ماقسات ءىلياسۇلى: اسىلجان مامىتبەكوۆ الەمجەلىدەگى دوستارىمەن كەزدەستى
كەشە استانادا قر اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆ ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى، دالىرەك ايتساق facebook.com جەلىسىندەگى دوستارىمەن كەزدەستى. وسى كەزدەسۋدىڭ باستى سەبەپكەرى ءارى ۇيىمداستىرۋشىسى بولعان بەلگىلى زاڭگەر، بلوگەر، قوعام بەلسەندىسى ماقسات ءىلياسۇلىنان كەزدەسۋ تۋرالى سۇراعان ەدىك.
- ماقسات ءىلياسۇلى، مينيسترمەن كەزدەسۋ قالاي ءوتتى، قانشا ادام قاتىستى، قانداي ماسەلەر كوتەرىلدى، سۇراقتاردىڭ باعىت-باعدارى قانداي بولدى؟
- تىكەلەي مينيسترمەن كەزدەسۋگە 20-عا جۋىق ادام قاتىستى. ولاردىڭ اراسىندا بەلگىلى ساياساتكەرلەر دە، بيزنەسمەن-فەرمەرلەر دە، بلوگەرلەر دە، جۋرناليستەر دە، زاڭگەرلەر دە بولدى. ارينە، اسىلجان سارىبايۇلى اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى بولعانان كەيىن سۇراقتىڭ نەگىزگى بولىگى اۋىل شارۋاشىلىعى ماسەلەلەرىنە، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ءوندىرۋ تۇرعىسىندا ءوربىدى. «جەلىدەگى جازىلعانداردىڭ ءبارىن ءوزىڭىز جازاسىز با؟ ەشكىم كومەكتەسپەي مە؟» دەگەن سياقتى سۇراقتار دا بولدى... جالپى قالجىڭ دا، سىن دا، اششى، وتكىر سۇراقتار دا قويىلدى. كەزدەسۋ مينيسترلىك سايتىندا ونلاين رەجيمدە وتكەندىكتەن جۇزگە تارتا ادام سۇراق قويدى، 47 پىكىر ايتىلدى. جالپى اڭگىمە 3 ساعاتقا جۋىق ۋاقىتقا ءوربىدى.
- ءوزىڭىزدى مازالاعان، ءسىز قويعان نەگىزگى سۇراق قانداي ەدى جانە وعان تۇشىمدى جاۋاپ الا الدىڭىز با؟
كەشە استانادا قر اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆ ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى، دالىرەك ايتساق facebook.com جەلىسىندەگى دوستارىمەن كەزدەستى. وسى كەزدەسۋدىڭ باستى سەبەپكەرى ءارى ۇيىمداستىرۋشىسى بولعان بەلگىلى زاڭگەر، بلوگەر، قوعام بەلسەندىسى ماقسات ءىلياسۇلىنان كەزدەسۋ تۋرالى سۇراعان ەدىك.
- ماقسات ءىلياسۇلى، مينيسترمەن كەزدەسۋ قالاي ءوتتى، قانشا ادام قاتىستى، قانداي ماسەلەر كوتەرىلدى، سۇراقتاردىڭ باعىت-باعدارى قانداي بولدى؟
- تىكەلەي مينيسترمەن كەزدەسۋگە 20-عا جۋىق ادام قاتىستى. ولاردىڭ اراسىندا بەلگىلى ساياساتكەرلەر دە، بيزنەسمەن-فەرمەرلەر دە، بلوگەرلەر دە، جۋرناليستەر دە، زاڭگەرلەر دە بولدى. ارينە، اسىلجان سارىبايۇلى اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى بولعانان كەيىن سۇراقتىڭ نەگىزگى بولىگى اۋىل شارۋاشىلىعى ماسەلەلەرىنە، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ءوندىرۋ تۇرعىسىندا ءوربىدى. «جەلىدەگى جازىلعانداردىڭ ءبارىن ءوزىڭىز جازاسىز با؟ ەشكىم كومەكتەسپەي مە؟» دەگەن سياقتى سۇراقتار دا بولدى... جالپى قالجىڭ دا، سىن دا، اششى، وتكىر سۇراقتار دا قويىلدى. كەزدەسۋ مينيسترلىك سايتىندا ونلاين رەجيمدە وتكەندىكتەن جۇزگە تارتا ادام سۇراق قويدى، 47 پىكىر ايتىلدى. جالپى اڭگىمە 3 ساعاتقا جۋىق ۋاقىتقا ءوربىدى.
