قازاق كۇرەسى – ۇلتتىڭ ۇستىنى. ارحيپەلاگ مەملەكەت سانالاتىن جاپونيا دزيۋدوسىن كۇللى الەمگى ايگىلەدى. ءتىپتى وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنىڭ قاتارىنا ەنگىزدى. تەكتى قازاقتىڭ دەلەبەسىن قوزدىراتىن قازاق كۇرەسىن شارتاراپقا تانىتۋدى قولعا العاندار ءۇشىنشى جىل قاتارىنان «قازاق بارىسى» مەگا جوباسىن ۇيىمداستىردى. قازاقتىڭ كىل قاپساعاي دەنەلى، توقپان جىلىكتى، سوم تۇلعالى تولاعايلارى ءار ايماقتان وزا شاۋىپ، جۇلدەگە سۇيەم قارىس جەرگە كەلىپ،  ءسۇرىنىپ كەتكەندە ءتىلىمىزدى تىستەپ قالۋشى ەدىك. بۇل جولى ءبارى باسقاشا بولدى.

«قازاق بارىسى» - الاشتىڭ نامىسى ەدى. ەندى مىنە نامىس تاپتالدى. تاباننىڭ استىنا ءتۇستى. ەرلەرىمىز ەڭسەسى ەسەڭگىرەپ، ەز بولدى. ەكى سويلەدى. قۇداي اقى، قاراكەرەي قابانبايدىڭ، قانجىعالى بوگەنبايدىڭ ۇرپاقتارى ەكى سويلەپ ەز اتانادى دەپ كىم ويلاعان؟

قازاق كۇرەسى – ۇلتتىڭ ۇستىنى. ارحيپەلاگ مەملەكەت سانالاتىن جاپونيا دزيۋدوسىن كۇللى الەمگى ايگىلەدى. ءتىپتى وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنىڭ قاتارىنا ەنگىزدى. تەكتى قازاقتىڭ دەلەبەسىن قوزدىراتىن قازاق كۇرەسىن شارتاراپقا تانىتۋدى قولعا العاندار ءۇشىنشى جىل قاتارىنان «قازاق بارىسى» مەگا جوباسىن ۇيىمداستىردى. قازاقتىڭ كىل قاپساعاي دەنەلى، توقپان جىلىكتى، سوم تۇلعالى تولاعايلارى ءار ايماقتان وزا شاۋىپ، جۇلدەگە سۇيەم قارىس جەرگە كەلىپ،  ءسۇرىنىپ كەتكەندە ءتىلىمىزدى تىستەپ قالۋشى ەدىك. بۇل جولى ءبارى باسقاشا بولدى.

«قازاق بارىسى» - الاشتىڭ نامىسى ەدى. ەندى مىنە نامىس تاپتالدى. تاباننىڭ استىنا ءتۇستى. ەرلەرىمىز ەڭسەسى ەسەڭگىرەپ، ەز بولدى. ەكى سويلەدى. قۇداي اقى، قاراكەرەي قابانبايدىڭ، قانجىعالى بوگەنبايدىڭ ۇرپاقتارى ەكى سويلەپ ەز اتانادى دەپ كىم ويلاعان؟

