سەنبى, 23 قاراشا 2024
1545 3 پىكىر 20 ناۋرىز, 2024 ساعات 16:46

جاناربەك ءاشىمجان: دەپۋتاتتىق ۇندەۋ

سۋرەت ءماجىلىس ءباسپاسوز قىزمەتىنەن الىندى

ۇلت بولىپ ۇيىسۋ، جۇرت بولىپ جۇمىلۋ جولىندا زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ اتقارار ءرولى بولەك. كۇنى كەشە اتىراۋدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «ىنتىماعى جاراسقان، ورتاق ماقساتقا ۇيىسقان ۇلت ەشقاشان ۇتىلمايدى.

ەلدىڭ تۇتاستىعى زيالى قاۋىمنىڭ بىرلىگىنەن باستالادى. ەل اعالارى اۋىزبىرشىلىكتى جانە ۇرپاققا ونەگەلى بولۋى كەرەك»، - دەپ ۇلت زيالىلارىنا ءوز قايىرىلۋىن جاسادى. سول قۇرىلتاي تورىندە مەنى قوعامىمىزدا ايرىقشا ورنى بار، ءسوز باستاسا حالىقتى ۇيىتار شەشەن، كوش باستاسا ەلدى ەرتەر كوسەم، رۋحانيات الەمىندەگى ايگىلى تۇلعالاردىڭ بۇگىنگى كەسكىن-كەلبەتى مەن جاۋاپكەرشىلىگى قاتتى ويلاندىردى. وسى ورايدا «قازاق وقىعانىن سىيلايدى، سوڭىنان ەرەدى. قازاقتى تۋرا جولعا باستايتىنى دا، اداستىراتىنى دا وقىعانى» دەگەن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ ءسوزى ويعا ورالادى. قاي داۋىردە دە، قانداي تاريحي كەزەڭدە دە قوعامنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى – زيالىلار!

راسىندا، مايقى ءبيدىڭ «بەتەگە كەتسە – بەل قالار، بەكتەر كەتسە – ەل قالار، بىرلىگىڭ كەتسە – نەڭ قالار» دەگەن ناقىلى ءدال بۇگىنگى تاڭدا ءتىپتى ومىرشەڭ بولىپ تۇر.

كەشەگى التىن وردا مەن بۇگىنگى اق ورداعا دەيىن قازاق ەلىنىڭ ءجۇرىپ وتكەن كۇنگەي-تەرىسكەيلى تاريحىندا قارا حالىققا جارىق سىيلاپ، جول نۇسقاعان، ءۇمىتىن ۇكىلەپ، جىگەر بەرگەن تۇلعالار از ەمەس.

ال، ەسىمى ەلگە ءماشھۇر بۇگىنگى كەيبىر تۇلعالارىمىز، اقساقالدارىمىز، تاريحشىلارىمىز، جازۋشىلارىمىز اي-كۇننىڭ امانىندا بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەن ءتۇرلى وقيعالار تۋرالى ايتىسىپ، تارتىسىپ، الاش كوسەمدەرى مەن كەڭەس قايراتكەرلەرىن قاعىستىرىپ، قىل اياعى شىڭعىس حاننىڭ تەگىنە تالاسىپ وسپەيتىن ەلدىڭ بالاسىنداي ونبەيتىن داۋدى قۋىپ، «ولەتۇعىن تاي ءۇشىن، كوشەتۇعىن ساي ءۇشىن» ءبىرىنىڭ قولى ءبىرىنىڭ جاعاسىندا جۇرگەن جاعدايلاردى اقپارات قۇرالدارى مەن ادەۋمەتتىك جەلىلەردە از كورىپ جۇرگەن جوقپىز. پرەزيدەنت سونى مەڭزەسە كەرەك.

تۇرار رىسقۇلوۆ پەن سۇلتانبەك قوجانوۆتى، ساكەن سەيفۋللين مەن الاشوردانى، ماعجان جۇماباەۆ پەن ءسابيت مۇقانوۆتى، دىنمۇحامەد قوناەۆ پەن جۇمابەك تاشەنوۆتى ءبىر-بىرىنە قارسى قويىپ، ەلدىڭ ءىشىن الاتايداي ءبۇلدىرىپ، ءبولىپ-جارۋ كىمگە قاجەت؟ ولاردىڭ باعى مەن سورىن، بارى مەن جوعىن جارىستىرعاننان بۇگىنگى ۇرپاققا قانداي ۇلگى؟ قانداي ونەگە؟..

