باۋىرجان بەرىكۇلى. باتىرلار تۋرالى جىر
شوقىر شىڭى
قازاق بوكسىنىڭ اتاسى، 1936 جىلى قازاق توپىراعىنا اۋەسقوي بوكستى ۇيرەتۋدى العاشقى بولىپ قولعا العان ۇستاز،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى، كسرو سپورت شەبەرى اتانعان تۇڭعىش قازاق
شوقىر بولتەكۇلىنا
«ەكى-اق ناعىز قازاق بارمىز،
ءبىرى – مەن، ءبىرى – شوقىر»
باۋىرجان مومىشۇلى
اينالايىن اتىڭنان، شوقىر اعا،
كۋا بولعان قازاعىڭ ءور تۇلعاڭا.
ءبىلدى مە ەكەن سول قازاق ءبىر باتىر ۇل
دۇنيەگە كەلگەنىن سەن تۋعاندا؟!.
تالاي سەڭدى تەڭسەلمەي بۇزىپ-جاردىڭ،
جيىرماڭدا قولىڭا تىزگىندى الدىڭ.
جانۋىنا جارقىراپ جول اشقان سەن
بوكستاعى بولاشاق جۇلدىزداردىڭ.
ورىندالسىن دەمەيدى كىم ارمانىن،
شەكپەنىڭنەن كىل اسىل شىعارعانىڭ.
ءابدىسالان، ماحمۇت پەن سەرىك، اسقار* -
سەنىڭ باپتاپ ۇشىرعان قىراندارىڭ!
سەنىڭ اتىڭ ولگەن دە، وشكەن دە ەمەس،
سەنىڭ داڭقىڭ قالايشا توسكە ورلەمەس؟!
ەش پەندە ەگەس تۋدىرماس ەڭبەگىڭە،
توككەن تەرىڭ تەڭىزدەن ەش كەم دە ەمەس!
ء*ابدىسالان نۇرماحانوۆ، ماحمۇت وماروۆ،
شوقىر شىڭى
قازاق بوكسىنىڭ اتاسى، 1936 جىلى قازاق توپىراعىنا اۋەسقوي بوكستى ۇيرەتۋدى العاشقى بولىپ قولعا العان ۇستاز،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى، كسرو سپورت شەبەرى اتانعان تۇڭعىش قازاق
شوقىر بولتەكۇلىنا
«ەكى-اق ناعىز قازاق بارمىز،
ءبىرى – مەن، ءبىرى – شوقىر»
باۋىرجان مومىشۇلى
اينالايىن اتىڭنان، شوقىر اعا،
كۋا بولعان قازاعىڭ ءور تۇلعاڭا.
ءبىلدى مە ەكەن سول قازاق ءبىر باتىر ۇل
دۇنيەگە كەلگەنىن سەن تۋعاندا؟!.
تالاي سەڭدى تەڭسەلمەي بۇزىپ-جاردىڭ،
جيىرماڭدا قولىڭا تىزگىندى الدىڭ.
جانۋىنا جارقىراپ جول اشقان سەن
بوكستاعى بولاشاق جۇلدىزداردىڭ.
ورىندالسىن دەمەيدى كىم ارمانىن،
شەكپەنىڭنەن كىل اسىل شىعارعانىڭ.
ءابدىسالان، ماحمۇت پەن سەرىك، اسقار* -
سەنىڭ باپتاپ ۇشىرعان قىراندارىڭ!
سەنىڭ اتىڭ ولگەن دە، وشكەن دە ەمەس،
سەنىڭ داڭقىڭ قالايشا توسكە ورلەمەس؟!
ەش پەندە ەگەس تۋدىرماس ەڭبەگىڭە،
توككەن تەرىڭ تەڭىزدەن ەش كەم دە ەمەس!