سونىمەن جارناماسى جەر جيھاندى ءدۇر ەتكىزگەن ۇلى توي 30 ماۋسىم كۇنى ەلورداداعى ۆەلوترەكتە ءوتتى. وتكەن جىلعى بارىسىمىز، ارىسىمىز بەيبىت ىستىباەۆ بوزكىلەمگە بەتتەگەندە ءبىز دە ءۇمىتىمىزدى ۇكىلەي تۇسكەن ەدىك. تاۋتۇرپات دەنەلى باۋىرىمىز ءبارىن دۇرىس-اق باستادى، العاشقى قارسىلاسىن الىپ ۇرماسا دا، شالىپ جىعىپ، كۇشىن سارقا جۇمساپ، كەلەسى كەزەڭگە بەت الدى. ەكىنشى قارسىلاسى شىعىستىق مۇحيت تۇرسىنوۆتى دا جەڭدى. ونى كوز كوردى، كوڭىل ءتۇيسىندى. بۇدان سوڭ شيرەك فينالدا سابىرجان ءابىلداۇلىنان ايلاسىن اسىردى. بارەكەلدى دەستىك. داۋرىققان داۋ جارتىلاي فينالدا ورىن الدى. فينالعا قينالماي جەتۋدى مانسۇق ەتكەن ءبىزدىڭ بارىس قاراعاندىلىق قارسىلاسى ەرجان شىنكەەۆپەن بەلدەستى. ۇلان رىسقۇلدى ۇتىپ، جەلپىنگەن شىنكەەۆتىڭ ىستىباەۆتى ىسقىلاپ كوتەرىپ، الىپ ۇرۋعا قاۋقارى جەتپەدى. وڭتايلى ساتتەردىڭ بىرىندە ءادىس جاساپ ەدى، ونىسىنان دا تۇك شىقپادى. تورەشىلەر اقىلداسا كەلە، ەكى الاقانىن جەرگە تيگىزىپ ۇلگەرگەن بەيبىتتى ادىسكە الدانعان جوق دەپ ۇيعارىم شىعاردى. وسى ساتتە شىنكەەۆ شىر-پىر بولدى. قويان قولتىق ۇرىستا بەيبىتتىڭ بەتىن قايتاراتىن قاۋقارى جوق ەكەنىن ەسەپتەي بىلگەن باكەنە بويلى ەرجان شۋ شىعاردى. مۇنى ءبىر عانا ءبىز ەمەس، الەمنىڭ 35 مەملەكەتى تىكەلەي ەفيردە تاماشالادى. شىنكەەۆ شۋ شىعارعانىنا قاراماستان، تورەشىلەر ءوز سوزدەرىندە تۇرىپ، ەكەۋىن قويان-قولتىق ۇرىسۋعا شاقىردى. بۇل جەكپە-جەكتە بەيبىت قارسىلاسىن بۇيىم كورمەي، كوتەرىپ الدى دا، بوزكىلەمنىڭ سىرتىنا تاستاي سالدى. ءبىتتى. ىستىباەۆ فينالدا. تورەشىلەر قولىن كوتەردى. قۇداي اقى، ەندى بەيبىتكە ءجىتى تانىس  قارسىلاس ايبەك نۇعىماروۆ پەن ىستىباەۆتىڭ تايتالاسىن تاماشالايمىز دەپ وتىرعاندا باعجاڭ قاققان كوزىمىز شاراسىنان شىعىپ كەتە جازدادى.

ءبىزدىڭ تورەشىلەر مىقتى ەكەن. الەم تاريحىندا بولماعان شەشىمدى قابىلداي الاتىن كۇشتەرى بار ەكەن. ءتىپتى ولار سپورتشىلاردان دا قايمىعادى. شىنىن ايتۋ كەرەك، تالاي «كومەديانى» كورىپ، ەستەن تانعانىمىز راس، بىراق ستسەناريى تابان استىندا تۇزىلگەن، جيىرما مينۋتتا «كوررەكتيروۆكا» جاسالعان مىنانداي «تراگيكومەديانى» كورۋىمىز تۇڭعىش. كورەرمەندەردىڭ لاقتىرعان پلاستماسس شولمەگىنەن سەكەم العان قازىلار قىرىق قۇبىلدى. سپورتقا ساياسات اسەر ەتتى مە، الدە بىلتىر جەڭگەن بالۋان بيىل الماۋى كەرەك دەگەن «قاعيداتتارى» بار ما، ونىسىن بىلمەدىك. بىلگەن-كورگەنىمىز سول، فينالعا شىققان بەيبىت باتىر تابان استىندا فينالدان «جەر اۋدارىلدى». قازىلار ءوز شەشىمدەرىنە وزدەرى قارسى شىعىپ، داۋىسقا سالدى. ءسويتتى دە، جەڭىستى شىنكەەۆكە بەرە سالدى. بۇل دودانى الەمدىك دەڭگەيدە ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن بەدەلى بار «بوەتس» تەلەارناسى تىكەلەي ەفيردە كورسەتتى. كۇللى الەمگە كۇلكى بولدىق. قازاق كۇرەسىنەن دە مادەنيەت كەتتى. ءمان كەتتى.

