قحر توراعاسى شي جين پيڭ ء(ورىستىلدى ءباسپاسوز بۇل كىسىنىڭ ەسىم سويىن «سي تسزينپين» دەپ جازادى) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارنايى شاقىرۋىمەن كەلىپ قايتتى.
«مەنىڭ رەسمي شاقىرۋىممەن قحر توراعاسى سي تسزينپين مىرزا تۇڭعىش رەت ەلىمىزگە رەسمي ساپارمەن كەلىپ وتىر. بۇل – قازاقستان ءۇشىن وتە تاريحي ماسەلە. تاۋەلسىزدىك جىلدارىنىڭ ىشىندە ءبىز شىعىستاعى الىپ كورشىمىزبەن شەكارا ماسەلەسىن شەشتىك. ەكىنشىدەن، ءبىز ەكىاراداعى كولىك جۇيەسىن شەشتىك، ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە قول قويدىق»، - دەدى ەلباسى.

سىرت كەلبەتى ماو جولداسقا ۇقساڭقىرايتىن شي جين پيڭ توراعا قازاقستاننان قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق بولىپ اتتانعان شىعار دەيمىز. ويتكەنى ول ءبىر جارىم كۇندىك قىسقا ساپارى بارىسىندا قازاق جەرىندە مۇناي ءوندىرۋشى قىتاي كوماپنيالارىنىڭ مۇمكىندىگىن ەسەلەپ قايتتى. قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن شاعىن جانە كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى كەلىسسوزدەردەن كەيىنگى بىرلەسكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا قحر توراعاسى:
«ەكى تاراپ اراسىندا قاشاعان كەن ورنىن وڭدەۋگە قىتايدىڭ ۇلەستىك قاتىسۋى تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزىلدى»، - دەدى جان-جاعىنا شەكەلەي قاراپ. سودان كەيىن: «قازاقستان-قىتاي اراسىنداعى ترانسشەكارالىق وزەندەر دوستىق پەن ىنتىماقتاستىق وزەنىنە اينالاتىندىعىنا سەنىمدىمىن»، - دەپ قويدى...

قحر توراعاسى شي جين پيڭ ء(ورىستىلدى ءباسپاسوز بۇل كىسىنىڭ ەسىم سويىن «سي تسزينپين» دەپ جازادى) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارنايى شاقىرۋىمەن كەلىپ قايتتى.
«مەنىڭ رەسمي شاقىرۋىممەن قحر توراعاسى سي تسزينپين مىرزا تۇڭعىش رەت ەلىمىزگە رەسمي ساپارمەن كەلىپ وتىر. بۇل – قازاقستان ءۇشىن وتە تاريحي ماسەلە. تاۋەلسىزدىك جىلدارىنىڭ ىشىندە ءبىز شىعىستاعى الىپ كورشىمىزبەن شەكارا ماسەلەسىن شەشتىك. ەكىنشىدەن، ءبىز ەكىاراداعى كولىك جۇيەسىن شەشتىك، ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە قول قويدىق»، - دەدى ەلباسى.

سىرت كەلبەتى ماو جولداسقا ۇقساڭقىرايتىن شي جين پيڭ توراعا قازاقستاننان قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق بولىپ اتتانعان شىعار دەيمىز. ويتكەنى ول ءبىر جارىم كۇندىك قىسقا ساپارى بارىسىندا قازاق جەرىندە مۇناي ءوندىرۋشى قىتاي كوماپنيالارىنىڭ مۇمكىندىگىن ەسەلەپ قايتتى. قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن شاعىن جانە كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى كەلىسسوزدەردەن كەيىنگى بىرلەسكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا قحر توراعاسى:
«ەكى تاراپ اراسىندا قاشاعان كەن ورنىن وڭدەۋگە قىتايدىڭ ۇلەستىك قاتىسۋى تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزىلدى»، - دەدى جان-جاعىنا شەكەلەي قاراپ. سودان كەيىن: «قازاقستان-قىتاي اراسىنداعى ترانسشەكارالىق وزەندەر دوستىق پەن ىنتىماقتاستىق وزەنىنە اينالاتىندىعىنا سەنىمدىمىن»، - دەپ قويدى...

