جالپى، گۇلشارا ابدiحالىقوۆا لاۋازىمدى قىزمەت اتقارعان جال­عىز قازاق ايەلi ەمەس. جۇرتشىلىق تاۋەلسiزدiك العان جىلداردان بەرگi ۋاقىتتا بiرعانىم ءايتiموۆا، جانات ەرتiلەسوۆا، ايتكۇل ساماقوۆا گۇل­جان قاراعۇسوۆا، زاعيپا باليەۆا سىندى نازiك جان يەلەرiن دە جوعارى بيلiكتەن كوردi. بۇگiن جانار ايت­جانوۆا مەن ساليدات قايىربەكوۆا دا سول اقورداداعى اق جاعالىلاردىڭ جۋان ورتاسىندا ءجۇر.

ارينە، ايەل زاتى بيلiككە اتسالىسپاسىن دەيتiن قاعيدا جوق. قوعامنىڭ كوشiن باستاپ، ەلدiڭ تiزگiنiن ۇستاعان توپتىڭ اراسىندا ورامال تاققان قاۋىم وكiلدە­رiنiڭ دە ءجۇرۋi ابدەن زاڭدى. ەندەشە گۇلشارا ابدiحالىقو­ۆانىڭ ۇكiمەت باسشىسىنا ورىنباسار بولىپ تاعايىندالعانىن دا اناۋ ايتقانداي ۇلكەن جاڭالىق دەي المايمىز. ايتسە دە iرi قىزمەتكە بارعان تۇلعانىڭ iس­كەرلiگi قانشالىقتى، قابiلەت-قارىمى قاي دەڭگەيدە، ارتىل­عان جۇكتi ارقالاپ اكەتەتiن پارمەنi بار ما؟ الدە گەندەرلiك ساياسات ءۇشiن، كiل ەركەكتiڭ اراسىندا گۇل جايناعان بiر ايەلدiڭ ىرعالىپ وتىرۋى ءۇشiن عانا كەرەك پە؟  

بۇعان جاۋاپ iزدەۋ ءۇشiن جاڭا ۆيتسە-پرەمەردiڭ ءجۇرiپ وتكەن iزiنە ۇڭiلۋگە تۋرا كەلەدi. العاش­قى قىزمەتiن قىزىلوردا وبلىستىق حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ باسقارماسىندا ينسپەكتور بولىپ باستاعان 1987 جىلدان بەرi ساناپ جiبەرسەڭiز، گۇلشارانىڭ الەۋمەتتiك سالانىڭ پۇشپاعىن يلەپ جۇرگەنiنە 27 جىلعا جۋىقتايدى ەكەن. وسى ۋاقىت iشiندە گ.ابدiحالىقوۆا دەپارتامەنت باسقاردى، مينيسترلiكتiڭ جا­ۋاپتى حاتشىسى قىزمەتiن اتقاردى، ەكi رەت ۆيتسە-مينيستر، بiر مارتە مينيستر بولدى. دەمەك الەۋ­مەتتiك سالانىڭ ءتۇرلi ساتىسىنان ءوتiپ ابدەن شىڭدالدى. بiراق شىڭدالعان ماماننىڭ جۇمىسى ۇدايى شىمىر-شىمىر قايناپ جاتسا كەرەك-تi. ال ەندi سiز بۇل كiسiنiڭ باسقان iزiنەن وسىنداي ابجiلدiكتi اڭداي الاسىز با؟