بەيبىتتىڭ باپكەرى ەلدوس دالابايدىڭ ءسوزى دە دالاعا كەتىپ جاتىر. ودان گورى شىنكەەۆ مىقتى بولىپ تۇر. قازىلاردىڭ الدىنا بارىپ، داۋلاسۋىنا نە جورىق؟ ول ءۇشىن باپكەرى بار ەمەس پە؟ مۇنداي «ءتارتىپسىز» سپورتشىنى شىنداپ كەلگەندە تۋرنيردەن تىس قالدىرۋعا دا بولادى عوي. جوق، باسقا مەملەكەتتە ولاي بولعانىمەن بىزدە باسقاشا ەكەن.

قۇرمەتتى وقىرمان قاۋىم، استانا تارازدان 1300 شاقىرىم قاشىقتىقتا جاتىر. ال، قاراعاندى 200 شاقىرىم قاشىقتىقتا. دەمەك، زالدا قاراعاندىلىق كورەرمەندەردىڭ كوپتەپ جينالۋى دا زاڭدىلىق. ەل شۋلادى دەپ، جەڭگەن بالۋاندى جىعا سالاتىن بولساق، وندا تورەشىلەردىڭ، ءادىل قازىلاردىڭ مۇنداي جارىسقا تورەلىك ەتۋگە قانداي مورالدىق قۇقى بار؟ ۇشكەمپىروۆ اعامىز ەندى «ۇيالىپ» جاتىر. باسىلىمداردان ەندى بۇل تۋرنيرگە بارمايتىنىن وقىدىق. توراعا رەتىندە ەشكىم تىڭداماعانىن دا اڭدادىق. مىنە، ءبىزدىڭ ۇلكەندى سىيلاۋ قۇرمەتىمىز. ءبىز مىقتى حالىق ەكەنبىز. شىن جۇيرىكتى تۇساۋلاۋعا شامامىز جەتەتىنىن تاعى بايقاتتىق! وسى ما جەتكەن جەرىمىز؟

