جات جۇرتتاعى بەس ميلليون قانداسىمىزدىڭ ەلگە ورالۋ سەزiمiنە سەلكەۋ ءتۇسiرiپ المايىق!
قر پرەزيدەنتi ن.نازارباەۆقا
قر پرەمەر-مينيسترi س.احمەتوۆكە
الەمنiڭ 40-قا تارتا ەلiندە 5 ميلليوننان استام قانداسىمىز تۇرادى. ولاردىڭ 1 ميلليونى اتاجۇرتىنا ورالدى دەپ بوركiمiزدi اسپانعا اتىپ ماقتانعانىمىزبەن، 20 جىلدا تەك ولاردىڭ ءوسiمi عانا ورالدى. دەمەك، 5 ميلليون قانداسىمىز ورنىنان قوزعالعان جوق دەگەن ءسوز.
"بوس جەر جاۋ شاقىرادى" دەگەن اتادان قالعان اسىل ءسوز بار. ۇلان-بايتاق جەرiمiز الەم كارتاسىندا 9-ورىندا، ال حالقىمىز 16-اق ميلليوننان اسادى. وسى كيەلi جەرiمiزدi قورعايتىن، ءارi اتاجۇرتى - قازاق ەلiنiڭ دامۋىنا قاسىقتاي قانى، شىبىنداي جانى قالعانشا ءوز ۇلەستەرiن اياماۋعا انت ەتiپ وتىرعان جات جۇرتتاعى قانداستارىمىزدى كوپتەپ تارتۋىمىز كەرەك.
كورشi قىتايدا 1,5 ميلليوننان استام قانداسىمىز تۇرادى. ول ەلدەگi قازاق مەكتەپتەرi قىتايتiلدi مەكتەپتەرگە اينالىپ كەتكەن. ەندi كەلەسi 10 جىلدا، ول ەلدەن انا تiلiن تولىق بiلمەيتiن، ءدۇبارا قازاقتاردى كوپتەپ كەزدەستiرۋiمiز مۇمكiن.
قازiرگi كەزدە كوش توقتادى، ونىڭ دا ءارتۇرلi سەبەپتەرi بار. قىتاي جاعىن الىپ قاراساق:
1. الەۋمەتتiك جاعدايى تومەن وتباسىلارىنا ءارتۇرلi تۇرمىستىق جاردەماقىلار تاعايىنداۋدى iسكە اسىرۋدا.
2. ورتا مەكتەپ بiتiرگەن از ساندى ۇلت وقۋشىلارىن قىتايلار تىعىز قونىستانعان iشكi ولكەلەرگە جiبەرiپ، ولاردى تەگiن وقىتۋدا.
قر پرەزيدەنتi ن.نازارباەۆقا
قر پرەمەر-مينيسترi س.احمەتوۆكە
الەمنiڭ 40-قا تارتا ەلiندە 5 ميلليوننان استام قانداسىمىز تۇرادى. ولاردىڭ 1 ميلليونى اتاجۇرتىنا ورالدى دەپ بوركiمiزدi اسپانعا اتىپ ماقتانعانىمىزبەن، 20 جىلدا تەك ولاردىڭ ءوسiمi عانا ورالدى. دەمەك، 5 ميلليون قانداسىمىز ورنىنان قوزعالعان جوق دەگەن ءسوز.
"بوس جەر جاۋ شاقىرادى" دەگەن اتادان قالعان اسىل ءسوز بار. ۇلان-بايتاق جەرiمiز الەم كارتاسىندا 9-ورىندا، ال حالقىمىز 16-اق ميلليوننان اسادى. وسى كيەلi جەرiمiزدi قورعايتىن، ءارi اتاجۇرتى - قازاق ەلiنiڭ دامۋىنا قاسىقتاي قانى، شىبىنداي جانى قالعانشا ءوز ۇلەستەرiن اياماۋعا انت ەتiپ وتىرعان جات جۇرتتاعى قانداستارىمىزدى كوپتەپ تارتۋىمىز كەرەك.
كورشi قىتايدا 1,5 ميلليوننان استام قانداسىمىز تۇرادى. ول ەلدەگi قازاق مەكتەپتەرi قىتايتiلدi مەكتەپتەرگە اينالىپ كەتكەن. ەندi كەلەسi 10 جىلدا، ول ەلدەن انا تiلiن تولىق بiلمەيتiن، ءدۇبارا قازاقتاردى كوپتەپ كەزدەستiرۋiمiز مۇمكiن.
قازiرگi كەزدە كوش توقتادى، ونىڭ دا ءارتۇرلi سەبەپتەرi بار. قىتاي جاعىن الىپ قاراساق:
1. الەۋمەتتiك جاعدايى تومەن وتباسىلارىنا ءارتۇرلi تۇرمىستىق جاردەماقىلار تاعايىنداۋدى iسكە اسىرۋدا.
2. ورتا مەكتەپ بiتiرگەن از ساندى ۇلت وقۋشىلارىن قىتايلار تىعىز قونىستانعان iشكi ولكەلەرگە جiبەرiپ، ولاردى تەگiن وقىتۋدا.
3. قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسiنiڭ ورتالىعى ۇرiمجi قالاسىنداعى قازاقستاننىڭ ۆيزالىق ءتارتiپ ءبولiمiنiڭ باستان-اياق قانداستارىمىزعا ۆيزانى كەزەكپەن بەرiپ، اۋرە-سارساڭعا سالۋىنىڭ ۇزاق جىلدارعا جالعاسۋى. جانە قازاقستان تاراپىنىڭ ونداعى ەلشiلiكتەرiنiڭ قانداستارمەن تىعىز بايلانىس ورناتا الماۋى.
جوعارىداعى ماسەلەلەر اعايىندارىمىزدىڭ اتاجۇرتىنا ورالۋىنا كوپ كەدەرگi كەلتiرۋدە. دەگەنمەن، تاريحي وتانى - قازاقستانعا كەلگiسi كەلەتiندەردiڭ سانى از ەمەس. ولاردا ارمان بار دا، دارمەن جوق. قازاقستان جاعى كوشi-قون جۇمىسىندا قاعازباستىلىقتان جانە ءتۇرلi كەدەرگiلەردەن ارىلا الماي وتىر. سوندىقتان دا ەل پرەزيدەنتi مەن ۇكiمەتiنەن وتiنەرiمiز:
1. قر سىرتقى iستەر مينيسترلiگi قىتايدىڭ سىرتقى iستەر مينيسترلiگiمەن تىعىز بايلانىستا بولا وتىرىپ، ونداعى قانداستاردىڭ جۇمىسىنا وڭ ىقپال جاساۋى كەرەك. اسiرەسە، قىتايدىڭ ءۇرiمجi قالاسىنداعى قازاقستاننىڭ ۆيزالىق ءتارتiپ ءبولiمi قازاقتارعا كەزەكسiز ۆيزا اشۋدى جانە كوشi-قونىنا باعىت-باعدار سiلتەۋدi جولعا قويسا.
2. قىتاي جاعى ءسوز جۇزiندە: "بiز قازاقستانعا كوشەمiز دەۋشiلەردiڭ جولىنداعى بارلىق كەدەرگiلەردi الىپ تاستاعانبىز" دەگەنiمەن، شىن مانiندە وقۋ جاسىنداعى بالالارعا تولقۇجات بەرمەيدi. ەندەشە، اكە-شەشەسiنەن بالانىڭ ءبولiنiپ قالۋى سىندى حالىقارالىق قۇقىق نورمالارىنىڭ بۇزىلۋىن قاداعالاۋ نەگiزiندە 6-16 جاسقا دەيiنگi وقۋ جاسىنداعى بالالاردى اتا-اناسىنىڭ تولقۇجاتىنا بiرگە تiركەۋدi قالپىنا كەلتiرسە (بۇل تەك Iلە ايماعىندا عانا اتقارىلىپ وتىر).
3. قىتايدىڭ "قوس تiلدi وقىتۋ" دەيتiن باعدارلاماسىنا سايكەس ونداعى قازاق مەكتەپتەرi جاپپاي جابىلا باستادى. قر بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگi قىتايداعى قۇزىرلى ورگاندارمەن ساناسا وتىرىپ، ولاردىڭ قازاقتىعىن ساقتاۋدىڭ ءارتۇرلi جولدارىن قاراستىرۋ قاجەت. ەڭ قۇرىعاندا، قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ بالالارى مەكتەپتەردە قوعامدىق پاندەردi قازاق تiلiندە وقىسا، ال جاراتىلىستىق پاندەردi قىتاي تiلiندە وقىتسا دا بولادى.
4. شەتەلدەگi قانداستارىمىز شەكارادان وتەردە، الىپ وتەتiن ءارتۇرلi اۋىلشارۋاشىلىق قۇرال-جابدىقتارىنا، موتورلى كولiكتەرiنە، تەحنيكالارىنا قازاقستان جاعى كەدەن سالىعىن ەسەلەپ الۋىن توقتاتسا.
5. قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسi ءۇرiمجi قالاسىنان "قازاقستان مادەنيەت ورتالىعى" قۇرىلسا (دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعى بەرiپ وتىرعان مالiمەت شىنايى ەمەس).
6. قازاقستانعا ورالعان قانداستارىمىزعا، تiركەۋدەن باستاپ ازاماتتىق الۋ جانە تاعى باسقا جاقتارداعى قاعازباستىلىق جەڭiلدەتiلسە. يزرايل، گەرمانيا، رەسەي شەتەلدەگi ءوز قانداستارىن كوپتەپ شاقىرۋدا. بiزدiڭ قازاقستان نەگە قانداستارىن شاقىرۋ، ازاماتتىق بەرۋ، كومەكتەسۋ، بەيiمدەۋ جاعىنان وسى ەلدەردەن ارتتا؟ ولاردىڭ وزىق تاجiريبەلەرiن نەگە ۇلگi ەتiپ الماسقا!
