قوعامداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى - انا مەن بالانى قورعاۋ. بۇگىندە نازىك جاندىلاردىڭ تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا ۇشىرۋى، ءجاسوسپىرىم بالالاردىڭ پەدوفيلدەردەن ءزابىر كورۋ فاكتىلەرى جيىلەپ كەتتى. بۇل دەرتپەن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كۇرەس جۇرگىزىلگەنىمەن،  مۇنداي وقيعالار ازايماي وتىر. قازىرگى تاڭدا بۇل ماسەلە ۇكىمەت دەڭگەيىندە كوتەرىلىپ، قۇقىقتىق جاعىنان رەتتەلۋدە. انا مەن بالانى قورعاۋ، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ، جاس ۇرپاعىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن قالاي اراشالايمىز؟ وسى سۇراقتىڭ جاۋابىن الۋ ماقساتىندا ساۋالناما جۇرگىزگەن ەدىك.

انا مەن بالا مەملەكەتىمىزدىڭ بايلىعى  

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

امينات جاپپۋەۆا: «انالار ءۇيىنى» قوعامدىق قورىنىڭ كوورديناتورى:

- بىرنەشە جىلدان بەرى الماتىداعى «انالار ۇيىندە» كوورديناتور بولىپ جۇمىس ىستەيمىن. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ءبىزدىڭ ورتالىقتىڭ ۇستانىمى- ەلىمىزدە اتا-اناسى بار جەتىمدەردىڭ بولماۋىنا ۇلەس قوسۋ، انا مەن بالانى ءبىر-بىرىنەن جىراقتاتپاۋ. ورتالىق ءومىردىڭ ءتۇرلى قيىندىعى مەن تاعدىر تاۋقىمەتىن كورگەن قىز-كەلىنشەكتەرگە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتەدى. انا مەن بالانى قورعاۋ، ولاردى قوعامعا بەيىمدەۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز. ورتالىق انا مەن بالانى قورعاۋ ءۇشىن بارىنشا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىر دەپ سانايمىن. سونىمەن قاتار انا مەن بالانىڭ قاۋىپسىز ءومىر سۇرۋىنە سەپتىگىمىز ءتيىپ جاتقانىنا قۋانامىن. بىزگە كەلەتىن جاس انالاردىڭ جاسى 17 جاستان باستالادى. ارى تاپتالعان جاس قىز تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن ىزدەپ بالاسىنان باس تارتۋعا بەل بۋادى. مىنە وسىنداي جاعدايعا تاپ بولعان جاس انالارعا پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتىلەدى. جاس انا 6 ايعا دەيىن ءبىزدىڭ ورتالىقتا تۇرىپ، بولاشاعىنا جوسپار قۇرىپ، ومىرگە بەيىمدەلەدى. قور بالا مەن انانى ءبىرى -بىرىنەن اجىراتپاۋ  ۇشىن قۇرىلعان. سونىمەن قاتار «انالار ءۇيىن» تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارى دا كەلىپ پانالايدى. بۇلار نەگىزىنەن جىنىستىق نەمەسە پسيحولوگيالىق زورلىققا ۇشىراعان، قيىن جاعدايعا تاپ بولعان انالار، كەيبىرى ءالى كامەلەت  جاسىنا تولماعان