شارۋالار كيىك كوبەيىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعانىنا شاعىمدانۋدا. وسىلايشا ءتۇز جانۋارىن اتۋ ماسەلەسى قايتا قوزعالدى، دەپ حابارلايدى اقمولا وبلىسىنداعى BAQ.KZ ءتىلشىسى.

وڭىردە اقبوكەندەردەن ەڭ كوپ زارداپ شەككەن اۋداندار – اتباسار، جارقايىڭ، جاقسى، ەگىندىكول، قورعالجىن جانە تسەلينوگراد.

اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، اۆيا-مونيتورينگ ناتيجەلەرى بويىنشا اقبوكەندەردىڭ سانى 2021 جىلى شامامەن 40 مىڭ، 2022 جىلى شامامەن 80 مىڭ باستى قۇرادى. اۋدان اكىمدىكتەرىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىل كيىكتەردىڭ جالپى سانى 200 مىڭنان اسادى.

جانۋارلار پوپۋلياتسياسىنىڭ كوبەيۋى ەگىستىكتەر مەن شابىندىقتاردىڭ جويىلۋىنا اكەلدى. ناتيجەسىندە وبلىستىڭ اۋىلشارۋاشىلىق تاۋار وندىرۋشىلەرى ەگىن جيناۋدا ۇلكەن شىعىنعا ۇشىراۋدا.

اقبوكەندەردىڭ ەڭ كوپ ۇلەسى اتباسار اۋدانىندا – 120,0 مىڭ باس شوعىرلانعان.

قاپتاعان كيىك تىنىم بەرەر ەمەس. جاز بويى القاپتاردى كۇزەتەمىز، كەزەكشىلىك ۇيىمداستىرامىز. بۇل دا قوسىمشا شىعىن. كۇنى-ءتۇنى موتوتسيكل، ماشينامەن كۇزەتكەننىڭ وزىندە ەگىستىكتەردى وتاپ جاتىر. ولاردى قۋىپ شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. ەشقانداي قورشاۋ كومەكتەسپەيدى، – دەيدى اتباسار اۋدانىنداعى «قاراجار اگرو» جشس باسشىسى ۆالەري پەتروۆ.

سەرىكتەستىك مەنشىگىندەگى 15 000 گەكتار القاپ اقبوكەندەردەن زيان شەككەن.

جىل ساناپ اقبوكەندەردىڭ تارالۋ ايماعى دا ارتىپ كەلەدى. قورشاۋلار قويامىز، جانۋارلاردى ايداۋ ءۇشىن ادامدار جالدايمىز، بىراق ناتيجە جوق. ولار بارلىق جەردە جۇرەدى. ءبارىن تاپتاپ، جەيدى. سالدارىنان ونىمدىلىك تومەندەدى. 2-3 مىڭ گەكتار القاپ تاپتالدى. ءتورتىنشى جىل قاتارىنان كيىكتەن زارداپ شەگىپ وتىرمىز. ەگىستىك جۇمىستارىنا ميلليونداعان قاراجات سالىنادى. ال شىعىن وتەلە مە، بەلگىسىز، - دەيدى ۆالەري پەتروۆ.

فەرمەرلەر بىرنەشە رەت كومەك سۇراعان، بىراق وتىنىشتەرى اياقسىز قالعان.

جاسىرارى جوق، وڭىردە كيىك ماسەلەسى كۇردەلى بولىپ تۇر. ەكولوگيا، اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترىنە حات جازدىم. ەشتەڭە. ءبىزدى ەشكىم ەستىمەيدى. ەڭ بولماعاندا، كيىكتەر پوپۋلياتسياسىن ازايتۋ ماسەلەسى قولعا الىنادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. بىلۋىمىزشە، سوڭعى جىلدارى كيىكتەر سانى الدەقايدا كوبەيگەن، - دەيدى ۆالەري پەتروۆ.

سەرىكتەستىك باسشىسى كيىكتەر جايىلىمدىق جەرلەرگە دە قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعانىن ايتتى.

ءتۇز جانۋارى ەگىستىك القابىن تاپتاپ، ءبارىن وتاپ تاستادى. ولار مۇلدەم تىنىشتىق بەرمەيدى. اۋىلعا دا كىرەدى، – دەيدى ول.

اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، وبلىس بويىنشا اقبوكەندەرمەن ۋلانعان داقىلدار سانى 76 932 گەكتاردى قۇراپ وتىر، ونىڭ 17 405 گەكتارى اتباسار اۋدانىنا تيەسىلى.

