قازاقستان سۋ رەسۋرسى تاپشى ەلدەر ساناتىنا جاتادى. گەوگرافيالىق تۇرعىدان العاندا، بىزدە تابيعي سۋ قورى وتە از جانە نەگىزگى سۋ رەسۋرسىنىڭ كوزى شەكارالاس مەملەكەتتەر اۋماعىندا ورنالاسقان.

سوعان قاراماستان، ءبىز بارلىق قولجەتىمدى سۋ رەسۋرسىن بەيبەرەكەت جانە ۇنەمسىز پايدالانىپ وتىرمىز. بۇۇ مالىمەتىنشە، بۇگىندە 2,2 ميلليارد ادام تازا اۋىز سۋعا قول جەتكىزە الماي وتىر. قاۋىپسىز سۋ مەن سانيتارياعا قول جەتكىزۋ جانە تۇششى سۋ ەكوجۇيەلەرىن ۇتىمدى پايدالانۋ ادام دەنساۋلىعى، ەكولوگيالىق تۇراقتىلىق پەن ەكونوميكالىق وركەندەۋ ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزعا يە. بۇۇ-نىڭ دۇنيەجۇزىلىك قورشاعان ورتا مەن دامۋ كوميسسياسى «ءبىزدىڭ جالپى بولاشاعىمىز» اتتى ەسەبىندە «قورشاعان ورتا ءۇشىن قاۋىپسىز جولدا ەكونوميكالىق داۋىرگە» اياق باسۋعا شاقىردى.العاش رەت «تۇراقتى دامۋ» كونتسەپتسياسى ۇسىنىلدى. «تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى» – قازىرگى ۋاقىتتىڭ قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، بولاشاق ۇرپاقتاردىڭ ءوزىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋىنە قاۋىپ تۋعىزبايتىن دامۋ.تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنىڭ 6 ماقساتى «تازا سۋ جانە سانيتاريا» ەكەنى بارىمىزگە بەلگىلى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، الەم حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى سۋ تاپشىلىعىن سەزىنەدى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جەر بەتىندە 780 ميلليوننان استام ادام تازا اۋىز سۋعا قول جەتكىزە الماي وتىر. ال 1,7 ميلليارد ادام تۇششى سۋ كوزدەرىنە ءزارۋ. الەمدە جىل سايىن تازا سۋدىڭ جوقتىعىنان، سونىڭ سالدارىنان بولاتىن انتيسانيتاريادان مىڭداعان ادام كوز جۇمادى. ونىڭ كوبى – بالالار.

كەيبىر ەلدەردەگىدەي اسا قات بولماعانمەن، قازاقستاندا دا اۋىز سۋ پروبلەماسى بار. دەگەنمەن ەلىمىزدەگى جەراستى سۋ رەسۋرستارى ارنايى زەرتتەلىپ، ونىڭ گيدروگەولوگيالىق كارتاسى جاسالعان. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ ايتقانداي، سۋدىڭ شىعىنىن ازايتۋدا سۋ شارۋاشىلىعى سالاسىن تولىقتاي تسيفرلاندىرۋعا كوشىرۋ مىندەتى تۇر. سوسىن كانالدار مەن سۋ قاشىرتپالارىن نازاردان تىس قالدىرماي، ۇنەمى تازالاپ، قاجەتتى جاع­دايلاردا، كانالداردىڭ تابانىن بەتونداۋدى قولعا الۋ ماڭىزدى.