ارىعا بارماي-اق، گۇلشارا ناۋشاقىزىنىڭ قر پرەزيدەنتi جانىنداعى ايەلدەر iستەرi جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونiندەگi كوميس­سيا­نىڭ ءتورايىمى بولعان كەزiن­دەگi بiر ماسەلەگە نازار اۋدارايىق. كەيiپكەرiمiز بۇل قىز­مەتتi 2012 جىلدان باستاپ اتقاردى. ءدال وسى كەزدەردە ايەلدەردiڭ زەينەت جاسىنا قاتىستى داۋ ءورشiدi. مالتاسىن ەزگەن مارچەنكو تالاي مارتە وتقا ماي تامىزدى. بۇرىنعى ۇلتتىق بانك توراعاسى بiردە: “ستاتيستيكا بويىنشا، قازاقستان ايەلدەرi دامىعان ەلدەرمەن سالىستىرعاندا ون جىل ۇزاق ءومiر سۇرەدi, ال زەينەتكە بەس جىلعا ەرتە شىعادى. سوندىقتان مەنiڭشە، زەينەت جاسىن ۇزارتۋ – الەۋمەتتiك ادiلدiك ءارi گەندەرلiك تەڭدiك” دەدi.

گ. مارچەنكونىڭ ايەلدەردiڭ جاسىن قىزعانعانداي بولعان وسى ءسوزi انالاردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىردى. مiنە، وسى كەزدەردە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياساتتىڭ قازانىندا قايناپ جۇرگەن ايەل-باسشى مارچەنكونىڭ “ماڭقاسىن” بiر قايىرىپ قويسا، قوعامداعى ابىروي-بەدەلi ارتا تۇسەر ەدi. ءارi داۋلى ماسەلەدە پرەزيدەنت كەڭەسشiسiنiڭ ايتقانى – كەسiمدi ءسوز بولار ما ەدi, كiم بiلسiن. بiراق گۇلشارا ناۋشاقى­زىنىڭ ايەلدەردiڭ زەينەت جاسىن ۇزارتۋعا قاتىستى ماسەلەدە تابانداپ قارسىلىق كور­سەت­كەنi جۇرتتىڭ جادىندا جوق.

قىسقاسى، قايتسە دە قارجى ۇنەمدەۋگە كوشكەن قازاق ۇكi­مەتi ايەلدەردiڭ زەينەتكە شىعۋ جاسىن ەرلەرمەن تەڭەس­تiرۋگە مۇمكiندiك الدى. دالiرەك ايتساق، ءار جىل سايىن زەينەت جاسى جارتى جىلعا ۇلعايتىلادى. ءسويتiپ 10 جىلدا ەر مەن ايەل­دiڭ زەينەت جاسى تەڭە­سەدi. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، بۇل شارا 2014 جىلدان باستالادى.

ايتپاقشى، بيىلعى كۇزدiڭ العاشقى كۇندەرiندە گ.ابدiحا­لىقوۆانىڭ اۋزىنان شىققان بiر ءسوز اقپارات قۇرالدارىنا كادiمگiدەي “ازىق” بولدى. ايەلدەردiڭ دەكرەتتiك تولەمi­نە قاتىستى ماسەلەدە ول ەركەكتەردi دە “دەكرەتكە شىعارماققا” ۋادە بەرگەن: “بiز نورۆەگياعا بارعان ساپارىمىزدا وسى ەلدiڭ كوپتەگەن تاجiريبەلەرiمەن تانىستىق. اتاپ ايتقاندا، ايەلدەرمەن قاتار، ەر-ازاماتتارعا دا بالا كۇتiمi ءۇشiن دەمالىس بەرiلەدi. ايەلدەر 1 جىل دەمالىس السا، بالا كۇتiمi ءۇشiن ەركەكتەر 3 ايعا دەمالىس الۋعا قۇقىلى. سونداي-اق، بالا 1 جاس­قا تولعاندا بالاباقشاعا اۆتوماتتى تۇردە تiركەلەدi. قۇجات جيناپ، كەزەككە تۇرۋ ماسەلەسi دەگەن مۇلدە جوق. وسى تاجiريبەنi ەلiمiزگە ەن­گiزۋدi كوزدەپ وتىرمىز” دەگەن ەدi. ءسويتiپ، شاڭىراعىنا شاقالاق كەلگەن بورiكتiنi 3 اي دەمالتپاق بولعان ايەلدەر iستەرi جونiندەگi كوميسسيا ءتورايىمىنىڭ ءوزi وسى سوزiنە 3 اي تولماي جاتىپ اۋىسىپ كەتتi.