وسىلايشا شىن قۇلاگەر ەمەس، كوكتۇيعىننىڭ جولى بولدى. ءبىز بەيبىتتى جاقتاپ وتىرعانىمىز جوق. وبەكتيۆتى كوزقاراسىمىزدى، كوزىمىزبەن كورگەنىمىزدى جازىپ وتىرمىز. بەيبىت سىلبىر كۇرەستى دەپ ايىپ تاعىپ، «كايىپ» بولاتىندار بار. تارازدا جۇرگەن سوڭ جاقسى بىلەمىز. بەيبىت بىزگە «فينالعا كۇشىمدى ساقتاپ جەتۋىم كەرەك» دەسكەن. ال ۇلتتىڭ ماقتانىشى كۇشىن سارقىپ ءجۇرىپ، بىرەۋدىڭ استىنا جالپاسىنان ءتۇستى مە، جوق! بەيبىت فينالدا كۇرەسۋى كەرەك ەدى. ول بىلتىر جارتىلاي فينالدا شىعىستىڭ ماقتانىشى، وتە مىقتى بالۋان ايبەك نۇعىماروۆتى جەڭگەن بولاتىن. ال، فينالدا شالقار جولامانوۆتى جولدا قالدىرعانىن دا جاقسى بىلەمىز. 2011 جىلى دا شيرەك فينالدا ايبەك نۇعىماروۆتى اتىنان اۋدارىپ تاستاعانىن كوز كورگەن. بۇل جەردە بيىل دا بەيبىت ءسوزسىز شابار ەدى دەپ كەسىمدى پىكىر ايتىپ وتىرعانىمىز شامالى، تەك، وتكەن جىلعى مالىمەتتەردى كەلتىرىپ وتىرمىز. ال، بەيبىت فينالدا كۇرەسكەندە، شىن مىقتىنى بوزكىلەم انىقتار ەدى. لايىقتىسى جەڭىسكە جەتكەندە، ەشكىم قارسى بولمايتىنى اقيقات. جامبىل وبلىسىنداعى قازاق كۇرەسىنىڭ مايىن ىشكەن ماماندار بۇل كۇندەرى جوعارعى بيلىكتىڭ ۇشار باسىندا وتىرعان ازاماتتارعا نارازىلىق حاتىن جولداپ تا ۇلگەردى. ماتىنىمەن تانىس بولىڭىز. بىزدىكى قوعامدىق وي قوزعاۋ عانا. جازعانىمىزدان ەشتەڭە وزگەرمەس، دەگەنمەن مۇنداي ساتتە ءۇنسىز قالۋعا تاعى بولمايدى، قۇرمەتتى وقىرمان. قازىلار جايلى جازىلعان «سبەجىي ەستەلىگىمىز» وسىمەن ءتامام. قالعانىن وزدەرىڭىزدىڭ پاتشا كوڭىلدەرىڭىزگە قالدىردىق. شىنكەەۆتى «شىنجىرمەن» سۇيرەپ فينالعا شىعارعاندارعا دا وكپەمىز جوق. بارىنە ءتاڭىر تورەشى عوي.   

 قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنىڭ اكىمشىلىگىنىڭ باستىعى

 ك.ك ماسىموۆ مىرزاعا;

«نۇروتان» حالىقتىق دەموكراتيالىق پارتياسى

توراعاسىنىڭ  بىرىنشى ورىنباسارى

ب.بايبەك مىرزاعا;

«سامرۇق قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى توراعاسى

ءو.ە.شوكەەۆ مىرزاعا;

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

 سپورت جانە دەنەشىنىقتىرۋ ىستەرى اگەنتتىگى توراعاسى

ە.قوجاقاپانوۆ مىرزاعا;

دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى

 فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى

س.تۇكەەۆ مىرزاعا

2013 ج.«قازاقستان بارىسى»

ءتۋرنيرىنىڭ باس تورەشىسى

ى.نۇرتاەۆ  مىرزاعا;

جامبىل وبلىستىق قازاق كۇرەسى

فەدەراتسياسىنىڭ وكىلدەرىنەن

مەكەن جايىمىز: تاراز ق، ساڭىرىق باتىر 57

تەل. 8(7262)31-64-39, 31-65-40

نارازىلىق

ءبىزدىڭ جازباشا نارازىلىق جازۋ سەبەبىمىز 2013 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنىڭ 30 جۇلدىزىندا وتكەن تۇنعىش پرەزيدەنتىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ  جۇلدەسى ءۇشىن «قازاقستان بارىسى» تۋرنيرىندە جامبىل وبلىسىنىڭ  پالۋانى ب.ىستىباەۆپەن قاراعاندى وبلىسىنىڭ پالۋانى ە. شىنكەەۆتىڭ اراسىندا بولعان اقتىق باسەكەگە جولداما بەلدەسۋىندە قازاق كۇرەسى ەرەجەسىنىڭ قاتاڭ ورەسكەل  بۇزىلعاندىعى.