سۋ رەسۋرستارىنىڭ ەڭ كوپ پايدالانىلاتىن باعىتى - اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى. اگروونەركاسىپتە پايدالانىلاتىن تەحنيكانىڭ ەسكى بولۋى، سۋارۋ تاسىلدەرىنىڭ ۇتىمدى قولدانىلماۋى كوپ جىلدار بويى سۋ قورلارىنىڭ دۇرىس يگەرىلمەي كەلۋىنە الىپ كەلدى. جاھاندىق ماسەلەگە اينالعان ارال ەكولوگياسىنىڭ دا ەڭ اۋەلى وسى اۋىل شارۋاشىلىق ەگىستىكتەرىنە سۋدى جولدان بۇرىپ الىپ، ەسەپسىز پايدالانۋدان باستالعانى بارشاعا ءمالىم.قازىرگى تاڭدا،ساراپشىلار كاسپيدىڭ قاتتى تايازدانۋىنا بايلانىستى دابىل قاعىپ جاتىر. تەڭىزدە قاپتاعان قايراڭدار پايدا بولىپ، كەمەلەردىڭ ءجۇزۋى قيىنداعان. ال كاسپي – قازاقستانعا سانكتسيالار سالدارىنان الەمنەن وقشاۋلانعان رەسەيدى اينالىپ وتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن جالعىز ءارى بىرەگەي تاسىمال جولى. جاعالاۋداعى ەلدەر ونىڭ ەكولو­گياسىن جاقسارتۋعا باسا ءمان بەرگەنى ابزال. جالپى، كاسپي ارالدىڭ تاعدىرىن قايتالاۋى مۇمكىن بە دەگەن قاۋىپ تە بار. بۇگىندە سۋ قورىنىڭ پروبلەماسى ەڭ وتكىر بولىپ وتىرعان ايماق – افريكا جانە ورتالىق ازيا. ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ جاعدايى – وتە كۇردەلى. ەلدەگى سۋ رەسۋرسىنىڭ 40% استامىن قۇرايتىن ەرتىس، ىلە، سىرداريا، جايىق، توبىل، ەسىل جانە شۋ سەكىلدى ەلدىڭ باس وزەندەرى كورشى رەسەي، قىتاي، تاجىكستان، قىرعىزستاننان باستاۋ الادى. قازاقستان سۋ رەسۋرسى تاپشى ەلدەر ساناتىنا جاتادى. گەوگرافيالىق تۇرعىدان العاندا، بىزدە تابيعي سۋ قورى وتە از جانە نەگىزگى سۋ رەسۋرسىنىڭ كوزى شەكارالاس مەملەكەتتەر اۋماعىندا ورنالاسقان. سوعان قاراماستان، ءبىز بارلىق قولجەتىمدى سۋ رەسۋرسىن بەيبەرەكەت جانە ۇنەمسىز پايدالانىپ وتىرمىز. بۇۇ مالىمەتىنشە، بۇگىندە 2,2 ميلليارد ادام تازا اۋىز سۋعا قول جەتكىزە الماي وتىر. ساراپشىلار ەلدىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى مەن ۇلتتىڭ الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتى سۋدى ورىندى تۇتىنۋعا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ايتادى. ورتالىق ازيانىڭ باسقا رەسپۋبليكالارىمەن سالىستىرعاندا قازاقستان سۋدى ەڭ كوپ تۇتىناتىن ەلدەر قاتارىنا كىرەدى. دەرەكتەرگە سايكەس، قازاقستانداعى تازا سۋدىڭ قورى 539 تەكشە شاقىرىمدى قۇرايدى. مۇنىڭ 190 تەكشە شاقىرىمى ەل اۋماعىنداعى كولدەردە، 95 تەكشە شاقىرىمى سۋ قويمالارىندا، 101 تەكشە شاقىرىمى وزەندەردە، 95 تەكشە شاقىرىمى جەر استىندا، 58 تەكشە شاقىرىمى تاۋلار باسىنداعى مۇزداقتاردا شوعىرلانعان. ەلىمىزگە سىرتتان كەلەتىن سۋلار نەگىزىنەن وزەندەر ارقىلى قالىپتاسادى. عالىمداردىڭ زەرتتەۋىنشە 2025 جىلعا قاراي سۋ تاپشىلىعىن كورەتىن ادامداردىڭ سانى 5,5 ميللياردقا دەيىن وسەدى دەپ بولجانۋدا.

ابيكەنوۆ ا.ا

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتى  ازاماتتىق قۇقىق جانە ازاماتتىق ءىس جۇرگىزۋ،ەڭبەك قۇقىعى كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى،ز.ع.ك.

Abai.kz