گۇلشارا ابدiحالىقوۆا تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا قازاقتىڭ جانىنا قاندى جارا بوپ قات­قان جاڭاوزەن وقيعاسىن اينالىپ وتە المايمىز. 2011 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانى 86-نىڭ قاندى قاسابىنان كەم بولعان جوق. جەتi اي بويى ادال ەڭبەك­اقىلارىن تالاپ ەتكەن مۇنايشىلاردىڭ شىدامى شەگiنە جەتتi. اشقۇرساق ەرەۋiلشiلەردi مازاق قىلعانداي جەرگiلiكتi بيلiكتiڭ ويىن-ساۋىق ۇيىمداستىرۋى – ونسىز دا تۇتانعالى تۇرعان وتقا ماي تامىزعانمەن تەڭ ەدi. ءسويتiپ، جاڭاوزەندە 14 ادام قازا بولدى. شەتپەدە 11 ادام جارالانىپ، 1 جiگiت اجال قۇشتى. وقيعادان كەيiن قوعامنىڭ وكپە-رەنiشi كۇشتiك قۇرىلىم­داردىڭ باسشىلارىنا اۋدى دا، “حالىققا وق اتۋعا كiم بۇيرىق بەردi?” دەگەن ساۋال الدىڭعى ورىنعا شىقتى. قىس­قاسى، ەل نازارى وقيعانىڭ سەبە­بiنە ەمەس، سالدارىنا اۋدى. ال مۇنايشىلارمەن قويان-قولتىق جۇمىس iستەپ، قاندى وقيعانىڭ الدىن الۋى تيiس ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋ­مەتتiك قورعاۋ مينيسترلiگi مەن ونىڭ باسشىسى گۇلشارا ابدi­حا­­لىقوۆا تاسادا قالىپ قويدى.

ەگەر قۇدايشىلىعىن ايتساق، 2009 جىلدان باستاپ وسى مي­نيسترلiكتiڭ تiزگiنiن ۇستاعان گ.ناۋشاقىزى جاڭاوزەن وقيعا­سىنا جاۋاپتى تۇلعانىڭ ناق ءوزi بولاتىن. بiلiكتi باسشى بولسا، جاعدايدىڭ قالايشا ۋشىعىپ بارا جاتقانىن ەلدەن بۇرىن سەزۋi تيiس ەدi. جانە سوعان وراي تيiستi شەشiم قابىلداپ، ەگەر مينيسترلiكتiڭ قۇزىرەتiنەن تىس ماسەلە تۋىنداسا، ونى ۇكiمەت­تiڭ الدىنا قويۋى قاجەت ەدi. بiراق ادەمiلiگi مiنسiز ايەلدiڭ نازiك جۇرەگi جاعدايدىڭ قايدا باعىت العانىن سەزە المادى. بۇعان دالەل بار. 2011 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا وتكەن قر پارلامەنت سەناتىنىڭ پلەنارلىق ماجiلiسiندە گ.ابدiحالىقوۆا: “بۇل العاش رەت ەمەس. وتكەن جىلى عانا پاتۋاعا كەلگەن ەدiك، ءبارi شەشiلدi, ادامدار نەگە ۇنەمi جالاقىنى كوتەرۋدi تالاپ ەتەتiنi تۇسiنiكسiز...” دەگەن-دi. مiنە، وسى تۇسiنبەستiكتiڭ سوڭى قاندى-سويقانعا اپارىپ بiر-اق سوقتى.