ء*ابدىسالان نۇرماحانوۆ، ماحمۇت وماروۆ،
سەرىك ابدىناليەۆ، اسقار قۇلىباەۆ
ابىلسەيىت – قازاقتىڭ ماقتانىشى
ابىلسەيىت ايحانوۆقا
«ابىلسەيىت – حالقىمنىڭ باس پالۋانى»
مۇستافا وزتۇرىك
«ابىلسەيىت – حالقىمنىڭ باس پالۋانى»،
دەس بەرمەگەن ەشكىمگە حاس تارلانى!
وشىككەن جۇرت قولمەنەن وشىرە الماس،
تەمىرقازىق جۇلدىز ول اسپانداعى!!!
ابىرويىن الاشتىڭ ەڭسەلى ەتكەن،
(جان ەمەس ول جەڭىلىپ ەسە كەتكەن).
ابىلسەيىت - قازاقتىڭ باتىر ۇلى،
قاجىمۇقان بابامداي كەشەگى وتكەن!
ەشكىم قارسى جولىنا تۇرا الماعان،
ەشبىر شارا ەشبىر جان قىلا الماعان.
ابىلسەيىت – قىرانداي ارلان العان،
جۇلقىنىپ جىن ۇرعاندى جۇمارلاعان.
تىزەرلەتىپ تالايدى تەزگە سالعان،
وزىنەن دە زورلاردى لەزدە شالعان.
ابىلسەيىت – قازاقتىڭ ماقتانىشى،
تۋمىسىنان جارالعان وزگەشە ادام!
قازاقتىڭ داڭقىن قياعا اسىرعان قايسار ۇل
وليمپيادا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، ەكى مارتە ەۋروپا چەمپيونى، الەم كۋبوگىنىڭ ەكى مارتە يەگەرى، بوكس بويىنشا الەمدىك چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، كسرو-نىڭ ەڭبەگى سىڭگەن سپورت شەبەرى
سەرىك قوناقباەۆقا
«مىنا بالادان بوكس گەنيى شىعادى»
فەليكس شتامم
(شامامەن 1976-77 جىلدارى ايتقان سوزىنەن)
نايزاعاي-نامىس - عۇن-ساقتان قالعان،
قۇدايعا شۇكىر، ۇساقتالماعان!!!
سۋجۇرەكتىكتى قالقان قىلماعان
جاۋجۇرەك سەنىڭ ءباھادۇر باباڭ!!!
جەل مىنەز ەمەس جەلىك قۇساعان،
ءور مىنەزى كەلىپ قونىپتى ساعان!!!
بابادان قالعان تۇياعى اسىلدىڭ،
قازاقتىڭ داڭقىن قياعا اسىردىڭ!!!
انانىڭ ءسۇتىن اقتاعان ەرسىڭ،
وزىڭمەن ەلىم ماقتانا بەرسىن!!!
سان تالايىنا باتىر ۇلداردىڭ
جۇدىرىعىڭنىڭ تاتىردىڭ ءدامىن!!!
باعاڭدى بەرگەن جەر ءجۇزى ناعىز،
كەلەر ۇرپاققا ەرلىگىڭ – اڭىز!!!
ءبىرتۋرار ۇل
سيدنەي وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى، قازاقتىڭ ءبىرتۋار ۇلى
بەكزات ساتتارحانوۆقا
«بەكزات بوكستان قازاقتان شىققان تۇڭعىش وليمپيادا چەمپيونى!!!»
سپورتتىق گازەتتەن
بىلەگى باتىر ءباھادۇر،
نامىستى قولدان بەرمەگەن!
جۇرەگى اقىن ارقالى ۇل،
جەڭىسىڭ جۇرەك تەربەگەن!
ءبىرتۋار ۇلى تەكتى ەلدىڭ،
جۇرتىڭ ءار كۇنى ەسكە الار.
قاس قاعىم ساتتە جوق بولدىڭ،
الشاڭداپ ءجۇر عوي باسقالار...
