تۇركىلەردىڭ جىل ەسەبى بويىنشا ەندى كەلەتىن جىل ۇلۋ جىلى بولماق. ون ەكى مۇشەلدىك جىل ساناۋ ورحون ەسكەرتكىشتەرىندە كەڭىنەن كەزىگەدى، اتا-بابالارىمىز مۇشەل جىل ساناۋى بويىنشا تاريحي ۋاقيعالاردى حاتقا تۇسىرگەن:

كۇسگى (تىشقان), ۇد (سيىر), بارس، تابىسحان (قويان), ءۇلۇي نەمەسە ۇلۋ، جىلان، يۋنت (ات), قون (قوي), ءبىچىن (مايمىل), تاقىعۇ (تاۋىق), يت، لاعزىن (دوڭىز).

ۇلۋ دەسە كوز الدىمىزعا ورمەلەپ جۇرگەن قۇرت تارىزدەس جانۋار كەلەدى. ولاي ەمەس.

ەجەلگى تۇركىلەردە ۇلۋ ءبورى باستى، جىلان دەنەلى قاسيەتتى اڭدى مەڭزەيدى. ونىڭ ناقىشى تۇركى ەسكەرتكىشتەرىنىڭ ۇستىڭگى جاعىنا قاشالعان

(تومەندەگى سۋرەت: ۇستىڭگىسى سۇيابتان تابىلعان تۇركى ەسكەرتكىشىنىڭ سىنىعى; استىڭعىسى قارابالعاسۇن ەسكەرتكىشىنىڭ سىنىعى).

ول كوك ءبورىنىڭ سيمۆولى، كوك تاڭىرگە قاتىستى اڭ. وسىدان “ۇلۋ” دەگەن ەتىستىك جاسالدى: "قاسقىر ۇلىدى"; "ىشىندە يت ۇلىپ ء(ولىپ ەمەس) جاتىر", ت.ب.

قازاق تىلىندە قاسقىردىڭ نەشە ءتۇرلى جاناما اتى بار: يتقۇس، كوكجال، ءبورى، كوكسەرەك، ت.ب. اتا-بابالارىمىزدىڭ قاسقىردى كيە تۇتقانى تەگىن ەمەس. وسى اڭنىڭ قىتايشا بالاماسى "لۋن", ايداھار دەگەن ماعىنادا. ال قىتاي ايداھارىنىڭ شىعۋ تەگى قازىرگە دەيىن شەشىمىن تاپپاعان ماسەلە: ونى ءارتۇرلى اڭعا جوريدى.

ادامزات تاريحىنداعى حاتقا تۇسكەن، كەمەلدەنگەن ون ەكى مۇشەلدىك جىل ساناۋ كوك تۇرىكتەردەن باستاۋ الادى، ول قىتايلىق جىل ساناۋدان وزگەشە، ءتىپتى كەي اڭدار قىتايلىق جىل ساناۋمەن سايكەسپەيدى.

فوتو: اشىق دەرەككوزدەن

نۇرلان كەنجەاحمەت،
تاريحشى، پروفەسسور

Abai.kz