قىزدار. ەگەر  بىزگە كەلگەن قىز كامەلەتكە تولماعان بولسا،  قور مىندەتتى تۇردە قىلمىستىق ءىس قوزعايدى. ارىز جازىپ،  ىس ءارى قاراي سوتقا جولدانادى. ءزابىر كورسەتكەن كىنالى ادام مىندەتتى تۇردە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى. بىزگە ەكونوميكالىق زورلىق-زومبىلىققا ۇشىراعان انالار دا كەلەدى. مىسال كەلتىرەتىن بولسام،  كەيبىر كەلىنشەكتەرگە وتاعاسى نەسيە الدىرىپ، كەيىن سول نەسيەسىن دەر كەزىندى وتەمەي قاراجاتتى قارىز قىلىپ مويىنىنا جۇكتەپ كەتەتىندەر بار. كوبىنەسە ايەلدەر وزدەرىنىڭ باسىنان وتكەن قيىن وقيعالارىن ايتپاي، جاسىرىپ جاتادى. ءتيىستى ورگاندارعا حابارلاسىپ، نەمەسە  سەنىم نومىرلەرىنە قوڭىراۋ شالىپ كومەك الۋدى بىلمەيدى. ەڭ باستىسى بالا مەن انانىڭ جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلەدى. انا مەن بالا مەملەكەتىمىزدىڭ باستى بايلىعى. ءار بالا باقىتتى ءومىر سۇرۋگە قۇقىلى. سوندىقتان انا مەن بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى بارىنەن ماڭىزدى دەگىم كەلەدى. قازىر ەلىمىزدە انا مەن بالاعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلۋدە. ەلىمىز بويىنشا 25 ورتالىق بار. انا مەن بالانىڭ قورعالۋىنا تيتتەي دە بولسا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ جاتىرمىز دەپ سانايمىن. دەگەنمەن ءبىز سياقتى ۇيىمدارعا كەلىپ، كومەك الۋدى بىلمەيتىن قىز -كەلىنشەكتەر بار. قازىر ءبىز ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساكقتاۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋدەمىز. ەكى جاقتى ارنايى مەموراندۋمعا قول قويىلعان. ەلىمىزدىڭ بارلىق پەرزەنتحانالارى ءبىز تۋرالى بىلەدى. ايتايىن دەگەنىم، تۇرمىستىق جانجال كەزىندە انالاردان بولەك بالالارى دا زارداپ شەگەدى. اسىرەسە كوپ بالالى انالارعا قيىن. ءبىزدىڭ ورتالىقتى پانالاپ، تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلىپ اياققا تۇرىپ كەتكەن انالار بار. مامان رەتىندە پىكىرىم تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ ورشۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن بۇل ماسەلەگە باسا نازار اۋدارىلۋى قاجەت. ارينە ءتيىستى زاڭدار قابىلدانىپ، جازا قاتاڭداتىلىپ جاتىر. بۇل دا قىلمىستى ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزەر. دەگەنمەن انا مەن بالانى قورعاۋدا جۇيەلى جۇمىستار ءالى دە اتقارىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. بۇل جاي عانا قابىلدايتىن ماسەلە ەمەس،  جان-جاقتى ارەكەت ەتۋدى كوزدەيتىن ماسەلە.