- ءوزىڭىزدى مازالاعان، ءسىز قويعان نەگىزگى سۇراق قانداي ەدى جانە وعان تۇشىمدى جاۋاپ الا الدىڭىز با؟
- مەن ءبىر بىرىمەن تىكەلەي بايلانىسى بار ءۇش سۇراق قويدىم. ونىڭ ءبىرى كەدەندىك وداققا، ەۋرازيالىق وداققا مۇشە بولۋ وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىق ءونىم وندىرۋشىلەرگە قالاي اسەر ەتۋدە؟ قازىرگى كەزدە كەدەندىك وداققا مۇشە ەلدەردەن ۇلكەن كولەمدە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتىپ الامىز. بۇل وتاندىق شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋىنا زالالىن تيگىزىپ جاتىر. وسى ماسەلەنى شەشۋدە، ياعني وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەردى قورعاۋدا مينيسترلىك ناقتى قانداي شارالار قولدانۋدا؟
ەكىنشى سۇراق: كەدەندىك وداققا كىرەتىنى بار، كىرمەيتىنى بار كوپتەگەن ەلدەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن يمپورتتايمىز. ەت، ءسۇت، مايدى ايتپاعاننىڭ وزىندە رەسەيدەن ءسابىز دە كەلىپ جاتىر. ناقتى سۇراق، قانشا مەملەكەتتەن قانداي اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن يمپورتتايمىز، ولاردىڭ كولەمى قانداي؟ ءدال سول تاۋارلار قازاقستاندا قانداي كولەمدە وندىرىلەدى، ولاردىڭ باسەكەلەستىك قابىلەتى قانداي؟
ءۇشىنشى سۇراق: دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا مۇشە بولۋعا تالپىنىپ جاتىرمىز. ەگەر قازاقستان ۇيىمعا مۇشە بولسا اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەر وندىرەتىن وتاندىق شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ جاعدايى قالاي بولادى؟ بىزدە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ەكسپورت كولەمى قانشا جانە ول ناقتى قانداي ونىمدەر؟ جالپى قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن تۇتىنۋدا يمپورت كولەمى كوپ پە، ەكسپورت كولەمى ارتىق پا؟
- ساۋالدارىڭىز جاقسى ەكەن، جاۋاپقا قاناعاتتاندىڭىز با؟
- جوق، قاناعاتتاندىم دەپ ايتا المايمىن. سەبەبى بۇل سۇراقتاردىڭ اۋقىمى وتە كەڭ ءارى ماڭىزدى ماسەلەلەر. ارينە، مينيستر بۇل ساۋالدارعا قىسقاشا جاۋاپ بەردى. ءبىر عانا مىسال ايتايىن، ءمينيستردىڭ ايتۋى بويىنشا كەدەندىك وداققا مۇشە رەسەي مەن بەلورۋس ەلىنەن بىزگە كىرەتىن اۋىل شارۋاشىلىق تاۋارلاردىڭ جالپى العانداعى قۇنى 1.5 ميلرد دوللار بولسا، قازاقستاننان سول ەكى ەلگە شىعاتىن تاۋارلاردىڭ جالپى قۇنى 300 ملن دوللاردى قۇراعان. بۇل قۋانارلىق جاعداي ەمەس.
جالپى بۇل سۇراقتار بيزنەسمەننىڭ دە، فەرمەردىڭ دە، ءتىپتى قوراسىندا 20 قويى، 10 سيىرى بار وتباسىلاردى دا ويلاندىرىپ، الاڭداتىپ وتىر. قازىر اۋىلدا مالىن، ەتىن ساتا الماي جۇرگەندەر، استىعىن، كارتوپ، ءسابىزىن ساتا الماي زار يلەگەندەر از ەمەس. سەبەبى جوعارىدا ايتقانىمداي، استانانىڭ دۇكەن سورەلەرىندە رەسەيدىڭ سابىزدەرى، باسقا دا جەمىس-جيدەك، ءسۇت، ەتتەرى سامساپ تۇر. ءتىپتى سول ەلدەن كەلەتىن ەتتىڭ قۇنى قازاقستانعا جەتكىزۋ قۇنىن قوسا ەسەپتەگەندە وتاندىق ەتتىڭ قۇنىنان تومەن. بۇل ءارى قاۋىپتى، ءارى قولايسىز جاعداي.
-بۇل ماسەلەنى مينيستر نەمەن ءتۇسىندىردى؟
- قازاقستانعا شەت ەلدەن، اسىرەسە مىنا كەدەندىك باقىلاۋ جويىلعان سوڭ كەدەن وداعىنا مۇشە ەلدەردەن كونتراباندالىق تاۋارلار وتە كوپ كولەمدە كەلۋدە. سونداي جولمەن كەلىپ جاتقان تاۋارلاردىڭ ساپاسى دا، تۇتىنۋ مەرزىمى دە تالاپقا ساي ەمەس. سوندىقتان دا ساپاسىز، تۇتىنۋ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن تاۋارلاردى ارزان باعامەن، قۇجاتتارىن، ەتيكەتكالارىن وزگەرتىپ ءبىزدىڭ ەلگە جىبەرىپ جاتىر. بۇل تۋرالى مينيستر دە اشىق ايتتى جانە ونى ءبىز دە ءبىلىپ وتىرمىز. الايدا مۇنداي تاۋار تاسقىنى، كونتراباندا تولاستايىن دەپ وتىرعان جوق. كونتراباندامەن كۇرەس اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قۇزىرىنا كىرمەيدى، سولاي بولسا دا باسقا مينيسترلىكتەرمەن، ۆەدومستۆالارمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەپ جاتقانىن ايتتى.
