قازىر  ەلىمىزدە  قازاق ۇلتىنىڭ  سانى  ءوسۋ ۇستىندە.  سوعان ساي ەلىمىزدەگى قازاق ءتىلدى اقپارات جۇيەسى دامۋى كەرەك ەدى. الايدا، بۇگىندە  قازاق  تىلىندەگى  تەلە  ارنالاردىڭ  سانى  كەم  وسى مەجەدەن سوعىپ  جاتىر.  سوندىقتان، قازاق  مادەنيەتى مەن ونەرىن،   تاريحىمىزدى،  ادەبيەتىمىزدى  ناسيحاتتاۋ  ءۇشىن رەسپۋبليكا  اۋماعىندا  تەك  قازاق  تىلىندە  اقپارات  جەتكىزەتىن  تەلە  ارنالاردىڭ  سانىن  قالايدا  كوبەيتۋ قاجەت.  بۇل ءىستى ودان ارمەن سوزا  بەرۋگە بولمايدى.  بولماسا، ءوسىپ  كەلە  جاتقان  جاستار وزگە  ەلدىڭ  ءتىلى  مەن  مادەنيەتىنىڭ  شىلاۋىندا  كەتىپ  بارا  جاتىر. تاۋەلسىز ەلىمىز ءۇشىن قازاق  مەملەكەتىنىڭ  الداعى  بولاشاعىنىڭ  قاۋىپسىزدىگىن  قامتاماسىز  ەتۋ – ۇنەمى   كۇن  تارتىبىندە  تۇراتىن وزەكتى ماسەلە بولۋى ءتيىس.  كۇندە  «ەرتەڭ»  دەپ  جۇرگەندە ‑ ۋاقىتتى  وتكىزىپ  الىپ وكىنەتىن بولامىز. 

بۇگىنگى  زاماننىڭ  ساياسي  مايدانى  تىلگە  اۋىسىپ  بارا  جاتىر.  قاي  مەملەكەت  كۇشتى  بولسا،  الدىمەن،  قاسىنداعى  بەيبىت ەلدەردىڭ  ۇلتتىق  تىلدەرىنە  اۋىز  سالۋ ءۇردىسى بەلەڭ الا باستادى. ولار «كۇشتىنىڭ  يدەولوگياسى» اتتى ءپرينتسيپتى العا تارتىپ،  قۇرامىنداعى،  سونداي – اق، اينالاسىنداعى  ەلدەردىڭ  ۇلتتىق ءتىلىن  جويسا ‑ ول  ۇلتتاردىڭ  ءداستۇرى  دە،  سالتى  دا ،  اتا – باباسىنىڭ  تاريحى  دا  ادرەم  قالاتىنىڭ  بىلەدى.  حالىقتىڭ    ۇلتتىق  بولمىسى   جوعالاتىن  بولسا،  ول  ەكىنشى  ۇستەم  ۇلتتىڭ  قۇرامىنا  كىرەدى.  ءبىراز  ۋاقىت  وتكەن  سوڭ،  ءسىڭىپ  تە  كەتەدى. يمپەريالىق باستى ۇستانىم وسى!

مىسالى، رەسەيدىڭ  قۇرامىنداعى  ۇلتتاردى  (كاۆكازدىقتاردى  قوسپاعاندا)  الايىق:  تاتاردان  باستاپ،  قالماعى  دا،  باشقۇرتى  دا،  شۋۆاشى  مەن  ياكۋتى  دا  جانە  وزگەلەرى  دە  انا  تىلدەرىن  باياعىدا – اق  جوعالتقان.  ولاردا  قايبىر  ءداستۋر  دە  قالدى  دەيسىڭ؟  الداعى   ون  -  ون  بەس  جىلدان  كەيىن  ولاردىڭ  ۇلت  رەتىندە  جويىلۋى  تاريحي شىندىققا اينالۋى ابدەن  مۇمكىن.   قازىردىڭ  وزىندە  ولاردى  ۇلت  دەپ  ساناۋعا  دا،  ۇلت دەپ ساناسۋعا  دا  كەلمەيدى.  ال،  ولاردىڭ  اتامەكەنى  بولىپ  سانالاتىن   اۋماقتار  تولىققاندى  ورىستىكى  بولىپ  ەسەپتەلەدى.