جۇيەلى جۇمىستار ءالى دە كەرەك

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

ايگۇل بايعوجاەۆا، زاڭگەر:

- جاقىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى جۇلدىز سۇلەيمەنوۆا زورلىق-زومبىلىققا، ادام دەنساۋلىعىنا قاسا قانا زيان تيگىزۋگە، بالالارعا قاتىستى جاسالاتىن قىلمىس پەن ار-نامىسقا تيەتىن ارەكەتتەرگە قاتىستى بىرقاتار نورمالاردىڭ ەنگىزىلگەنىن مالىمدەگەن بولاتىن. سونداي-اق پەدوفيلدەرگە قاتىستى ءومىر بويىنا  باس بوستاندىعىنان ايىرۋ سىندى ۇكىم كۇشىنە ەندى. وسىلاردىڭ بارلىعى قوعامىمىز ءۇشىن ماڭىزدى قادام. تۇرمىستىق زورلىق- زومبىلىق جاساعاندار دا ءتيىستى جازالانادى. مىسال كەلتىرەيىن، دامىعان ەلدەردە  ءزابىر كورسەتۋشى ءبىر رەت ايەلىنە قول كوتەرەتىن بولسا، سوت ارقىلى پسيحولوگيالىق ءارى پسيحوتەراپيالىق وڭالتۋدان وتەدى. ول ءتيىستى ماماندار ارقىلى قاجەت كەڭەسپەن قامتىلادى. ءبىز دە وسى سالانى قولعا الۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ءبىر رەت ءزابىر كورسەتكەن ادام ول ارەكەتىن بىرنەشە رەت قايتالاۋى مۇمكىن. ءتىپتى قالىپتى جاعدايعا اينالدىرىپ الاتىندار بار. وكىنىشكە قاراي، ەلىمىزدە تۇرمىستىق-زورلىق زومبىلىق دەرەگى ازايار ەمەس. انا مەن بالانى قورعاۋ دەگەندى جان-جاقتى سارالاي الامىز.  ەڭ الدىمەن انا مەن بالانى قورعاۋ دەگەنىمىز ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن قورعاۋ. دەموگرافيالىق جاعدايىمىزدى ىلگەرىلەتۋ. انا مەن بالانى قورعاۋ دەگەندى تۇرمىستىق-زورلىق زومبىلىقپەن بايلانىستىرامىز. بىراق بۇل تەك قانا ءبىر بولىگى. ياعني كريمينالدىق جاعىنان قاراعاندا انا مەن بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ. بىراق ءبىز انا مەن بالانى قورعاۋدىڭ ەڭ  ماڭىزدى ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. مەملەكەتىمىز انا مەن بالاعا پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ مەن وڭالتۋ ورتالىقتارىن كەڭەيتۋى كەرەك دەپ سانايمىن. ويتكەنى ءبىز بالالارىمىزدى قوعامعا بەيىمدەپ، ساۋىقتىرۋ ارقىلى زايىرلى مەملەكەت بولا الامىز. ايەل مەن بالانى زورلىق-زومبىلىقتان، زابىردەن ولگەنىن كۇتىپ وتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. ءتيىستى شارالار دەر كەزىندە قابىلدانىپ، ناقتى ارەكەتكە كوشەتىن كەز كەلدى. زاڭ ءوز الدىنا، ءبىز مۇنداي وقيعالاردى بولدىرماۋدىڭ جولىن ىزدەۋىمىز كەرەك. ارينە زورلىق-زومبىلىقتىڭ سان ءتۇرلى سەبەپتەرى ايتىلادى. بىراق بۇل جاعداي ولاردى اقتاپ الۋعا كەلمەيدى. انا مەن بالانىڭ ساۋلىعى، ەلىمىزدەگى ءاربىر ادامنىڭ اماندىعى مەملەكەت ءۇشىن باستى نازارعا ءىلىنۋى كەرەك.  ەلىمىزدەگى ازاماتتار قاۋىپسىز ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ءالى دە مەملەكەتتىك دەڭگەيدى ءتيىستى نورمالار قابىلدانۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. ءزابىر كورسەتۋشىنى تەمىر تورعا توعىتۋمەن ماسەلە شەشىلمەيتىنى انىق. ەلىمىز الدىن الۋ جۇمىستارىن جان-جاقتى جۇرگىزۋى كەرەك. ءبىز قوعام بولىپ وسى ماسەلەسەمەن كۇرەسۋىمىز كەرەك. انا مەن بالانى قورعاۋ دەگەندە ماسەلەگە تەرەڭىنەن ءۇڭىلۋىمىز كەرەك. بۇل جەردە انا مەن بالانىڭ دەنساۋلىعى، ءال -اۋقاتى، ماتەريالدىق جاعدايى، ءبىلىم الۋى، قاۋىپسىزدىگى، مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋى بارلىعى جاتادى. تيىسىنشە ءار سالا بويىنشا بارلىق جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ كەلەدى. مەملەكەتىمىزدە انالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ نازاردان تىس قالعان ەمەس. دەگەنمەن ءالى دە جۇەلى جۇمىستار ىستەلۋى كەرەك. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلىمىز انا مەن بالانى قورعاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە، وتباسى قۇندىلىقتارىنىڭ باسا نازارعا الىناتىنىن اتاپ وتكەن بولاتىن. الداعى ۋاقىتتا مەملەكەتىمىز انا مەن بالانى قورعاۋدا جۇيەلى ءارى ناقتى  ىستەرگە كوشەتىنىنە سەىمدىمىن.