ءار تۇلعانىڭ ءوز بيىگى بار. ءبىر تۇلعانى كوتەرۋ ارقىلى ەكىنشى تۇلعاعا كولەڭكە ءتۇسىرۋدىڭ تۇككە كەرەگى جوق.

بارريكادانىڭ قاي قاپتالىندا بولسا دا قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىندا بارماعى شايناۋدا، باسى ايداۋدا كەتكەن تۇلعالاردىڭ ءبارى ءوز الدىنا ءبىر-ءبىر اسقار تاۋ! ارقايسىنىڭ ءوز تاعدىرى بار. ءوز ءسۇيىنىشى، ءوز كۇيىنىشى بولدى. ولاردىڭ كۇرەس تۇرلەرى ءارتۇرلى بولعانمەن، تۇپكى ماقسات ءبىر ەدى. ءبارى ۇلتتىق مۇراتتار جولىندا، قازاقتىڭ حاقى ءۇشىن كۇرەستە ومىرلەرىن سارپ ەتتى. "باسىنا اس قۇيىپ، سابىنا قاراۋىل قويعان" زاماندا ۇلت بولىپ ۇيىسىپ، جۇرت بولىپ جۇمىلۋدى كوكسەدى ولار.

بۇگىن تۇلعالاردى جارىستىراتىن، الىستىراتىن زامان ەمەس، ۇلتتىق مۇراتتاردى تابىستىراتىن، زامان!

وسى ورايدا، مارقۇم نەسىپبەك ايتۇلى اعامىزدىڭ:

اعالار-اي!
بارىندا از عۇمىردى باعالاماي،
ابايسىز اداسپاڭدار ءبىر-بىرىڭنەن،
جارىقتا جايناپ تۇرعان سامالاداي.
بولعاندا حالىق – تەڭىز شالقىپ جاتقان،
وزدەرىڭ شىرىلدايتىن شاعالاداي.
اۋىلىن پەندەلىكتىڭ جاعالاماي،
باسىنا ءبىر توبەنىڭ جينالساڭشى،
اندىزداپ، ءار بۇتانى ساعالاماي.
وزدەرىڭ قوناقتايتىن بايتەرەكتىڭ،
تامىرىن بالتالاماي، ارالاماي.
شوقىعا شىقساڭدارشى حان كوتەرىپ،
تارتىسىپ ءبىر-ءبىرىڭدى تابالاماي!
قايران، اعالار-اي... - دەگەن ولەڭ جولدارى ەرىكسىز ەسكە ورالادى...

پرەزيدەنتتىڭ اتىراۋ الابىندا ايتقان «ەلىمىزدە كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، ءبىلىمدى جاستار كوپ! ولاردىڭ بويىنا اسىل قاسيەتتەردى ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە ءاردايىم تىلەكتەس بولعانىن قالايمىن. ءوزارا جاناشىر بولۋ – ەلگە جاناشىر بولۋ دەگەن ءسوز. ۇساق-تۇيەك اڭگىمەنى قويىپ، قازاقتى ءبولىپ-جارماي، جالپىۇلتتىق دەڭگەيدە ويلاۋعا ۇمتىلايىق!» دەگەن جۇرەكجاردى تىلەگىن بايتاق قازاق دالاسىنداعى كوش باستاعان ەل اعالارى ۇران سەكىلدى قابىلداسا دەگەن نيەتىمدى جەتكىزگىم كەلەدى.

قازاق حالقى تاعدىرشەشتى ساتتەردە ابايعا، اباي جازىپ قالدىرعان جالعىز كىتاپقا جۇگىنىپ وتىرعان. ۇلت زيالىلارى ۇلى ويشىلدىڭ «ءبىرىڭدى قازاق، ءبىرىڭ دوس، كورمەسەڭ، ءىستىڭ ءبارى – بوس» دەگەن ءسوزىن اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن سەزىتنەتىن ءسات كەلدى!

قۇرمەتپەن،

جاناربەك ءاشىمجان، ەلنۇر بەيسەنباەۆ، امانجول ءالتاي، ەدىل جاڭبىرشين، قازىبەك يسا، ەرلان سايىروۆ، ايدوس سارىم، ەرمۇرات باپي، رينات زايىتوۆ، جارقىنبەك امانتايۇلى.

Abai.kz

3 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1465
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3238
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5377