    سول  سەكىلدى،  قاسىمىزداعى  ۇلى  قورعان  يەسىنىڭ   جۇرگىزىپ  وتىرعان  ساياساتى  دا    وسى  ىسپەتتەس. وسى  عاسىردىڭ  وتىزىنشى  جىلدارىنا  دەيىن  شىڭجاڭدا  ۇيعىر  ۇلتىنىڭ، سونىمەن قاتار ولارمەن قاتارلاس ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاق ۇلتى وكىلدەرىنىڭ بولماۋى دا  مۇمكىن.  تىلىنەن، دىنىنەن  ايىرىلعان  سوڭ،  ۇلتتىڭ  دا  قۇلاۋى  كوپ  قيىندىق  تۋدىرمايدى. 

مىسالى،  تۇرىك  ەلىنىڭ  قۇرامىنداعى  كۇردتەردىڭ  سانى (15 – 17  ميلليوننىڭ  ارالىعى)   كوپ  بولعانىمەن،  ولاردىڭ  سول  ەلدە  ۇلت  تۇرماق،  دياسپورا  بولىپ  قالۋىنا  دا  جاعدايى  جاسالماعان.  بارلىعى  تەك   تۇرىك  مەكتەپتەرىندە  وقيدى.  ۇلتتىق  ءباسپاسوزى،  تەاترى، مادەني  ورىندارى  جوقتىڭ  قاسى  جانە  بىزدەگىدەي  سانى  كەم  بولسا  دا،  كەيبىر  ۇلت  وكىلدەرىنە  ۇلتتىق  مەكتەپتەرىن،  تەاترلارىن،  باسپاسوزدەرىن  اشىپ  بەرمەيدى.  تۇرىكتەر  مۇنداي  ارەكەتتەردىڭ  ۇلتتىق  مەملەكەتتىڭ  ءومىر  سۇرۋىنە  كەدەرگى  كەلتىرەتىنىن،  تۇرىك مەملەكەتتىلىگىنىڭ شاڭىرىعىن  شايقالتاتىنىن  بىلەدى.  سوندىقتان،  ونداي  ىستەرگە  رۇقسات  ەتپەيدى.

     ءبىز  وسىنداي  ساياساتتان ساباق الۋىمىز كەرەك.

   مىسالى:  قىرعىزستاندا  ءبىزدىڭ  ەلدەگىدەي  ۇيعىرلاردىڭ  ەشقانداي  ۇلتتىق  مەكتەپتەرى  جوق.  ءتىپتى،  ۇيعىر  تىلىندە  فاكۋلتاتيۆتىك  دارىستەر  دە  جۇرگىزىلمەيدى  ەكەن.  مەكتەپتەرىن  اشۋعا  رۇقسات  ەتىلمەيدى.  نە تەاترى،  نە  اۋىز  تولتىرىپ  ايتارلىقتاي  ءباسپاسوزى  دە  جوق.  ال،  بىزدە  مۇلدە  وزگەشە.  بىزدە ۇيعىر حالقىنىڭ ۇلتتىق تەاترى دا، ۇيعىر مەكتەپتەرى دە جەتكىلىكتى.  بۇل  ەلىمىزدىڭ  كەڭدىگى  مە،  الدە  كەمشىلىگى  مە؟!

جالپى،  ۇلتتىق  مەملەكەت  بولۋ  ءۇشىن،  اينالامىزداعى  ەلدەردىڭ  جۇرگىزىپ  كەلە  جاتقان  ۇلتتىق ساياساتىنا ،  ولاردىڭ  مەملەكەت  قۇرۋشى  ۇلت  الدىنداعى   جاۋاپكەرشىلىگىنە  جەتە  كوڭىل  ءبولىپ،  تاجىريبە  الۋىمىز  قاجەت.

ەڭ باستىسى – ەلىمىزدەگى بارلىق دياسپورالىق ۇلتتار قازاق مادەنيەتى مەن ءتىلىنىڭ، ءداستۇرى مەن سالتىنىڭ توڭىرەگىندە توپتاستىن، وسى باعىتتا بىرىگەتىن جاعدايدى تەزدەتىپ ورنىقتىرۋعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارلىق دەڭگەيدەگى بيلىك جۇيەسى جۇدىرىقتاي جۇمىلا جۇمىس ىستەۋى كەرەك دەپ بىلەمىن.

بەيسەنعازى  ۇلىقبەك

قازاقستان  جۋرناليستەر  وداعىنىڭ  مۇشەسى

Abai.kz