ۇلتتى ۇلت رەتىندە ۇيىستىراتىن جانە ونىڭ ساقتالۋى مەن ماڭگىلىككە جالعانۋىنا قاجەتتى تىرەك بار: ءدىل، ءتىل، ءدىن. وسى ۇستىنداردىڭ بىرىنە كوڭىل بولىنبەسە، كەلەشەك كۇماندى، بولاشاق تۇماندى بولماق. بۇل – دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىن قۇبىلىس. دۇنيەجۇزى تاريحىنا زەر سالساڭىز، جويىلىپ كەتكەن نەمەسە جويۋلۋعا شاق تۇرعان ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ دەنىنە اۋەلى مادەني ءھام ءدىني ەكسپانتسيا جاسالعانىنا كوز جەتكىزەسىز.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، دەموكراتيا جولىنا تۇسكەندە، بىزگە دە جان-جاقتان مادەني، ءدىني اعىمدار اعىن سۋداي قاپتادى. ولار ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى تابانعا سالىپ تاپتاۋعا تىرىستى: ۇلتتىق تانىم-تۇسىنىكتەردى تەرىستەپ، اتا-بابا سەنگەن، ۇستانعان ىرىم-تىيىمدى، ءداستۇر-سالتتى مانسۇقتاۋمەن، ۇلتتىق اسپاپتاردى حارام دەۋمەن بولدى. مۇنداي تەرىس اعىمدارعا دەر كەزىندە توسقاۋىل قويىلىپ جاتتى، بىراق جاتپيعىلدىلار قاراقۇرتتاي بالالاپ ۇلگەردى.

اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن دامىپ جاتقان بۇل عاسىردا ولاردى اۋىزدىقتاۋ مۇمكىن ەمەسكە اينالىپ بارا جاتقان سەكىلدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردى جوعارى دەڭگەيدە مەڭگەرگەن ولار Instagram, Tik-Tok, Telegram سەكىلدى جەلىلەر ارقىلى جاقسى جۇمىس ىستەيدى. اتالعان جەلىلەرگە قاي ۋاقىتتا كىرسەڭىز دە، تەرىس اعىم وكىلدەرىنىڭ تىكەلەي ەفيرگە شىعىپ، ءوز يدەولوگياسىن دارىپتەپ وتىرعانىن كورەسىز. ەڭ وكىنىشتىسى، سول ەفيرلەردە جاستار ۋ اعىزعان «ۋاعىزشىنىڭ» ءسوزىن قولداپ-قۋاتتاپ پىكىر جازىپ وتىراتىنى دا وتىرىك ەمەس.

وسى رەتتە ايتا كەتكەن ءجون، جاقىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى جۋرناليستەر قويعان بىرقاتار سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، ءدىني جات اعىمداردىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا قارسى ارەكەتتەرىنە توقتالدى.

«كەيىنگى كەزدەردە ءارتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزعا قارسى ۋاعىز ايتىپ جۇرگەنىنە كۋا بولىپ ءجۇرمىز. دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن زاڭ تەتىكتەرى قاجەت. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساقتاۋ جانە ونى حالىققا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ ءبىزدىڭ ۇلتتىق مىندەتىمىز. بۇل – ەل بىرلىگى ءۇشىن ازا ماڭىزدى ءىس»، – دەدى باس ءمۇفتي.

سونىمەن قاتار، ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى يسلام ءدىنىنىڭ ۇلتتىق اسپاپتاردى، مۋزىكا ونەرى مەن سپورتتى حارام دەپ تانىمايتىنىن باسا ايتىپ ءوتتى.

بۇعان قوسا، باس ءمۇفتي وقۋشى قىزداردىڭ مەكتەپكە حيدجاپ كيىپ بارۋىنا بايلانىستى سۇراقتارعا دا جاۋاپ بەردى.

«قازىر بۇل ماسەلە قاراستىرىلىپ جاتىر. بۇل تۋرالى ءبىز قمدب ءوز مالىمدەمەمىزدى بەردىك. بىراق، ارينە، ءبىز ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ تىنىشتىعى مەن بىرلىگىن ويلاۋىمىز كەرەك. بىراق ءبىز مۇنى مەكتەپ وقۋشىلارى مەن مۇعالىمدەر اراسىندا دا تالقىلاپ، ءوز دەڭگەيىندە شەشۋدى ءجون سانايمىز. قمدب شاريعات تالابى بويىنشا قىزداردىڭ باليعات جاسىنان باستاپ ورامال تاعۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى»، – دەدى ول.

قمدب توراعاسى مەدرەسە كوللەدجدەرىندە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىن دە اتاپ ءوتتى.

«سونىمەن قاتار قمدب-دا 9 مەدرەسە كوللەدجى بار، ءبىز 9-سىنىپتان قىزداردى قابىلدايمىز. ياعني، ورامال تاققان قىزدارعا مۇنداي مۇمكىندىك بار. مەدرەسە كوللەدجى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ستاندارتىنا ساي ءبىلىم بەرەدى. دەمەك، يسلامدىق تا، دۇنيەلىك ءبىلىم دە بار»، – دەپ جاۋاپ بەردى تاعانۇلى.

«تازا اقىلمەن تاپپاعان ءدىن، شىن ءدىن ەمەس – جىندىلىق» دەيدى شاكارىم قۇدايبەردىۇلى. ال شىن ءدىن تەك جاقسىلىققا، اتا ءداستۇردى قۇرمەت تۇتۋعا، ءبىلىم-عىلىم ىزدەپ، ونەر تاپپاققا شاقىرادى. اسىرەسە، قازاق حالقى سان عاسىردان بەرى ۇستانىپ كەلە جاتقان يسلام ءدىنى ۇلت مادەنيەتىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە زور ىقپال ەتتى. ال وتكەنىمىزدى كۇرەسىنگە تاستاعاسى كەلەتىن جات اعىمدارمەن كۇرەسۋگە، باس ءمۇفتي ايتپاقشى، زاڭ تەتىكتەرى كەرەك-اق.

Abai.kz