بىرىنشىدەن, ەرەجە بويىنشا جوعارىدا اتتارى اتالعان پالۋاندار بەس مينۋت كۇرەستى، ەكى پالۋان تەڭ اياقتادى. ەرەجە بويىنشا تەڭ اياقتاعان پالۋاندار بەلدەسەدى، ەرەجەگە سايكەس، بەلدەسۋدە قاي پالۋان جەڭسە سول پالۋانعا جەڭىس بەرىلەدى، اتالعان كەزدەسۋدە ە. شىنكەەۆ ۇتىلىپ، تورەشىلەر القاسى جامبىلدىق ب. ىستىباەۆقا جەڭىس بەرىلگەندىگىن حابارلادى، بىراق 20 مينۋتتان كەيىن تورەشىلەر القاسى حالىققا ب. ىستىباەۆتىڭ جەڭىلگەندىگىن حابارلادى.

ەكىنشىدەن،  تەڭ اياقتالعان بەلدەسۋدەن كەيىن  وليمپياداعا قاتىسقان ە. شىنكەەۆتىڭ تورەشىلەرمەن داۋلاسىپ، 15-20 مينۋت بەدەسۋگە شىقپاۋىن قالاي تۋسىنۋگە بولادى؟ قانداي ەلدىڭ كۇرەسىندە ورتاعا شىققان پالۋاننىڭ تورەشىلەرمەن داۋلاسىپ، ءوزىنىڭ قالاي كۇرەسكەندىگىن بوزكىلەمدە دالەلدەگەن؟ باسقا كۇرەس تۇرلەرىندە ونداي پالۋاندار تەز ارادا جازاعا تارتىلادى. حالىق نارازىلىق ءبىلدىردى دەپ جەڭىستى جەڭىلگەن پالۋاننىڭ ۋىسىنا ۇستاتۋدى قالاي تۇسىنەمىز، حالىكتىڭ شۋىن گەوگرافيالىق جاعدايعا بايلانىستى تۇسىنۋگە بولادى عوي، قاراعاندى بار جوعى 200 شاكىرىم، ال تاراز كالاسى 1300 شاكىرىم، كورەرمەندەردىن ارينە كوپ پايىزى قاراعاندىدان، 20 كۇن بۇرىن قولىنىڭ شىنتاعى شىعىپ، جاراقاتتانعانىنا  قاراماي اقتىق بەلدەسۋگە جولداما العان ب.ىستىباەۆتىڭ ەڭبەگىنىڭ زايا كەتكەندىگى مە؟ بۇل تۋرنير قانشاما قازاقستان تەلەارنالارىنان، شەت ەلدەردىڭ تەلەارنالارىنان كورسەتىلىپ وتىر، بۇل قازاق كۇرەسىن دۇنيە جۇزىنە پاش ەتۋ ەمەس، قورلاۋ. بۇكىل الەمدىك  حالىقارالىق  جارىستاردا كۇرەس ەرەجەسىن ورەسكەل بۇزۋ ورىن الماعان، قورتىندىلاي كەلگەندە، كەنەتتەن شىعارعان ادىلقازىلار القاسىنىڭ شەشىمىنە قارسىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز.

بۇنداي شەشىم حالىقارالىق  جارىس پراكتيكاسىندا  كەزدەسكەن ەمەس. قىسقاسى، ە. شىنكەەۆتى بەلدەسۋدە تازا جەڭىپ، اقتىق ايقاسقا جولداما العان ب. ىستىباەۆتىڭ جەڭىلگەندىگى تۋرالى شەشىم شىعارعان قازىلاردىڭ شەشىمىنە كەلىسپەيمىز.

سوندىقتان، قازاق كۇرەسىنىڭ ەرەجەلەرىنە سايكەس، اتالمىش نارازىلىققا زاڭمەن كورسەتىلگەن مەرزىمدە جاۋاپ بەرۋدى  سۇرايمىز.             

جامبىل وبلىستىق قازاق كۇرەسى

فەدەراتسياسىنىڭ ۆيتسە پرەزيدەنتى

ن.جۇنىسبەكوۆ،

وكىلدەرى:

ر. مۇحامەتقاليەۆ،

ە .دالاباي

Abai.kz