بۇل اجال دەيتىن دوس كىمگە،
دارىنعا دۇشپان كەلەدى ول.
اجالدىڭ جولىن كەستىڭ بە،
جولىڭدى كەستى نەگە جول؟..
الاشتىڭ داڭقىن اسىرعان،
قازاقتىڭ اتىن تانىتقان!
ارماندا كەتكەن اسىل جان،
اتىپ تۇرساڭشى تابىتتان!
تاۋ تۇلعالى تۇرلىحانوۆ
داۋلەت بولاتۇلى تۇرلىحانوۆقا
«كەشەگى كەڭەس وداعىنىڭ تاريحىندا گرەك-ريم كۇرەسىنەن قاتارىنان جەتى رەت كسرو چەمپيونى بولعان بالۋان 150 ميلليون ورىستا، 45 ميلليون ۋكرايندا جوق. قازاقتا عانا بار. مۇنداي ادامعا كوزى تىرىسىندە ەسكەرتكىش قويسا، ارتىق ەمەس».
وليمپيادانىڭ ءۇش مارتە چەمپيونى الەكساندر مەدۆەدەۆ
ەر تۇرلىحان ناعىز باتىر نار اسىل –
قاجىمۇقان بابامىزدان باتا العان.
تەكتى تۇياق – بولات بولسا بالاسىن*
مۇڭايتپاسوۆ مەكتەبىنە اپارعان.
سول مەكتەپتەن تۇلەپ ۇشقان قىران ەر
قيالاردا ەمىن-ەركىن سامعايدى.
قاراتاۋداي قارا كۇشكە مۇراگەر
مويىنداتتى ەرلىگىمەن تالايدى.
اق باتادان دارىعانداي باتىرلىق،
ءھام اتادان دارىعانداي تەكتىلىك.
كوپ-كورىم عوي، كورگەندەردى تاڭ قىلىپ،
كوكبورىدەي كوزدەرىنە كەك تۇنىپ...
بوز كىلەمدە كۇرەسكەنى شىن عاجاپ،
بۇل ەر داۋلەت بابالاردان وت العان!
كسرو-دا جالعىز عانا ءبىر قازاق
جەتى دۇركىن تەك چەمپيون اتانعان!
تالاي ەردى تىزەرلەتكەن تاباندا،
تالاي ەردى كوكپار قىلعان لاقتاي.
الاش ۇلى امان بولعاي ءاماندا،
قاجىمۇقان قاعاناتىن قۇلاتپاي!
*داۋلەت تۇرلىحانوۆ
ەڭسەگەي بويلى ەرماحان
ەرماحان ىبىرايىموۆقا
ەلى ءۇشىن تۋعان ەرماحان،
اتىڭدى بىلەر جەر-جاھان!
قازاقتىڭ قايسار قىرانى،
ەرلىگىڭدى كوردى وتان!!!
تولاعاي بولىپ تۋىپسىڭ،
اتانىڭ جولىن قۋىپسىڭ!
«قازاق!» دەپ سالدىڭ ۇراندى،
ىشىندە سويقان ۇرىستىڭ!!!
كوزىڭدە تۇردى وتتى ەكپىن،
كوكبورىدەي بوپ كەتتىڭ...
سىلەيتىپ سالدىڭ ماريوندى*,
مەن تۇردىم سەنى دەپ «تەكتىم!!!»
جەلبىرەتتىڭ تۋىمدى،
مولدىرەتتىم جىرىمدى.
مويىنداتتىڭ الەمدى –
قىرىم مەنەن ۇرىمدى!!!
بىلەكتىسىڭ، نامىسىم،
جۇرەكتىسىڭ، ارىسىم!
ارپالىستىڭ ايقاستا
التى الاشتىڭ ارى ءۇشىن!!!
سوققىڭنان سيميون* تەڭسەلدى،
سۇيسىنبەي بۇعان كورشى ەندى!
