مەكتەپكە كىرگەندە ەرەسەكتەر پسيحولوگياسى مەن ادامارالىق ديپلوما­تيا­نىڭ حاس شەبەرى ەدى. مۇعالىمنىڭ كوڭىلىن قالاي الدارقاتۋدى، قۇربىسىنىڭ جۇرە­گىن قالاي ءجىبىتۋدى جەتىك مەڭگەرگەن بولاتىن.

مەكتەپكە كىرگەندە ەرەسەكتەر پسيحولوگياسى مەن ادامارالىق ديپلوما­تيا­نىڭ حاس شەبەرى ەدى. مۇعالىمنىڭ كوڭىلىن قالاي الدارقاتۋدى، قۇربىسىنىڭ جۇرە­گىن قالاي ءجىبىتۋدى جەتىك مەڭگەرگەن بولاتىن.
ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسكەندە «دۇنيە تەك ءبىر-بىرىمەن جاۋلاسقان، بىرىنە-ءبىرى ءوش، ءبىرىن-ءبىرى كورە المايتىن ەكى جاقتان عا­نا تۇرادى» دەگەن تەورەماسىنىڭ اك­سيو­ماعا اينالۋى ءۇشىن ءتىپتى قولايلى جاعداي تۋ­دى. كافەدراداعى ءمۇيىزى قاراعايداي قوس پروفەسسوردىڭ جان الىس، جان بەرىس شايقاسىندا بازبىرەۋلەر قۇساپ ارادا جانشىلىپ كەتپەدى. تاجىريبەسىن مولىنان پايدالانىپ، ەكى جاقتى دا الداپ سوقتى. دەكاننىڭ عىلىمي جەتەكشىسىنە دەگەن قيسىق كوزقاراسىنان دا ەشكىم زارداپ شەكپەيتىن جول تاپتى. ستۋدەنت­تەرىن سوڭىنان سالپاڭداتىپ قوياتىن، «كەڭ ەتەگىنىڭ» ءبىر ۇشى باس اكىمشىلىككە جالعانعان قىرسىق دوكتوردىڭ دا ايارلى­عىنان ايلاسىن اسىردى.
جوقشىلىق پەن مۇقتاجدىق بۇنىڭ ەڭ­بەككە ەرتە ارالاسىپ، ەنجار ورتادا ەرەكشە كورىنۋىنە جول اشتى. قۇبىجىق سيام ەگىزىنە اينالعان ۇكىمەت پەن بيز­نەس­تى، ەلدەن حابارى جوق «ەل قايراتكەرلە­رىن» تاني باستاعاندا «ەكى جاقتىڭ» «كوپ جاققا» اينالىپ كەتكەنىن بىردەن سەزدى. «كوپجاقتى قاقتىعىستىڭ» «ەكى جاقتى ۇرىس­پەن» سالىستىرعاندا الدەقايدا ءپاتۋاسىز، وپاسىز ءھام جويقىن ەكەنىن ۇقتى. قارادۇرسىندەۋ جولداستارى «كوپ­جاقتى كونفليكتەردىڭ» ءبىر قىرىنا ەرىك­سىز ءىلىنىپ، قۇربان بوپ كەتىپ جاتقاندا بۇل ميىعىنان كۇلىپ، ءوزىنىڭ ستراتەگياسىن تەرەڭدەتە ءتۇستى. ءۇش، ءتورت، ءتىپتى، بەس تاراپ­تىڭ ءبىر-بىرىنە قارماق سالعان قىم-قيعاش ارەكەتتەرىن ءوز مۇددەسى ءۇشىن تەز يكەمدەپ، شەبەر پايدالانۋعا ماشىقتاندى. ءبىر جازىقتىقتاعى ايقاس ءتۇزۋ قۇساپ باستالىپ، بىرتە-بىرتە پريزماعا اينالىپ، كەلە-كەلە
دودەكاەدر قۇساپ قىرى كوبەيە تۇسكەن قوعامدىق-ساياسي ينتري­گا­لاردىڭ بيىكتىكتەرى مەن بۇرىشتارىن كوزىن جۇمىپ وتىرىپ ەسەپتەپ شىعارا بە­رەتىن بولدى. از عانا ۋاقىتتا سۇرانىس پەن مويىنداۋعا يە بولعان قابىلەتىنە ءتانتى ەدى. بىراق ەشبىر جاققا يلىكپەيتىن، ەشبىر تاراپقا سەنبەيتىن، كۇدىكشىل، سە­كەم­شىل، ءھام ءوزىمشىل جۇرەگىنىڭ ءداۋ قارا تاس­قا اينالىپ، جالعىزدىق اتتى سۋ تۇ­بىنە تارتىپ بارا جاتقانىن ءىشى سەزەتىن. جاقىنداعىسى كەلگەن جاننان «مۇددەلى جاق» كورىپ تۇراتىن مىنەزى مۇنى قۇربى-قۇرداستارىنان دا وقشاۋلاپ تاستاعان. اسىرە­سە، ايناعا قاراسا شىن جالعىز ەكەنىن كورەتىن.