شي جين پيڭ جولداس قاشاعانداعى كەن ورىنىن وڭدەۋگە قول جەتكىزىپ قانا قويماي قازاقستان-قىتاي قارىم-قاتىناسىن قامتي تۇسەتىن 20 كەلىسىمگە قول قويىپ تا ۇلگەردى. بۇل كەلىسىمدەر بويىنشا،  ەكى ەل اراسىندا ىسكەرلىك كەڭەستەر ءوتىپ تۇراتىن بولادى. بۇرىننان كەلە جاتقان 20 ۇلكەن جوبانىڭ جالپى قۇنى 30 ملرد. دوللاردى قۇراسا، جاڭادان قولعا الىنعان 30 جوبا تاعى 30 ملرد. دوللارعا جەتتى. وسى ۋاقىتقا دەيىنگى قازاقستان-قىتاي اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى 25 ملرد. اقش دوللارى ەدى. الايدا قازاقستاننىڭ 25 ميلليارد دوللارمەن  شەكتەلىپ قالعىسى جوق. ول جايىندا قر پرەزيدەنتى: «قازىرگى تاڭدا ەكى ەل اراسىنداعى ءوزارا تاۋار اينالىمىنىڭ كولەمى 25 ملرد. ءبىز سىزدەرمەن بۇل ساندى 40 ميللياردقا دەيىن جەتكىزۋ مىندەتىن قويدىق. مەنىڭ ويىمشا ءبىز بۇعان قول جەتكىزە الامىز»، - دەدى.
قاشاعاننان ۇلەس بەرگەن قازاقستان قىتايدىڭ ليانيۋنگان پورتىندا تەرمينال  سالاتىن بولدى. تەرمينال تۋراسىندا نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى توراعاسىنىڭ ءدارىسى بارىسىندا قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءمالىم ەتتى. توراعا شي جين پيڭ نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە 300 ستۋدەنتكە ءدارىس وقىدى. توراعانىڭ دارىسىنە مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ باسشىلارى، قازاقستاندا تiركەلگەن شەتەل ديپلوماتيالىق كورپۋسىنىڭ وكiلدەرi, جەرگiلiكتi جانە قىتاي جۋرناليستەرi قاتىستى.
«ءسىز ليانيۋنگان پورتىندا تەرمينالدىڭ قۇرىلىسىنا قاجەتتى اۋماقتى ءبولۋ جونىندەگى مەنىڭ ۇسىنىسىمدى قابىل الدىڭىز. وسىلايشا قازاقستان قحر-ءدىڭ كومەگىمەن تىنىق مۇحيت ايماعىنا جول اشتى»، - دەدى ن. نازارباەۆ قحر توراعاسىنا قاراتىپ ايتقان سوزىندە.
شي جين پيڭ جولداستىڭ ساپارىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ سۋرىلىپ كوزگە ءتۇستى.
«ءبىز، - دەدى اكىم، - قىتايلاردان شاعىن تراكتورلار ساتىپ الامىز؟ وزىمىزدە ماشينا جاساۋ ونەركاسىبى بولا تۇرا بۇلاي ەتكەنىمىز جارامايدى. سوندىقتان قىتاي كاسىپكەرلەرىمەن بىرىگىپ شاعىن تراكتورلار شىعاراتىن ءوندىرىس ورىنىن قۇرماقپىز. سونداي-اق اۋىلشارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋ مۇمكىندىگى دە بىزدە ازىرگە جوقتىڭ قاسى. ال قىتايلىق ارىپتەستەرىمىز بولسا، بۇل سالاعا جاقسى ماماندانعان. بىزگە اۋىلشارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا كەرەك. قىتاي تاراپىنان اۋىلشارۋاشىلىعىنا يۆەستيتسيا تارتىپ، ءوندىرىس وشاقتارىن اشار بولساق، ول جەرلەردە ءبىزدىڭ ادامدار جۇمىس ىستەپ، ناپاقا تاباتىن بولادى».

قحر تورعاسى قازاقستانعا العاش رەت رەسمي مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەنىن، ءارى وسى جىلدىڭ ىشىندە قر پرەزيدەنتىمەن ەكىنشى مارتە كەزدەسىپ وتىرعاندىعىن ايتا كەلىپ:
«قازاقستان-قىتاي قارىم-قاتىناسى ءۇشىنشى مىڭجىلدىققا اياق باسقان ساتتە مەن سىزبەن (نۇرسۇلتان نازارباەۆتى ايتادى.-رەد) سوڭعى جىلداردىڭ ىشىندەگى ءبىزدىڭ قارىم-قاتىناسىمىزدىڭ دامۋ ناتيجەلەرىن بايىپتى تەرەڭدەتە ءتۇسۋ ءۇشىن ۇلكەن كۇش-جىگەر جۇمساۋعا دايىنمىن»،-دەپ ريزا-قوش بولىپ اتتاندى.

P.S.

ادەتتەگىدەي بۇل جولى دا قازىرگى قحر تەرريتورياسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاقتاردى اتاجۇرتقا كوشىرىپ الۋدىڭ جاي-جاپسارى تاسادا قالدى. بالكىم، ەكى ەل باسشىسى ول ماسەلەنى وڭاشا كەزدەسۋلەردىڭ بىرىندە ءسوز قىلعاندا شىعار. الايدا بۇگىنگى قازاقستان-قىتاي قارىم-قاتىناسىندا ەلباسىمىزدىڭ سوزىمەن تۇيىندەسەك، «ەكونوميكالىق مۇددە باسىمدىق الىپ تۇر»...
Abai.kz