7. قانداستارىمىزدىڭ كوپشiلiگi ەگiنشi-مالشى بولعاندىقتان، ولاردىڭ ءۇي سالۋىنا ءارi ەگiستiك پەن جايىلىم، جەر تەلiمدەرiن الۋىنا تيiمدiلiكتەر جاسالىپ، تەگiن جەر تەلiمدەرi كەزەكسiز بەرiلسە. قازiرگi كەزدە اۋىل، اۋدان اكiمدەرiنە بارساڭىز، جەر 49 جىلعا جالعا بەرiلiپ كەتكەن دەپ ماڭايىنا جولاتقىسى كەلمەيدi. نەمەسە ۇزاق مەرزiمدi تiركەۋگە الىپ 5-10 جىل كۇتتiرەدi.
8. شەتەلدەن كەلەتiن قازاق ستۋدەنتتەرiنە كۆوتا 2 پايىز (1400 وقۋشى) عانا، ونى نەگە 5 پايىزعا كوتەرمەسكە؟ ءارi ولاردىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءجۇرiپ، ازاماتتىق الۋى قامتاماسىز ەتiلسە. ءسويتiپ، ۋنيۆەرسيتەتتi بiتiرە سالا جۇمىسقا ورنالاسىپ كەتۋiنە جول اشىلسا.
9. بۇرىنعى Iشكi iستەر مينيسترلiگiنە قاراستى كوشi-قون كوميتەتi ورالماندارعا ازاماتتىق جانە كۆوتا بەرۋ جۇمىسىمەن اينالىسقان. وسى كوميتەت ازاماتتىققا قۇجات جيناعان ورالمانداردان: تۇرعىلىقتى ەلiنiڭ ازاماتتىعىنان شىعىپ كەل جانە سوتتالمادى دەگەن قاعاز اكەل دەگەن سياقتى قانداستارىمىزدىڭ تۇرعان ەلiنiڭ زاڭىنا قايشى كەلەتiن، قيسىنسىز قاعازدار تالاپ ەتiپ، ورالمانداردىڭ ازاماتتىق الۋىنا كەدەرگi جاساپ كەلدi. ەندiگi ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ مينيسترلiگi وسى كەلەڭسiز جاعدايلاردى بولعىزبايدى دەپ بiلەمiز. تاعى دا وتiنەرiمiز - ۇكiمەت جانىنان ارنايى كوشi-قون اگەنتتiگi قۇرىلىپ، ورالمانعا قاتىستى بارلىق جۇمىستار وسى اگەنتتiككە جۇكتەلسە.
10. قازاقتا "شىمشىق سويسا دا قاساپشىسى سويسىن" دەگەن اتالى ءسوز بار، كوشi-قون كوميتەتi نەمەسە دۇنيەجۇزi قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ بiرiنشi نەمەسە ەكiنشi ورىنباسارى ءسوزسiز ەلگە ورالعان ورالمان وكiلiنەن شىققان - جاس، تاجiريبەلi, باتىل، زيالى ازاماتتاردان بولۋى كەرەك. سوندا عانا كوشi-قون نەمەسە "قاۋىمداستىق" جۇمىسىنا جان بiتiپ، شەتەلدەگi قانداستارىمىزبەن بايلانىسىمىز تەرەڭدەيدi. ءارi اتاجۇرتىنا، ارىپ-شارشاپ ورالعان اعايىننىڭ تالاپ-تiلەكتەرiنiڭ iسكە اسۋىنا مۇمكiندiك تۋىپ، قۇزىرلى ورگانداردىڭ ەسiگiن توزدىراتىن ەسكi ادەتتi بولعىزباۋعا بولادى.
جوعارىداعى اتالعان ماسەلەلەردiڭ ماڭىزى زور بولعاندىقتان، سiزدەردiڭ وسى حاتپەن تانىسىپ، بۇل جايعا ارالاسۋىڭىزدى، ءسويتiپ، جات جۇرتتاعى - جاھاندانۋ زامانىندا، اسسيميلياتسياعا ۇشىراۋ الدىندا تۇرعان 5 ميلليون قانداسىمىزدىڭ ۇلت رەتiندە ساقتالىپ قالۋىنا ءارi اتاجۇرتىنا الاڭسىز ورالۋىنا كومەكتەسۋلەرiڭiزدi وتiنەمiز.
قايرات بايتوللاۇلى، رەسپۋبليكالىق "وتانداس-ەل" قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ باس حاتشىسى; ماقسۇتقان دالەيۇلى، "باركول باۋ-باقشا" سەرiكتەستiگi, تۇتىنۋ كووپەراتيۆiنiڭ توراعاسى; قارقىن رامازانۇلى، قىتايدىڭ قازاقستانداعى "سينوپيك" كومپانياسىنىڭ ءبولiم مەڭگەرۋشiسi; ەربولات ءشارiپۇلى، جەكە كاسiپكەر; باقىت شاعبانۇلى، ورالمان جانە تاعى باسقالار.
«جاس الاش» گازەتى