جىل سايىن ايتىلىپ كەلە جاتقان ماسەلە. شارۋاشىلىقتارعا كەلتىرىلگەن شىعىن شاش ەتەكتەن. ەگىستىك القاپتارىن ءوز كۇشىمىزبەن كۇزەتۋگە تىرىسامىز، بىراق ءبىز ۇنەمى ەگىستىكتە ءومىر سۇرە المايمىز. بۇعان دەيىن ءبىز ۋاكىلەتتى ورگاندارعا حابارلاستىق، بىراق ازىرگە ءبارى تەك قاعاز جۇزىندە قالادى. ەگەر جاعداي وسىلاي جالعاسا بەرسە، تۇقىم دا ساتىپ الا المايمىز. جىل سايىن حالىق سانى ارتىپ كەلەدى، بۇل ماسەلەنى شۇعىل شەشۋ قاجەت، ايتپەسە ءوڭىردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تىعىرىققا تىرەلەدى. بيلىك بۇل ماسەلەنى شەشۋگە كومەكتەسەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز، - دەيدى سەرىكتەستىك باسشىسى.

وڭىردە كيىك ماسەلەسى جىل سايىن وزەكتى بولىپ وتىر. جەرگىلىكتى شارۋا قوجالىقتارىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، بيىل ەگىندىكول اۋدانىندا 40 مىڭ گەكتاردان استام القاپ شىعىنعا ۇشىرادى.

بۇگىنگى تاڭدا اتالعان ماسەلە اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىمەن شەشىلۋى ءتيىس. بۇل شىعىننىڭ وتەلۋى نەمەسە شارت، نەسيە نەمەسە ليزينگتىك تولەمدەردى ۇزارتۋ تۇرىندەگى باسقا دا شارالار بولۋى مۇمكىن، – دەپ ناقتىلادى ەگىندىكول اۋدانىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى، جەر قاتىناستارى جانە كاسىپكەرلىك ءبولىمىنىڭ باسشىسى جارىسبەك جاقانوۆ.

بيىل وبلىس اكىمدىگى اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ اتىنا اقبوكەندەردىڭ پوپۋلياتسياسىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە رەتتەۋ جونىندەگى ماسەلەنى شەشۋگە جاردەمدەسۋ تۋرالى حات جولداعان. الايدا بۇگىنگى كۇنى كيىكتەردىڭ مەملەكەت قورعاۋىندا بولۋىنا جانە اقبوكەندەردى، ولاردىڭ بولىكتەرى مەن دەريۆاتتارىن ەل اۋماعىندا عىلىمي ماقساتتان بولەك پايدالانۋعا تىيىم سالۋدىڭ 2024 جىلعا دەيىن ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى ماسەلە اشىق كۇيىندە قالىپ وتىر.

اقبوكەندەردى اۋلاۋعا تىيىم سالىنعان، ويتكەنى ءتۇز جانۋارى يۋنەسكو-نىڭ قورعاۋىندا. شارۋالار ەگىستىك القاپتارىن «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن جانۋارلاردىڭ شابۋىلىنان دا ساقتاندىرا المايدى، ويتكەنى بۇگىندە مۇنداي ساقتاندىرۋ ءتۇرى جوق.

ال اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىنىڭ قارجى ينستيتۋتتارى الدىندا كرەديتتىك مىندەتتەمەلەرى بار. ۋاكىلەتتى ورگانداردىڭ ارەكەتسىزدىگىنەن بۇل فەرمەرلەردىڭ قارجىلىق جاعدايىن ودان ءارى ناشارلاتۋى مۇمكىن.

وتكەن جىلى دا ءوڭىر شارۋالارى ماتەريالدىق تۇرعىدان ۇلكەن شىعىنعا ۇشىراعانى بەلگىلى. كيىكتەردەن اۋىل شارۋاشىلىعىنا كەلتىرىلگەن زالال 8 ملرد تەڭگەدەن استى. مىسالى، ەگىندىكول اۋدانىندا 45 مىڭ گەكتاردان استام، استراحان اۋدانىندا – 22 مىڭ گا، جاقسى اۋدانىندا – 19 مىڭ گەكتارعا جۋىق، جارقايىڭ اۋدانىندا – 10 مىڭ گەكتارعا جۋىق القاپ زارداپ شەكتى.

ساراپشىلار اقبوكەندەردىڭ سانىن رەتتەۋ جونىندە ۇسىنىستار جاساۋدا.

اقبوكەندەر جۇرەتىن جولداردا جەم-ءشوپ الاڭدارىن ۇيىمداستىرۋ بويىنشا جۇمىستى جولعا قويۋ، قورشاۋلار دايىنداۋ جانە ورناتۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قاراجات كوزدەلۋى قاجەت. سونداي-اق اقبوكەندەر كەلتىرگەن شىعىندى باعالاۋ ءۇشىن قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرى مەن تاۋەلسىز ساراپشىلار قاتارىنان كوميسسيا قۇرۋ، زالالدى وتەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قازىنادان قاراجات ءبولۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ قاجەت، - دەپ ەسەپتەيدى وڭىرلىك كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ اوك ءبولىمىنىڭ باسشىسى جايساڭ بەكقوجين.

Abai.kz