ەڭسەگەي بويلى ەرماحان،
ەڭكەيتپەدىڭ ەڭسەمدى!!!
جارق-جۇرق ەتىپ جانارىڭ،
وتانعا سىيمەن ورالدىڭ!
قارا كۇشىن سەن الدىڭ،
قاجىمۇقان باباڭنىڭ!!!
باتىرىم باردا – ازاتپىن!
ءمارت ۇلىم باردا – عاجاپ كۇن!
وزىڭدەي ەرلەر كوپ بولسىن،
باعىنا تۋعان قازاقتىڭ!!!
«سەن لاپىلداپ جانباساڭ»،
ەلىڭ جىرلاپ، سالماس ءان!
كوك بايراعىم كوككە وزىپ،
جەلبىرەسىن ارقاشان!!!
سەزىمى شەكسىز – اسپاني،
جۇرەكتە تۋلاپ جاتسا كۇي:
«ەرماحان بولام!!!» دەپ وسەر
جۇدىرىقتاي جاس ءسابي!!!
*ماريون سيميون – سيدنەي وليمپياداسىنىڭ
فينالىندا ەرماحاننان جەڭىلگەن بوكسشى.
باقتيار، باقتيار، باقتيار!
افينى وليمپياداسىندا قازاقستانعا جالعىز التىن بۇيىرتقان
باقتيار ارتاەۆقا
تانىتتىڭ قارا كۇشىن سەن بىلەكتىڭ،
كوگىمدە كوك تۋىمدى جەلبىرەتتىڭ.
الاشقا ارمان بولعان التىن ءۇشىن
وتىرعام وي ۇستىندە مەن جۇدەپ تىم.
ويلاعان بۇل دەرتىمە ەم بار دەپ كىم،
بۇلتتان شىققان كۇندەي سەن جارق ەتتىڭ.
الاشقا التىن القا الىپ بەرگەن
باقتيار باتىر ەرىم – دەگدار-تەكتىم!
جۇرەكتىڭ جاسىن كوزدەن اعىزاتىن
قازاققا سەن سىيلادىڭ جالعىز التىن.
قاتالاپ ءشول دالادا جاتقانىندا
جان تاپپاي اۋىزعا سۋ تامىزاتىن...
قازاقتى قارا جەرگە قاراتپادىڭ،
جار بولدى جەبەپ سەنى جاراتقانىم.
ىشىنەن ءجۇز ون توعىز داۋىلپازدىڭ*
وتاننىڭ بار ءۇمىتىن سەن اقتادىڭ...
*افينى وليمپياداسىنا
قازاقستاننان قاتىسقان سپورتشىلار سانى
كوكبورىنىڭ كيەسىن قاشىرماعان
قانات يسلامعا
ەرگەن جاستار ەلىكتەپ كوپ ارتىڭدا،
ەرتەڭ سولار وزىڭدەي بولار تۇلعا!
وتانىم دەپ سوعاتىن وت جۇرەگى –
بەرگىسىز ۇل ەكەنسىڭ سەن التىنعا!
بولسا داعى مىڭ-مىڭداپ بىزدە باتىر،
باعالانباي قانشاسى تۇزدە جاتىر...
تۇمەن-تۇمەن سان مىڭ قول شىعار ەدى،
ءبىر وزىڭدەي ءار ءبىرى جۇزگە تاتىر!
قازاعىم دەپ، ەلىم دەپ، وتانىم دەپ
بوزداپ ءبىر جەتكەنىڭدە بوتا جۇرەك.
سەن كەلدىڭ: ء«بورى ەكەنىم راس بولسا،
ءوزىمنىڭ كەڭ دالامدا جورتامىن!» دەپ.
كوكبورىنىڭ كيەسىن قاشىرماعان،
وزىڭە ريزا شىعار اسىل بابام...
قانداي باقىت، قانداي باق توككەن تەرىڭ
تۋعان جەردىڭ توسىندە تامشىلاعان!
Abai.kz