ءبىر كۇنى قالانىڭ ورتالىق الاڭى مەن باس كوشەسىندە مۇددەسى قايشىلاسقان قارسىلاس «جاقتاردىڭ» ايقىش-ۇيقىش قاق­تىعىسىنا تەرەزەدەن مىسقىلداي قاراپ وتىرعان. كەنەت نازارى الاڭنىڭ قاق ورتاسىندا تاپجىلماي تۇرعان ءبىر ادامعا ءتۇستى. «ەشبىر تاراپقا قوسىلماي، ەشبىر جاقپەن جاعالاسپاي جاي تۇرعان بۇل كىم بولدى ەكەن؟» دەگەن ويمەن قا­سىنا قالاي جەتىپ بارعانىن ءوزى دە بىل­مەيدى. الگى جاننىڭ بار قاسيەتى جانارىندا سياقتى. ءتۇپتىڭ ءتۇبىن كورىپ بە­­­كىن­گەن، شەشىمتال، مەيىرىمدى كوزقاراس. بار بولمىسىمەن تىنىشتىققا شا­قى­را­دى. تۋعالى بەرى تاڭ قالعانى وسى شىعار. بۇل كەزدە ءوزى قۇساپ «تاراپسىز ادامدى» تاماشالاۋشىلار كوبەيە تۇسكەن. قاس­تا­رىنان جاناي ءوتىپ جاتقان تاراپتار ءبىر-بىرىنە بۇيىرىنەن قادالىپ، يا تۇم­سى­عىمەن تىرەلىپ تۇرعاندارىن ۇمىتىپ، الگى ادامعا ايىپتاي قارايدى. «وزىمەن-ءوزى تۇرعان ءوزىمشىل ءھام كۇدىكتى كىسىگە» قا­تىس­تى «قوعامدىق نارازىلىق» ساعات سايىن ءوسىپ بارا جاتقانداي. مۇنىڭ ەس بىلگەلى العاش رەت ەسەڭگىرەي قالعان ساقتىق سەزى­مى ساناسىن جارق ەتكىزىپ قايتا ورالدى. ءجۇزىن قارا پلاششىنىڭ جاعاسىمەن قال­قا­لاعان كۇيى ەشكىمگە تۋرا قاراماي ۇيىنە تارتتى.
سول ءتۇنى «تاراپسىز ادام» تۇسىنە كىردى. شىن ومىردەگىدەي بۇعان قاراپ ءۇنسىز عانا كوزىمەن سويلەپ تۇر: «كۇللى جاق پەن تاراپ اتاۋلىنى ويىڭنان شىعار. جاۋلاسۋ­عا بەيىم جاق جوق. جاۋىقتىرۋشى زۇلىم كۇش بار. تارتىسقا قۇمار تاراپ جوق. تار­تىستىرۋشى زيانكەس زات بار. ءبىرى – تى­سىڭدا، ءبىرى – ىشىڭدە. ەكەۋىن دە اشكەرە قىل! جاعى جوق، تارابى جوق، ولشەمى جوق قۇدىرەتكە جەتۋدىڭ; ءھام كۇدىكسىز، قۋلىق­سىز، مۇددەسىز شىن ماحابباتتى سەزىنۋ­دىڭ جالعىز جولى – وسى!».
تاڭەرتەڭ تۇرا سالىپ ايناعا قاراعان كەزدە ءوزى ومىرباقي قوبالجي كۇتكەن كۇن­نىڭ تۋعانىن ۇقتى. جۇرەگىن تولتىرۋعا شاق قالعان جالعىزدىق ۇرەيىن قۋىپ شى­عا­تىنداي قۋات تاپقانىن سەزدى. كەۋ­دە­سىندە ءۇمىت وتىن جاققان باستى بەلگى – ۇزاق جىلدار بويى كورىنبەي كەتىپ، ءدال وسى كۇنى پايدا بولعان ايناداعى ءوز بەي­نەسى ەدى. مۇقيات جۋىنىپ-شايىنىپ، گار­دە­روب­تىڭ ەڭ تۇكپىرىندە ءىلىنىپ تۇرعان اق پلاششىن الىپ كيدى. ومىرىندە ءبىرىنشى مار­تە ۇيىنەن جۇمىس كەڭسەسىنە تىكە اپاراتىن ۇيرەنشىكتى جولدان شىعىپ، وڭعا بۇ­رىل­دى. كەشەگى «تاراپسىز ادامنىڭ» «قوعامدىق دۇربەلەڭ تۋدىرعانى» ءۇشىن قاتاڭ جازاعا تارتىلعان ورنىنا جەتكەن بەتى قالت توقتادى.
سوسىن قارسى تاراپتار مەن جاعالاس­قان جاقتارعا قاراتا ءار ءسوزىن شەگەلەپ: «مەن بۇل دۇنيەدە ەشبىر جاققا جاتپايمىن، ەشبىر تاراپتان تارامايمىن! جاق­قا بولىنبەيتىن، تاراپقا سىيمايتىن ءبىر عانا كەمەل يەمە باس يەمىن!» دەپ ايعاي سالسىن. سول ساتتە ۋ-شۋ دۇنيە سىلتىدەي تىن­­دى. جانجالداسىپ جاتقان جاقتار مەن تىرەسىپ تۇرعان تاراپتار ءبىرىن-ءبىرى تاستاي بەرە، تۇگەل بۇعان قاراي جاپىرىلا بۇرىلدى. ارى قاراي نە بولارىن بۇل دا سەزىپ تۇرعان. ءبىر مەزگىلدە دۇرىلدەي كوتەرىلىپ، دۇركىرەي اققان دولى كۇش بۇنى مۇرتتاي ۇشىردى دا، وت شاشقان ميلليون­دا­عان تۇياق الەمدەگى ەڭ ساق، ەڭ ايلاكەر ءھام تاسىلقوي ادامنىڭ ءبىرىن وپ-وڭاي تاپاپ وتە شىقتى.
بار «ابىروي-اتاعىنان» ايىرىلىپ، باقي­عا اتتانعان «بايعۇستىڭ» جانسىز ءجۇزىن تەلەديدار جاڭالىقتارىنان كورىپ قالعان تانىستارى «اپىرماي، مىنا كىسى دە جىميا الادى ەكەن-اۋ!» دەپ جاتتى.

عالىم بوقاش،
شىعىستانۋشى-جۋرناليست

"قازاق ادەبيەتى" گازەتى