سوڭعى ونشاقتى جىل ىشىندە قازاق جەرىندە مەكەندەيتىن سيرەك جانۋارلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋى ءجيى ورىن الا باستادى. كاسپيدەگى يتبالىقتاردىڭ، سارىارقاداعى كيىكتەردىڭ ءبىر ساتتە جاپپاي قىرىلىپ قالعانىنا قازىر ءمان بەرمەيتىن بولدىق. ماڭعىستاۋ مەن سەمەيدە كەمىس بالالاردىڭ تۋى ءالى كۇنگە دەيىن ورىن الىپ وتىر. بايقوڭىردان اتىلعان پروتوننىڭ گەپتيلىنىڭ زيانى - اناۋ!

ال، اقمولا وبلىسى كاچار اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ جاپپاي اۋرۋ سەبەبىن رەسپۋبليكالىق دارىگەرلەر قاۋىمداستىعى بولىپ انىقتاي الماي جاتىر. ءسويتىپ وتىرىپ، «اتوم قالدىقتارىن قازاقستاندا ساقتايىق»، «ەپيدەميالىق باكتەريولوگيالىق زەرتتەۋ ورتالىعىن الماتىدا اشايىق» دەيمىز. ارتىق ەلەكتر ەنەرگياسىن رەسەيگە بەرىپ وتىرىپ، «اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالايىق» دەپ ۇرانداتامىز! حالىققا بۇلاردىڭ پايداسىنان،  پالەن ءجۇز جىلدىققا سوزىلاتىن زالالى مەن زاردابى كوپ. بيلىك مۇنى تۇسىنبەيدى دەپ تە ايتۋ قيىن. ارينە، بۇل ساياساتتىڭ باسقا دا ءبىر قىرى بولۋى مۇمكىن. قالاي بولسا دا، مەملەكەت تاراپىنان جۇرگىزىلەتىن كەز كەلگەن ارەكەت پەن ساياسات  حالىق مۇددەسى تۇرعىسىنان شەشىلگەنى ءجون عوي. ەگەر، ەلىمىزدىڭ  بۇگىنگى جانە كەلەشەكتەگى  ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگى  جاعدايىنا كەلەتىن بولساق، ول - قازاق جەرىندەگى رەسەي پوليگوندارىنىڭ  ماسەلەسى.

سوڭعى ونشاقتى جىل ىشىندە قازاق جەرىندە مەكەندەيتىن سيرەك جانۋارلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋى ءجيى ورىن الا باستادى. كاسپيدەگى يتبالىقتاردىڭ، سارىارقاداعى كيىكتەردىڭ ءبىر ساتتە جاپپاي قىرىلىپ قالعانىنا قازىر ءمان بەرمەيتىن بولدىق. ماڭعىستاۋ مەن سەمەيدە كەمىس بالالاردىڭ تۋى ءالى كۇنگە دەيىن ورىن الىپ وتىر. بايقوڭىردان اتىلعان پروتوننىڭ گەپتيلىنىڭ زيانى - اناۋ!

ال، اقمولا وبلىسى كاچار اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ جاپپاي اۋرۋ سەبەبىن رەسپۋبليكالىق دارىگەرلەر قاۋىمداستىعى بولىپ انىقتاي الماي جاتىر. ءسويتىپ وتىرىپ، «اتوم قالدىقتارىن قازاقستاندا ساقتايىق»، «ەپيدەميالىق باكتەريولوگيالىق زەرتتەۋ ورتالىعىن الماتىدا اشايىق» دەيمىز. ارتىق ەلەكتر ەنەرگياسىن رەسەيگە بەرىپ وتىرىپ، «اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالايىق» دەپ ۇرانداتامىز! حالىققا بۇلاردىڭ پايداسىنان،  پالەن ءجۇز جىلدىققا سوزىلاتىن زالالى مەن زاردابى كوپ. بيلىك مۇنى تۇسىنبەيدى دەپ تە ايتۋ قيىن. ارينە، بۇل ساياساتتىڭ باسقا دا ءبىر قىرى بولۋى مۇمكىن. قالاي بولسا دا، مەملەكەت تاراپىنان جۇرگىزىلەتىن كەز كەلگەن ارەكەت پەن ساياسات  حالىق مۇددەسى تۇرعىسىنان شەشىلگەنى ءجون عوي. ەگەر، ەلىمىزدىڭ  بۇگىنگى جانە كەلەشەكتەگى  ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگى  جاعدايىنا كەلەتىن بولساق، ول - قازاق جەرىندەگى رەسەي پوليگوندارىنىڭ  ماسەلەسى.