سەبەپپەن ەمەس سالدارمەن قۇرەسۋ ماڭىزدى

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

زۋلفيا بايساقوۆا، الماتىداعى «داعدارىس ورتالىقتارى وداعىنىڭ» ءتورايىمى:

- انا مەن بالانى قورعاۋدا قانداي ماسەلەگە باسا نازار اۋدارۋىمىز كەرەك؟ ارينە قازىر ەلىمىزدە بولىپ جاتقان تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق وقيعالارى باستى سەبەپ. وسى ماسەلەنى سارالايتىن بولساق،  تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ تۋىنداۋىنىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار. ماسەلەن،  الەۋمەتتىك ءارى ماتەريالدىق جاعدايدىڭ تومەندىگى، ياعني تۇراقتى جۇمىس پەن تابىستىڭ بولماۋى. تۇراقتى  باسپانانىڭ جوقتىعى. ودان بولەك، ىشىمدىك پەن ناشاقورلىققا سالىنۋ. سەبەبى ماسكۇنەم نەمەسە ناشاقور ءوز ارەكەتىنە جاۋاپ بەرمەيدى. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ تاعى ءبىر سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى - قۇمار ويىن مەن لۋدومانيا. ودان بولەك تە ءتۇرلى سەبەپتەر بار. قازىر ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تۇراتىن جاقىن ادامداردىڭ ءبىر-بىرىنە زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋى، سونداي-اق تانىس-ءبىلىس، جاقىن تۋىستار اراسىندا، بىرگە كاسىپ اشىپ بيزنەس جۇرگىزەتىن دوستار اراسىندا دا زورلىق-زومبىلىق كوبەيىپ جاتىر.تۇرمىستىق-زورلىق زومبىلىقتان جاپا شەككەن كەلىنشەكتەر مەن بالالارعا كومەكتەسۋدىڭ بىرنەشە جولى بار. مەملەكەت تاراپىنان دا بارىنشا  قولداۋ كورسەتىلەدى. قيىندىققا ۇشىراعان ءاربىر  كەلىنشەك الەۋمەتتىك وڭالتۋ ورتالىعىنان ءتيىستى كومەكتىڭ بارلىعىن تەگىن الا الادى. ياعني تەگىن تۇرادى، بەس ۋاقىت  تەگىن تاماقپەن قامتىلادى. ودان بولەك پسيحولوگيالىق قولداۋ، زاڭگەرلەر تاراپىنان قۇقىقتىق كومەك قۇجات جاعىنان بولسىن جان-جاقتى كومەك قاراستىرىلعان.  بۇگىندە ءبىزدىڭ داعدارىس ورتالىعىمىزدا 47 ادام بار. ونىڭ 19 كەلىنشەك قالعاندارى بالالارى. قوعامدا تۇرمىستىق ءسابىر كورگەن ايەلدەردىڭ وقيعاسى جيىلەپ كەتتى. ءتىپتى سوڭعى جاعانى ۇستاتقان وقيعا انانىڭ ەكى بالاسىن تۇنشىقتىرىپ ءولتىرۋى. سونداي-اق پەدوفيلدەردىڭ بالاعا  تيىسەتىن وقيعاسى بەلەڭ الىپ كەتتى. مۇنداي وقيعالاردىڭ جيىلەپ كەتۋى قاتتى الاڭداتادى. بۇعان دەيىن قوعام بەلسەندەلىرى بولىپ تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەردى كريمينالداندىرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن بولاتىنبىز. جاقىندا جاڭا زاڭ جوبالارى بەكىتىلدى. ءتيىستى جازالار تاعايىندالۋدا. ارينە قازىر بۇل ماسەلەگە باستى نازار اۋداراتىن كەز كەلدى دەپ ويلايمىن. مەملەكەت تاراپىنان نازار اۋدارىلعانى كوڭىل قۋانتادى. ءبىز ەندىگى كەزدە سەبەپپەن ەمەس وسىنىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋىمىز كەرەك.

اbai.kz