ەڭ نەگىزگىسى جوعارىدا قويىلعان ساۋالدارعا الداعى ۋاقىتتا مينيستر جان-جاقتى، ساراپتاما تۇرىندە ءوز ماتەريالىن بەرەدى دەپ ويلايمىن. مەن سونداي ءوتىنىش جاسادىم.
- باسقا قانداي وزەكتى ماسەلەلەر ايتىلدى؟
- اۋىل شارۋاشىلىعىندا وزەكتى ەمەس ماسەلە جوق. ونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىق ءونىم وندىرۋشىلەرگە سۋبسيديا بەرۋ، نەسيە ماسەلەسى، قارجى الۋ ءۇشىن كەپىل زاتتىڭ جەتىسپەۋى، ۆەتەريناريانى دامىتۋ، ءسۇت، ەت، قۇس وندىرۋشىلەر قاۋىمداستىعىن مەملەكەتتىك قولداۋ، ايتا بەرسەڭ تولىپ جاتىر. استىق ءوندىرۋ مەن ونى ساقتاۋ، ەكسپورتتاۋ ماسەلەسى دە، ءتىپتى اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكالارىن قازاقستاندا قۇراۋ دا نازاردان تىس قالعان جوق.
- جالپى بۇل كەزدەسۋدى قاراپايىم حالىق قالاي قابىلدادى؟ ونى ءجاي ءمينيستردىڭ كەزەكتى پيارى رەتىندە قابىلدادى ما، الدە دۇرىس دەدى مە؟
- شىنىنى ايتۋ كەرەك سوڭعى كەزدەرى Abai.kz سياقتى قازاق سايتتىرى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ قوعامىمىزداعى ورنى، ماڭىزى جىلدام ارتىپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى الەۋمەتتىك جەلىدە وتىراتىندار قاتارى دا جىلدام ارتۋدا. سول جەلىگە مينيسترلەردىڭ، اكىمدەردىڭ شىعىپ، حالىقتىڭ كوكەيىندەگى ساۋالدارىنا بىردەن جاۋاپ بەرۋى، ۆەدومستۆانىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىستىرىپ وتىرعانى وتە دۇرىس. بۇل ماسەلەدە اسىلجان مامىتبەكوۆ پەن اسەت يسەكەشەۆتىڭ جەلىنى دۇرىس پايدالانىپ وتىرعانى قۋانتادى. بولاشاقتا بارلىق مينيسترلەر، اكىمدەر، ءتىپتى پرەمەر-مينيستر وسىنداي كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، ەلمەن بايلانىس ورناتقانى ءجون جانە ول ىستە ءبىز بىرگە جۇمىس ىستەۋگە، باستاماشى بولۋعا ءاردايىم ءازىرمىز. وسى كەزدەسۋدى ءبىز بەلگىلى جۋرناليست، وسىنداي شارالاردى ۇيىمداستىرۋدا تاجريبەسى مول سەرىك مامبەتوۆ ەكەۋىمىز ۇيىمداستىردىق. بۇل ءىستى بىرگە ودان ءارى جالعاستىرماق نيەتىمىز بار.
- كەلەسى كەزدەسۋ كىممەن بولادى؟
- وسى جۇما كۇنى اسەت ورەنتايۇلى ءدال سونداي كەزەدەسۋ ۇيىمداستىرۋدا. ال ءبىز حالىققا تىكەلەي ماڭىزى بار ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ، ءبىلىم جانە عىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى باسشىلارى وسىنداي كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، ەلدىڭ، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنا، ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرىپ، ءوز ىستەرىمەن تانىستىرعاندارى ءجون دەپ ەسەپتەيمىز. قازىرگىدەي حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى بايلانىس الشاقتاپ، حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى ازايىپ، رەنىشى كوبەيىپ تۇرعان ۋاقىتتا مۇنداي شارالار وتە كەرەك. سوندىقتان ءبىز ەكى ارانى جاقىنداستىرىپ، بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى التىن كوپىر بولۋعا ءاردايىم دايىنبىز.
ول ەڭ الدىمەن بيلىكتىڭ وزىنە، مينيسترلەر مەن اكىمدەرگە كەرەك، ارينە حالىق تا ءوز ماسەلەسىنىڭ شەشىلگەنىن، ۇندەرىنىڭ، جانايقايلارىنىڭ باسشىلارعا جەتكەنىن قالايدى.
Abai.kz
