاق تا، وزبەك تە ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتىپ، بۇل شارتتاردى مۇلدەم ىڭعايسىز دەپ اتادى. ءيا، قازاقستان مەن وزبەكستاندا گاز تاپشىلىعى بار. الداعى ۋاقىتتا ماسەلە تەك ۇلعايا تۇسپەك. حالىق سانىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى تۇرمىستىق تۇتىنۋ ۇنەمى وسۋدە، ونەركاسىپ پەن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تابيعي گازىنا سۇرانىس ارتىپ كەلەدى، گازبەن جۇمىس ىستەيتىن جەس سالىنباق. گاز تاپشىلىعى جويىلماسا، تاشكەنت پەن استانانىڭ قازىر جۇزەگە اسىرىپ جاتقان كەز كەلگەن رەفورماسى قۇردىمعا كەتۋى مۇمكىن.

بيىلدىڭ وزىندە قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى قازاقستان گاز ەكسپورتىن توقتاتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرىپ وتىر، ال وزبەكستان مۇنى 2025 جىلعا دەيىن جۇزەگە اسىرادى. مۇنداي جاعدايدا رەسەيلىك گازدى ءالى دە يمپورتتاۋعا تۋرا كەلەدى. بىراق، قازاق پەن وزبەكتىڭ شارتى بويىنشا عانا جۇزەگە اسادى. ويتكەنى استانا دا، تاشكەنت تە وزدەرىنىڭ قيىن جاعدايىن دۇرىستاۋ ءۇشىن ەگەمەندىگىن قۇربان ەتىپ، ماسكەۋدىڭ قۇلدىق كەلىسىمدەرىنە قول قويۋدى كوزدەپ وتىرعان جوق. ماسكەۋدىڭ «گاز وداعىن» قۇرۋ تالاپتارىن قابىلداماۋ ارقىلى، ولار ءدال وسىنى دالەلدەي الدى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz