سەرىك بوقان. اراب كوكتەمىنىڭ اقىرى بار ما؟
سەرىك بوقان. اراب كوكتەمىنىڭ اقىرى بارما؟
سەرىك بوقان. اراب كوكتەمىنىڭ اقىرى بارما؟
ادىلەتسىزدىك نورماعا ، زۇلىمدىق باتىرلىققا، الدامشىلىق ىسكەرلىككە تەلىنگەن كەزدە ادامي ىزگىلىكتى باعالاۋدىڭ ءوزى قيىن... ء بىر عۇلامانىڭ «ادامدار وتىرىكشى ەمەس، ولاردىڭ ىشىنە وتىرىك تولىپ قالعان» دەگەنى بار. سوندا ادىلەت پەن شىندىقتى قايدان ىزدەيسىڭ؟ بۇگىن ىشتەگى كۇيدى شىعارايىن دەپ ازدا بولسا سىزدەرمەن سىر شەرتۋدى ويلادىم. ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى، بايلاۋسىز ساياسات پەن اقيقاتتى ۇشتاستىرا سوناۋ قورلانىپ جاتقان باۋىرلاس مىسىر ەلىن ويىما تەمىرقازىق قىلا وتىرىپ وي ءبولىسۋدى ءجون كوردىم. قازاقيانىڭ اشىق الاڭىنا ءوز ويىمدى اشىق بىلدىرۋگە تىرىستىم. دەمەك، بۇگىنگى ادامدار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى نە ايتسا سوعان قۇدايداي سەنەدى. يسلامدى قارالاعان الدە ءبىر ەسسىزدىڭ سوزىنە باس يەدى. ۇلتقا جالا جاۋىپ تاريحىن بۇرمالاعان ازعىنعا اۋليەدەي تابىنادى... ۇلت ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلدارىن الگى تەكسىزدىڭ ءبىرى: «ءدىنى جات، حالىقتىڭ دۇشپانى»، دەسە، «جوعالسىن» دەيتىن ۇرانشىل توبىردان نە كۇتۋگە بولادى؟! حارام مەن حالالدى ايىرماي وسىنشا تەكسىزدەنۋگە بولاما؟! بۇدان وتكەن نەم كەتتىلىك پەن بىلىمسىزدىك بولماس! ادام بالاسىنا ءتان قۇندىلىقتاردىڭ جويىلۋىنا سەلت ەتپەيدى... مۇنداي حايۋاني سابىرلىلىق ءبىزدى شىڭىراۋعا قۇلاۋىمىزعا سەبەپ... ال، سابىرلىلىققا ىلايىق قۇندىلىقتىڭ الدىندا الا شاپقىن بولىپ تىراشتانامىز. سوندا نە بولدى؟ ىزگىلىك اتاۋلىنىڭ الدىندا زورمىز، ءشايتاني دۇنيەنىڭ الدىندا قورمىز. ەرگەجەيلىمىز. بۇل تۋرالى ايتا بەرسەم توم-توم كىتاپ جازۋعا بولاتىن شىعار... بۇگىنگى الەم اقپاراتىن كىم ۇستاپ وتىر دەگەنگە ءبىر ءسات نازار اۋدارىپ كوردىك پە؟ سىرتى جىلتىراپ، ءىشى بىلىققا تولعان دۇنيەلەر... سانامىزدى قارۋسىز جاۋلاپ جاتىر... سول باتىستىڭ سوزدەرىنە قاراساڭ شەتىنەن ليبەرال، دەموكرات، ادام قۇقى سياقتى ادەمى جانعا جاعاتىن تەرميىندەردى جيناپ العان. ال، جۇزەگە اساتىن شىندىق پەن ىزگىلىك قايدا؟ تۇك جوق!..
«جالعان دەموكراتيانىڭ استارىندا نە بار؟...»
ەگيپەت ىقىلىم زامانداردان كەلە جاتقان تاريحى ەڭ ۇزاق مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى. پەرعاۋىندار زامانىنان باستالعان سول ەلدىڭ قانشاما قۇندىلىقتى بويىنا سىڭىرگەنىن سەزىنۋ قيىن ەمەس. ءبىر كەزدە ەكونوميكالىق بايلىعى شارقاۋ بيىككە كوتەرىلگەن مىسىردىڭ بۇگىنگى حالى نە بولدى؟ ەكونويكاسى كۇيرەگەن، رۋحاني قۇندىلىعى قۇلدىراعان، تۋريستىك اينالىم سارقىلعان، دۇربەلەڭنەن تۇرالاعان ەلگە اينالىپ شىعا كەلگەن. العاش وسى مىسىردان باستالعان «اراپ كوكتەمى» الەمدى ءبىر اينالىپ باستالۋ نۇكتەسىنە قايتا ورالعانداي..
سولتۇستىك افريكا مەن تاياۋ شىعىستاعى بارعان سايىن ۇدەپ كەلە جاتقان شيلەنىستەردى جاقسى بىلەمىز. ۋكرايناداعى، قىرعىزداعى، قيىر شىعىستاعى باسسىزدىقتاردىڭ قاندى قىرعىنى كوز الدىمىزدان ءوتتى. شىنىندا بۇل ەلگە ناقتى ساباق بولۋى كەرەك. جىل بويى اتىس-شابىستىڭ قاندى قاسابى بولعان ليۆيا نە بولدى؟ مۋامار كاددافيدى قورلاپ ولتىرگەندە باقىتقا جەتتىمە سول ەل؟ رەجيسسەرى مەن كەيىپكەرى كىم بولدى ءبارى بەلگىلى؟!... باتىستىڭ مۇددەسىنە قارسى كەلىپ، حالقىنىڭ جايىن ويلاعان كاددافي شىنىندا حالىقشىل پاتشا ەمەس پە ەدى؟ ليۆيا قايتتى كوزىمىز كوردى؟ حوسني مۇباراكتى تاقتان تايدىرعان مىسىر ءبىر جىلعا جەتپەي قانداي كۇيگە ءتۇستى؟ مۇحاممەد مۋرسي قانداي بولاشاعىنا جول اشا الدى؟ اقىرى بارىپ بەيكۇنا حالىقتىڭ «قاندى سارسەنبىسىنە» ۇلاستى... ەكى رەت پاتشاسىن ەلدەن قۋىپ شىققان باۋىرلاس قىرعىز ەلى دەگەنىنە جەتتى مە؟ جوق. ەكى تاۋ سوعىلسا ورتاسىندا شىبىن ءولىپتى دەپ، ترەكسىز پاتشا مەن قارا حالىق ساياساتتىڭ قۇربانى بولىپ قالا بەردى...بۇل كۇندە تۇرالاپ قالعان مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ بيلىگى الدە ءبىر تەگەۋىرىندى، قاتىگەزدىڭ قولىنا وتە باستاعان.
جاقىندا مىسىرداعى بولعان بەيكۇنا حالىقتىڭ قانى توگىلۋى ءبارىمىزدىڭ جانىمىزدى اۋىرتتى. ايەلدەر مەن بالالاردى قامتىعان مىڭداعان حالىق مەرت بولدى. مەمەلەكەت بويىنشا ميلليونداعان قالىقتىڭ كوتەرىلۋىنە اپاردى. دۇربەلەڭ بارىنشا ۋشىعىپ، قان توگىس جالعاسۋدا... بۇل ادىلەتسىزدىك، كىمدەردىڭ قولىمەن جاسالىپ وتىر مۇنىڭ ءبارى بەلگىلى... بىراق سول وكىنەرلىگى قارا حالىق سۇرقيالىقتىڭ استارىن بىلمەي مەرت بولۋدا. مەنىڭ ويىم ول تۋرالى سىزدەرگە اقپاراتىن بەرۋ ەمەس، سول بۇلىكتى كىم ۇيىمداستىرىپ، پايداسىن كىمدەر كورەتىنىنەن حابار بەرۋ.
الەمنىڭ اكەسى بولىپ وتىرعان ەۋرەيلەر نەگىزىنەن مۇسىلمان مەملەكەتتەرىن باسىپ جانشىپ، قۇلدىقتا ۇستاۋعا ات سالىسىپ وتىر. ماسسوندىق ۇيىممەن سىبايلاس بولىپ وتىرعان بۇگىنگى ەۋروپا سولاردىڭ قول شوقپارى... دەموكراتيانى جەلەۋ ەتكەن اتالمىش ەلدەر قىرىپ-جويۋدىڭ الۋان پاراعىن اشۋدا... ۇلى عالىم پلاتون سول تۋرالى: «دەموكراتيا ونشا جاقسى نارسە ەمەس، الايدا، ودان باسقا وڭدى نارسە تابىلماي تۇر»، – دەگەندەي. سول دەموكراتيا بۇگىنگە كەلگەندە اتەيىستىكتىڭ ەڭ جوعارى ۇلگىسىنە اينالدى.. سونىمەن دەموكراتيا پايدا بولىپ الەمدى ۋلاۋ باستالدى.. جەر بەتىندە زاڭسىز تىرشىلىك ەتىپ جاتقان اتالمىش ەلدەر... ءالسىز مەملەكەتتەرگە وتارلىق ساياساتىن جۇرگىزىپ، مۇسىلمان ەلدەرىنە تىزەسىن باتىرۋدا... سول كەلەڭسىزدىكتەردىڭ كەسىرىنەن الەم تۇيىقتالىپ، جابىلا باستادى.
2008 جىلدان باستالعان ءتۇرلى داعدارىستار، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك تۇرالالۋلار سونىڭ ايعاعى... مەملەكەت پەن مەملەكەتتەردىڭ، ۇلتتار مەن ۇلتتاردىڭ، دىندەر مەن دىندەردىڭ، مۇسىلماندار اراسىنداعى ماسەلەنىڭ، ارازدىقتىڭ پايدا بولۋىن كەلتىرىپ وتىرعانى بۇگىنگى كۇن تارتىبىندەگى شىڭعىرعان شىندىق!.. سول اۋزى قان ساسىعان دەرجاۆالار. ولاردى ءوز سوزىمەن ايتقاندا: «ماڭگىلىك دوستىق جوق، ماڭگىلىك مۇددە عانا بار بىزدە»دەگەنىندەي، وسىنداي ساتىمساق، ساتىلعىش سوزدەرىنڭ نەدەن دەرەك بەرەتىنى بەلگىلى.
الەمگە تانىلعان 9 قىركۇيەك وقيعاسىن مۇسلماندارعا جاپقان. امەريكاداعى سول الىپ عيماراتتىڭ قۇلاۋى يسلامعا جالا جابۋمەن دۇنيە كەڭىستىگىن شارلاپ كەتتى... مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ رۋحىن باسىپ تاستاعاندىقتان با؟ ەشكىم ءۇن قاتپادى... سول كەزدە قازاقتىڭ قايسار ۇلى نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «يسلام دۇنيەگە قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعان جوق، دۇنيە يسلامعا قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىر»، – دەپ، ازات ويلى ازاماتتىعىن ءبىلدىردى... سول ەرلىگىنە سۇيىنگەن اراب پاتشاسى ەستەلىك رەتىندە نۇر استانا مەشىتىن سالىپ بەرگەندىگى ءالى ەسىمدە! مۇسىلمانعا جاسالعان الەمدەگى زۇلىمدىقتان قايمىقپاي قارسى ادىلەتتىلىگىن ءبىز ەش ۇمىتپاۋىمىز كەرەك! ەلدىكتى تۋ ەتىپ، پاتشاعا قولداۋ كورسەتۋ ءجون شىعار. سول ميللياردتاعان حالىققا جالا جاپقان ولار نەدەن يمەنسىن... الەمدى الاقانىندا ۇستاعىسى كەلىپ وتىرعان ولاردىڭ مۇددەسى بايلىقتى قالاي توناپ الۋدان باسقا تۇكتە جوق.
دۇربەلەڭگە شاقىرۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى
ايتپاعىم، الگى ەل ىشىنە كەلىپ ارانداتۋشىلىقتاردى كىمدەر ۇيىمداستىرادى؟ ءبىز سونى قاراستىرايىق. مىسالى لەنين، ماركستەردىڭ دە ءوزى ءبىر مەكتەپ. ەۋروپادا 60 جىل بولعان قۇپيا وقۋ ورتالىقتارى بار. ارنايى تاربيلەنگەن ىشكى ىستەر قىزمەتكەرلەرى ساباق بەرەدى.تىنىش جاتقان مەملەكەتتەردى قالاي استان-كەستەڭ قىلۋ، سونىڭ بارىن تەرەڭ وقىتىلىپ، ارانداتۋدىڭ تاسلدەرىن ۇيرەتەدى... سول تۋرالى جىلىنا 50 ميلليون دوللار بولىنەدى. سول اقشانى جاڭاعى مىسىر، ليۆيا سىياقتى قانعا بوككەن ەلدەردەن ءبىر ساتتە، قايىرىپ الادى. پايدا ءۇشىن كۇندىز-ءتۇنى سولاردىڭ ارنايى مودەلىن وقىتادى. ولار ەڭ جاقسى سوزدەردى حالىقتىڭ جاعىندا تۇرىپ ۇرانعا اينالدىرادى.. . قاراپايىم حالىق پەن جاستار مەرت بولىپ وتىرادى... بۇل جوباعا اسىرەسە جاستار جاعىن تارتادى. ۇستەگى جىلعى تۇركيادا بولعان قاندى قاقتىعىسقا سەبەپ بولعان «ون بەس قانا تالدىڭ كەسىرى...». ولار سول بولماشى نارسەنى اسپانعا كوتەرىپ ءتۇرلى سايتتار ارقىلى جالعان مالىمەت تاراتتى... سونىمەن دۇربەلەڭ باستالىپ كەتتى... مىسالى ۋكرايىنداعى دۇربەلەڭنىڭ قالاي باستالاتىنىن جاساۋشى ادامداردىڭ ليدەرلەرى ءبىلىپ وتىردى. الدىن الا اۆتوبۋستاردى بوياعان، وندا بۇرىن بولماعان جاڭا تەحنولوگيا پايدالانىلدى. ەرەۋىلشىلەر اراسىنان ءبىر سۇلۋ قىز گۇل الىپ شىعىپ، اسكەري ساردارعا ۇسىندى..ول گۇلدى الدى.. حالىقپەن بىرگە دەگەن ماعىنادا ەدى... سونىمەن ماحابات پەن رۋحقا شابۋىل جاسالدى... ءبىر گۇل، ءبىر سۋرەت رەكاتانىڭ قۇنىنان قىمباتتادى... الايدا، اقىرى ازاماتتىق سوعىسقا اينالدى... جاڭا تەحنولوگيا جۇزەگە ەركىن اسپادى. ءبارى ءبىر ولار جەڭىلمەيدى. تاعى دا ءتۇرلى الۋان پاراعىن ويلاپ تاۋىپ وتىرادى. كوبىندە جەڭىسكە جەتەدى. ارنايى شەتەلدەن كەلىپ تەگىن دەموكراتيا ۇيرەتەدى.قالاي كوتەرىلىس جاساۋ، ءوز پرەزيدەنتتىن قالاي سايلاپ الۋدىڭ جولدارىن ۇيرەتىپ، ولارعا ارنايى اقشا بولەدى. قىرعىزداعى تولقۋدا، الاڭعا شىعىپ قىرىلىپ كەتكەن حالىق الدانعانىن ارتىندا بىراق بىلەدى...
دەمەك، دەموكراتيا، ادام قۇقى، بوستاندىق دەسە ونىڭ ءبارى جالعان... ەش قاشان سەنبەڭىزدەر! وپپوزيتسيا دەگەندە وتە كۇماندى... ولاردا قازاقتىڭ ءتۇيىر مۇددەسى جوق ەكەندىگىن كوپ رەت بايقادىم. كوزدەگەنى ءوز پايداسى... ولاردىڭ شالعايىن جەل كوتەرىپ سول باياعى ارانداتۋشى شەتەلدىك توپتارمەن سىبايلاس كەلۋى ابدەن مۇمكىن.
مىسىرداعى بۇگىنگى وقيعاعا ورالايىق. تۇركيانىڭ قايسار ۇلى، باس ءمينيستىر رەجەپ تايىپ ەردوعان مىسىرداعى اسكەري كيلىگۋ جونىندە حالىقارالىق قاۋىمداستىققا ۇندەۋ تاستادى. باس مينيستر ەردوعان باتىستىڭ شىن پەيىلدى ارەكەت ەتۋلەرى كەرەكتىگىن ءبىلدىرىپ، «باتىس قازىرگە دەيىن ءپرينتسيپتى ءبىر تۇعىرلىق كورسەتكەن جوق» دەدى. وسى ساياساتكەر، الەمدىك تالاي قاقتىعىستاردا ازاماتتىق، ادىلدىك ۇستانىمىن اشىق ءبىلدىرىپ كەلەدى. ءبىر نارسە مەنى ويلاندىرا بەرەدى.
مۇحامماد مۋرسي مىسىر بيلىگىن قولعا العان اسكەريلەرگە قارسى ازاماتتىق باعىنباۋشىلىق تانىتپاۋ ءۇشىن ميتينگتەردى جالعاستىرۋعا جالپىنى شاقىرعان. سونان سوڭ حالقى مەن جاقتاستارىن «قاسىق قانى قالعانشا» كۇرەسكە شاقىرعان. دەمەك، مۋرسي كۇماندى... ول شىن مۇسىلمان پارتياسىن قۇرعان حالىقشىل پاتشا بولسا، حالىقىن قان توگىس پەن شىڭراۋعا ايداپ سالماس ەدى... ولارعا ۇندەۋ جاساپ دۇربەلەڭگە شاقىرماس ەدى دەپ ويلايمىن.
مىسىر مەملەكەتىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى دا حوسني مۇباراكتا ۇنەمى اقش قا بولىسىپ، يسلام رەجىمىنە قارسى بولدى. سول سەبەپتى مىسىر مەن يران اراسىن دا كەلىسپەۋشىلىك تۋىنداپ جاتتى. دەمەك، حوسني مۇباراكتا ساياسي ويىنعا باسىن ءباي تىگىلگەن شاحماتتىڭ تاسى!.. امەريكاعا اۋىز جالاسقاندىعى، سەنىمگە قارسى تۇرعاندىعى ساياسي ويىن... مۇنىڭ استارىندا باتىستىڭ جاسىرىن ساياساتى جاتىر. الايدا، دۇربەلەڭنىڭ ارتى نە بولدى؟ پاتشانى قۇلاتقانمەن ەشتەمە وزگەرمەي وتىرعوي... مىسىر حالقى ەل ىشىندەگى تولقۋلاردىڭ تەرىس سالدارىن قازىردىڭ وزىندە سەزىنە باستادى... مىڭداعان بەيۋاز حالىق ءولدى، ون مىڭداعان ادام جارالاندى، ميلليونداعان ادام ەرەۋلگە شىققان. مۇنىڭ ءبارى بىرەۋدىڭ كوسەۋى مەن قول شوقپارىنا اينالعانىنىڭ ناقتى بەلگىسى. ونى ءادىل ۋاقىت تارازىلايدى ءالى... ال ەكس-پرەزيدەنت حوسني مۇباراك جاقىن كۇندەردە تۇتقىننان بوسايتىن بولسا، ساياسي تۇراقسىزدىق بارىنشا ۋشىعىپ، مۇسىلمانداردىڭ باسى داۋعا قالۋى ابدەن مۇمكىن.
ساۋد ارابياسى، يوردانيا، كۋۆەيت، ءباا ەلدەرى ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ ءىس-ارەكەتىن قولدايتىنىن جاسىرمايدى. ساۋد ارابياسى كورولىنىڭ مۇحاممەد مورسي جۇيەسىنىڭ الدامشىلىعىن اشىق ايتتى. تۇركيانىڭ باس ۋازىرى ەردوعاننىڭ وتكەن اپتاداعى وقيعالارعا «دەموكراتياعا ورالۋ ۇمىتىنە بەرىلگەن سوققى» دەپ باعا بەرگەن. ول باتىستىق ارىپتەستەرىنە « مەن باتىس ەلدەرىنە ۇندەۋ جاسايمىن. سىزدەر گازاعا قاتىستى جاعدايدا ءۇنسىز قالدىڭىزدار، سيرياعا قاتىستى جاعدايدا ءۇنسىز قالدىڭىزدار، سىزدەر ەگيپەتكە قاتىستى جاعدايدا ءۇنسىز وتىرسىزدار. ەندەشە سىزدەر دەموكراتيا، بوستاندىق عالامدىق قۇندىلىقتار مەن ادام قۇقى جونىندە بۇدان سوڭ نە دەمەكشىسىزدەر؟»، دەدى.
وسى ۇندەۋدى وقىعان ادامعا ءبارى بەلگىلى. كەزىندە «مۇسىلمان باۋىرلار» قوزعالىسىن قولداپ، ونىڭ دەموكراتيالى جولمەن بيلىككە كەلگەنىن مويىنداعان حالىقارالىق قاۋىمداستىق ەندى ساياسي جۇيەنىڭ كۇشپەن اۋىستىرىلۋىنا نارازىلىق نە قارسىلىق كورسەتپەگەنى تاڭ قالدىرادى. ءبىر قاراعاندا، ىشكى قايشىلىقتاردان تۋىنداعانداي كورىنسە دە، مىسىرعا دەندەپ ەنىپ جاتقان سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالى كۇشەيە باستاعان. وسىلايشا ەگيپەت ازاماتتىق سوعىستىڭ العى شارتتارىن باستان وتكەرۋدە.
مىسالى تۇركيا اقپارات قۇرالدارى ساياسي جاعدايدىڭ استارىنان يسلام دىنىنە تۇساۋ بولۋ، مۇسىلمان مەملەكەتتەرىن تۇرالاتۋعا باعىتتالعان استىرتىن سوعىستىڭ ەلەسىن كورەدى. تۇركيانىڭ «ساباھ» گازەتىنىڭ سايىتىندا «تاياۋ شىعىستى قايتا قۇرۋ(بولىسۋ) تۇسىندا بۇل توڭكەرىس ەگيپەتتى قاتاردان شىعارۋ ماقساتىندا جاسالدى. وسىعان ۇقساس جاعداي گازي قوزعالىسىنىڭ كومەگىمەن تاكسيم الاڭىندا تۇركياعا قارسى دا ۇيىمداستىرىلىپ ەدى. وسىلايشا، ايماقتاعى ەكى ماڭىزدى مەملەكەت – ەگيپەت پەن تۇركيانىڭ اياق قولى تۇساۋلاندى»، -دەلىنگەن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا تۇرىك باسىلىمدارى يسلامدى قورعاۋعا كۇش سالىپ جاتىر. ولار بارشا ادامزاتقا جىلى شىرايلى يسلام قۇندىلىعىن ناسيحاتتاۋمەن بىرگە قورعاۋدى مىندەتىم دەپ بىلەدى. باتىس تاراپىنان بەرىلگەن سوققىلار مەن ارانتۋدان بارىنشا ساقتىقپەن قورعانۋدى سەزىنە باستادى. امەريكالىق حريستاندار دا ءدىني مۇددەلەرى ءجايلى الاڭداۋلى. جاقىندا ارنايى ءبىر سايتتا «تاياۋ شىعىستا حريستياندىق جويىلاما؟» ، دەگەن ماقالا جاريالاندى. لوندوندا باس قوسقان ءدىن باسىلار اتالمىش ەلدەردەگى حريستان ءدىنىنىڭ ورنى مۇلدە تومەنگە ءتۇسىپ كەتكەنىن ايتتى.
ادامزاتتىڭ باقىتى - بەيبىتشىلىك
ازاتتىقتى سۇيەتىن بولساق قازاق دالاسىنىڭ دۇربەلەڭسىز تىنىش ءومىرى ءار ءبىر ەستى ادام ءۇشىن ماڭىزدى. قانداي داۋىردە دە ادامعا كەرەك باستى ءبىر قۇندىلىق بار ەكەن. ونسىز ادام تىنىش ءومىر ءسۇرىپ ەشتەمە ىستەي المايدى. بارىمىزگە عيبرات رەتىندە مىنا ءبىر ۇلگىلى نارسەنى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىن. اللانىڭ دوسى رەتىندە تانىلعان يبراھيم پايعامبار قاسيەتتى مەككەدە كاعبانى تۇرعىزىپ بولعانان كەيىنگى ەڭ ءبىرىنشى جاساعان دۇعاسى، سول جەرگە بەيبىتشىلىك تىلەدى. سونان كەيىن بارىپ ەكىنشى رەت ريزىق تىلەدى. دەمەك، تىنىشتىق بولمايىنشا باسقا جاعىنان باقىتتى بولۋ مۇمكىن ەمەستىگىن اشىق كورسەتەدى.
اللانىڭ ەلشىسىنە ءدىن دەگەنىمىز نە دەگەندە؟ پايعامبار س.ءا.ۋ «جاقسى مىنەز» دەگەن ەكەن. جاڭاعى سول جەكە تۇلعادان باستالعان بۇلىك، مەملەكەتتىك دەڭگەيگە جول السا وندا ادام رۋحىنداعى كوپتەگەن نىعمەتتەر مەن قۇندىلىقتار تاس-تالقان بولادى. سوندا بارىپ بۇلىكتىڭ ارانداتۋشىلىقتىڭ قاسىرەتىن تارتامىز. ايتپاعىم، قازىرگە دەيىن قانشا مىڭ جىل بولسادا سول جەر بەيبىتشىلىكتىڭ بەسىگى بولدى! وسى مىسالدا بىلگەن ادامعا كوپتەگەن عيبرات بار.
قازىرگە دەيىن سانگە اينالعان ءسوز بار. ول نە دەگەن دە؟ قازاق بايلىعى شەتەلگە كەتىپ جاتىر، ودان بىزگە پايدا جوق، ءبىر گرامم ەشكىمگە بەرمەۋىمىز كەرەك ەدى دەگەن سياقتى نارازىلىق سوزدەر ءجيى ايتىلادى. مەندە بۇرىن سولاي ويلايتىنمىن... ول سوزدەردىڭ دە جانى بار، دەي تۇرعانمەن سول بايلىق ءۇشىن ءبارىن سالىپ وتىرعان دەرجاۆالارعا بەلگىلى مولشەردە پايداسىن بەرمەسە بولمايتىنى شىندىق. سولاردىڭ بەلگىلى مۇددەسىنە جول اشپاعاندا، ءبىز سىياقتى كامەلەتكە تولماعان شاعىن مەملەكەتتى قول جاۋلىق قىلىپ تالاۋعا ءتۇسىرۋى ابدەن مۇمكىن... بۇل جان –جاقتىلى ويلاعانان شىققان ءسوز.
سول جاعىنان قاراعاندا، كەيدە ۇتىلۋدىڭ ءوزى تاريحي جەڭىسكە جەتكىزەتىنى ءسوزسىز! بۇل جاعىنا پاتشامىز تىنىشتىقتى باستى قۇندىلىق دەپ قاراپ مەيىلىنشە سول جاعىنا جاعداي جاساعانى شىندىق. الەمدىك ارەنادا ول كىسى تىنىشتىقتىڭ تۇلعاسى رەتىندە قارالاتىنى اقيقات. بايلىقتاندا قىمبات نارسەمىز بار ول – بەيبىتشىلىك! كەيدە سول ەرەكشە بايلىقتىڭ ءوزى تاكاپارلىقتى ارتتىرىپ، قۇدايدى تانىماۋعا تىكە سەبەپكەر بولاتىن شىندىق... توسەكپەن ۇيقىنى، بايلىق پەن باقىتتى ساتىپ الۋعا بولمايتىنى سياقتى، سول بايلىقپەن يماندى حالىقتى قالىپتاستىرۋعا كەلمەيدى... بۇل ءوز جۇرەك ءسوزىم. ءبىز ءسۇيۋ مەن جاعىمپازدىقتى اجىراتا الماي ءجۇرمىز. ەكەۋىنىڭ اراسى اسپان مەن جەردەي ەمەس پە؟ ماڭدايداعى كوزبەن ەمەس، رۋحتىڭ كوزىمەن قاراساق قالاي بولار ەدى؟! مۇلدە باسقا وي كەلەدى ەكەن...
ء تورت ماسحابتىڭ ءبىرى يمام احماد زالىم پاتشا مەن ءادىل پاتشانىڭ ەكەۋىنىڭ دە قاسىندا ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. ول كىسى قايتىس بولعانان كەيىن بالاسى ءادىل پاتشا بولادى. سول ەكى پاتشانىڭ دا قاسىندا بولىپ، سوڭىندا سولار تۋرالى: «قاسىمدا بولعاندا ۋاعىز ايتتىم، الىستا بولعاندا دۇعا جاسادىم»، - دەيدى. ەكەۋىندە بىردەي كورگەن. دەمەك، سابىر مەن ىزگى نيەت ولاردى باقىتقا جەتكىزگەن. ياعني، ءوزى زالىم بولعانمەن بالاسى ءادىل بولىپ ولاردىڭ يگىلىگىنە اينالدى. قاشاندا، اينالامىزدان جاقسى دۇنيە كورۋگە تىرىسايىق. يسا پايعامبار جولداستارىمەن ءبىر جەردە تۇرعاندا، ءبىر يت الدارىنان شىعا كەلىپتى، سوندا قاسىنداعى بىرەۋى «نە دەگەن ساسىق» دەسە، ەندى بىرەۋى «ءتۇرى نە دەگەن جامان» دەگەن ەكەن. سوندا يسا پايعامبار «ءتىسى نە دەگەن اپپاق» دەگەن ەكەن. جاڭاعى سوزىمىزگە بۇدان وتكەن جاقسى مىسال جوق. تىنىشتىقتان اسقان باقىت جوق! قۇران اياتىندا: «جۇرەكتىڭ تىنىشتىعى ادامنىڭ باقىتى»، - دەلىنگەن. دەمەك ەندىگى كۇرەسىمىز تىنىشتىق ءۇشىن بولۋى كەرەك.
بۇل ماقالامىز الۋان پاراقتى وي تاستادىق. باۋىرلاس مەملەكەتتى شارپىپ جاتقان سول ارانداتۋشىلىق ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن الىس بولسىن دەگەن ىزگى تىلەك. قاشاندا، سولاي بولۋعا اللا ءناسىپ ەتسىن! مىسىرداعى قىرعىندى ەستىپ كومەككە، جيھادقا كەتىپ جاتقان قازاقستاننان مۇسىلمان باۋىرلار ءبىراز بار كورىنەدى. ولاردىڭ ولاي ىستەۋى عالىمداردىڭ ايتۋىنشا دۇرىس ەمەس. شەيح فاۋزاننىڭ سيرياعا سوعىسقا كەتەم دەگەن ازاماتقا «جيھادقا بارۋىڭا بولمايدى. سەمياڭا، بالا-شاعاڭا كىم كومەكتەسەدى؟» دەگەن. يبن بازدىڭ ءبىر سوزىندە «يسلام ءۇشىن ولگەننەن، يسلام ءۇشىن ءومىر سۇرگەن قيىن»، دەگەن. قاراعاندىلىق بەلگىلى ءدىن تانۋشى اعامىزدىڭ ءبىر سوزىندە: «جاۋدىڭ وعىنان ەمەس، شيركتىڭ وعىنان ءولىپ جاتقان باۋىرلارىمىز قانشاما؟ جيھادپەن عيبادات جاسايمىن دەگەن ادام تاۋدان دومالاپ ناماز وقيمىن دەگەنمەن بىردەي. ولۋگە ەمەس، ءولىپ بارا جاتقان ادامدى تىرىلتۋگە كومەكتەسەيىك. قالاممەن جۇمىس جاساۋ، قىلىشپەن جۇمىس جاساۋدان وتكىرىرەك»، - دەگەن تەرەڭ ءماندى سوزدەرى بار.
وسى جەردە وتە ماڭىزدى ادامزاتتىڭ ۇلگىسى پايعامبار س.ءا.ۋ تۋرالى ءبىر جايدى ايتۋدى ءجون كوردىم. ولىمنەن ەش يمەنبەستەن يمانىن ساقتاعان مۇسىلمان باۋىرلارعا اتى اڭىز ايەل ساحابا سۋمايا جايلى ەدى. مۇشرىكتەر تۋىسىن ءولتىرىپ، وزىنە نەشە ءتۇرلى قيناۋ جاساعان، بالاسىنىڭ كوزىنشە ۇياتتى جەرىنە نايزا شانشىپ ولتىرگەن. مۇنداي زۇلىمدىققا شىداماعان باسقا مۇسىلماندار اللانىڭ ەلشىسىنە كەلىپ «سوعىسقا شىقپايمىز با»، دەيدى. سوندا پايعامبار س.ءا.ۋ جوق دەپ ودان تيىم سالعان. دەمەك، بۇدان كوپتەگەن ۇلگى مەن عيبرات الۋىمىزعا بولادى ەكەن. ول كىسى از عانا مۇسىلماننىڭ ولمەي يسلامدى تاراتۋىن ويلاعان. ولگەنەن، ءومىر ءسۇرۋدىڭ قيىن ەكەنىن بىلدىرگەن.
يسلام بەيبىتشىلىكتىڭ ءدىنى. ول جاعىن ءاربىر ازامات جاقسى ءبىلۋى كەرەك. ەلىمىزدە قانداي ءبىر جاعداي بولسادا سۋىق اقىل مەن ساۋلەلى ويعا ىرىق بەرەيىك. ءسوزىمىزدىڭ باسىندا ايتقانداي جاماندىق ەمەس جاقسىلىقتى، كولدەي جاماندىقتان، كوزدەي جاقسىلىقتى كورەيىك. سىرتتىڭ ارانداتۋشى كۇشتەرىنىڭ قول شوقپارىنا اينالۋدان ساقتانايىق. دۇنيەنىڭ تارتىسىنان كورى، ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدىڭ جىرتىسىن جىرتايىق!
جەزوكشەلىك پەن قىزتەكەلىكتى ءناسيحاتتايتىن، دىنسىزدىك تەكسىزدىككە مالىنعان قۇرلىقتىڭ ارعى بەتى، ەش قاشان بىزگە ۇلگى بولا المايدى. ءارى ادام قۇقى، دەموكراتيا دەگەن جالعان ۇرانىندا سانامىزعا سىڭىرە المايدى. جالعان دەموكراتياسى اسقىنىپ قالاي انارحياعا اينالدى... سول جاعىنان ادام جانىنداعى ىزگى احىلاق مورالدى تالقاندادى. سونان بارىپ اتەيىستىك قوعامنىڭ اپسولياتىنا اينالادى. جاھاندانۋدىڭ بورانى ەسىگىمىزدەن، تەرەزەمىزدەن كىرىپ بولدى. ول كۇندىز-ءتۇنى رۋحىمىزعا شابۋىل جاساۋدا. ءبىزدىڭ ءاربىرىمىزدى سول الاپات ۇستەمدىكتەن ساقتايتىن بىراق نارسە بار ەكەن ول – يمان. كەۋدەمىزدەگى جالعىز قۇندىلىعىمىز جارقىراسىن! ادامدىق كەمەلدىلىگىمىزدى بيىكتەتسىن! قۇلاساق ادامدىق بيىكتەن قۇلايىق! ادامشا ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءوزى ۇلكەن جيھاد، جەڭىمازدىق...
ء ومىر دەگەن ءبىر سويلەم ءسوز، سول ءبىر سويلەم ءسوزدى دۇرىس جازۋ ءار كىمنىڭ ءوز قولىندا! قابىلدىڭ (ادام اتانىڭ ەكى ۇلى) توگىلگەن قانىمەن ءابىلدىڭ ەسىمىن قاشانعى جازا بەرەمىز... تۇلپاردىڭ توستاقتاي كوزىندە شەر بولىپ وقىلىپ، ءسوز بولىپ ولمەيتىنىمىز شىندىق! مالىم جانىمنىڭ، جانىم ارىمنىڭ ساداقاسى دەگەن حالىقتىڭ ۇرپاعى ەكەنىمىزدى ۇمىتپاساق ءبارىن اللا بىلەدى، جەڭىپ شىعامىز!
Abai.kz