دەگەنمەن جاڭاوزەندەگi دۇربەلەڭدi استانادا وتىرىپ، “دۇربiمەن باقىلاعان” مينيس­تر­دiڭ الدىندا بiر ادەمi مۇم­كiندiك تۇرعان. بۇل – وتستاۆكا. ەگەر ءار ءسوزi ۇلبiرەگەن ەرنiنەن ۋىلجىپ تۇسەتiن گۇلشارا حانىم شاراداي جانارىنا جاس الىپ تۇرىپ، “مىناداي وقيعادان كەيiن مەنiڭ مينيستر بولۋعا قاقىم جوق، مەن وتستاۆكاعا كەتتiم!” دەسە، جiبەرگەن قاتە­لiك­تەرi مەن ءساتسiز قادامدارى بويىنان سىپىرىلىپ تۇسەر ەدi. گۇلشارا دەيتiن ايەل حالىق الدىندا ماڭگi گۇل بولىپ قالار ەدi. جاڭاوزەن وقيعاسىندا جاقىنىن جوعالتىپ، جۇرەگiنە قان قاتقان جۇرتتىڭ دا قايعىسى جەڭiلدەر ەدi. بiراق گ.ابدiحا­لىقوۆانىڭ قولىنان ونداي ەرلiك كەلمەدi.

... بالكiم، سiزدەر “ەركەكتiڭ قولىنان كەلمەگەن ەرلiك ايەلدiڭ قولىنان قالاي كەلسiن، قىزىل­اعاشتاعى قىرعىننان كەيiن توتەنشە جاعدايلار جونiندەگi مينيستر ۆلاديمير بوجكو مەن سول كەزدەگi الماتى وبلىسىنىڭ اكiمi سەرiك ۇمبەتوۆ تە وتستاۆكاعا كەتكەن جوق قوي” دەۋiڭiز ابدەن مۇمكiن. جانە ول پiكiردiڭ دە جانى بار. الايدا جوعارى قىزمەتتەگi لاۋازىمدى تۇلعا ەر-ايەل دەپ بولiنبەۋi قاجەت. سەبەبi ولاردىڭ استىنا جۇم­ساق كرەسلو عانا ەمەس، موينىنا حالىقتىڭ ءۇمiتi مەن قوعامنىڭ جۇگi قوسا ارتىلعان جوق پا!؟

 

 

ابدiقالىقوۆا گۇلشارا ناۋشاقىزى.

1965 جىلى تۋعان. 
جامبىل جەڭiل جانە تاماق ونەركاسiبi تەحنولوگيالىق ينستيتۋتىن بiتiرگەن، ماماندىعى ەكونوميست، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.

1987-1994 جىلدارى قىزىلوردا وبلىستىق حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ باسقارماسىندا اعا ينسپەكتور، ءبولiم باستىعى.
1994-1995 جج. – قر جوعارى كەڭەسi حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ كوميتەتiنiڭ كونسۋلتانتى.
1995 - 2003 جىلدارى قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ مينيسترلiگiندە ءبولiم باستىعى، باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارى، زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى. الەۋمەتتiك قامتاماسىز ەتۋ دەپارتامەنتi ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، الەۋمەتتiك قامتاماسىز ەتۋ جانە الەۋمەتتiك كومەك دەپارتامەنتiنiڭ ديرەكتورى، زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە حالىقتىڭ كiرiسiن رەتتەۋ دەپارتامەنتiنiڭ ديرەكتورى.
2003- 2005 ج.ج. – قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ ۆيتسە-مينيسترi.
2005- 2006 ج.ج – ء“ومiردi ساقتاندىرۋ كومپانياسى – مەملەكەتتiك اننۋيتەتتiك كومپانيا” اق باسقارماسىنىڭ ءتورايىمى.
2006- 2007 ج.ج. - قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ ۆيتسە-مينيسترi.
2007- 2008 ج.ج - قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ مينيسترلiگiنiڭ جاۋاپتى حاتشىسى.
2008-2009 ج.ج. – قر پرەزيدەنتiنiڭ كەڭەسشiسi, قر پرەزيدەنتi جانىنداعى ايەلدەر iستەرi جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونiندەگi كوميسسيانىڭ ءتورايىمى.
2009 جىلى– قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتiك قورعاۋ مينيسترi.
2012 جىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتiنiڭ كەڭەسشiسi, قر پرەزيدەنتi جانىنداعى ايەلدەر iستەرi جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونiندەگi كوميسسيانىڭ ءتورايىمى.