    رەسەيدىڭ قازاقستانداعى اسكەري قارۋ سىنايتىن پوليگوندارى تۋرالى سوڭعى كەزدەرى باسپاسوزدە دە،   تەلەباعدارلامالاردا دا ءجيى ايتىلا باستادى.  پوليگون دەمەكشى، كەشەگى كەڭەس وداعى كەزىندە  جەرىمىزدىڭ  ايتارلىقتاي  پايىزى ورىستاردىڭ قارۋلارىن سىنايتىن پوليگون الاڭى بولىپ كەلگەن. جاقىندا ءبىر  گازەتتە جاريالانعان دەرەكتەر بويىنشا، ماڭعىستاۋ وبلىسىنان باستاپ، سوناۋ شىعىس قازاقستانعا دەيىنگى جەرىمىزدىڭ ءبىراز بولىگى ءالى سول رەسەيدىڭ قارۋ سىنايتىن  پوليگونى ەكەن. باتىستاعى «كاپۋستين ياردان» اتىلاتىن سىناق  راكەتالارىنىڭ قالدىعىن سوناۋ اقتوبە جەرىنەن باستاپ، بالقاشقا دەيىن  تابۋعا بولادى. سويتە تۇرىپ بيلىك باسىنداعىلاردىڭ  دۇنيە ءجۇزى اتوم قارۋىن سىناۋشىلارىنىڭ  قالدىقتارىن  جيناپ اكەپ، قازاق جەرىنە كومبەك ويى بار.  بۇنىڭ كەلەشەكتە حالىققا تيەتىن زيانى   يادرولىق پوليگوننان كەم بولمايتىنىن ەشكىم «بىلمەيتىن» سياقتى. حالىق - ۇكىمەت ءۇشىن ەسەپتە جوق، قوي ءتارىزدى. ولاردىڭ پىكىرىن سۇراپ، ساناسايىن دەپ وتىرعاندا ەشكىم جوق. قازاقستان ايماعىندا وسى كۇنگە دەيىن جۇمىس ىستەپ تۇرعان  رەسەي پوليگوندارىنان   تۇسەتىن  جالداۋ قۇنىنان حالىققا دا، مەملەكەتكەدە  تيىمدىلىگى بولۋى ءتيىس سياقتى.  بىراق ولاردان پايدا تۇگىلى، حالىق زۇلمات زيان كورىپ  وتىر. باسقاسىن قويعاندا، بايقوڭىردان قۇلاپ ءتۇسىپ جاتقان پروتونداردىڭ زيانىن ءالى ەشكىم ەسەپتەگەن ەمەس. كەرىسىنشە، «ونىڭ اسەرى جوق» دەپ تەرىسكە شىعارۋدا. وسى ايماقتا قىرىلعان كيىكتەردىڭ  نەدەن ولگەندەرىن ناقتى انىقتاۋدا مۇمكىن بولماي وتىر.

پوليگون ايماعىن مەكەندەيتىن ەلدى راك جانە باسقادا  بەلگىسىز اۋرۋلار جايلاعان. ولاردىڭ  ناقتى دياگنوزىن  قويۋ وتە  قيىن. بۇل ايماقتاردا كەمىس بولىپ تۋعان بالالاردىڭ سانى ارتىپ، مالداردان ساۋ مالعا ۇقسامايتىن جان جانۋارلار تۋدا. كاسپيدە بالىق، ارقادا كيىك قىرىلىپ جاتىر. وسىنىڭ ءبارى سول پوليگونداردىڭ  اسەرى. ماسەلەن، بايقوڭىردان ۇشىرىلاتىن پروتون راكەتالارىنىڭ قالدىقتارى ارقادان باستاپ سوناۋ شىعىس قازاقستانعا دەيىن شاشىلىپ جاتىر، ال ورتالىق قازاقستانعا وربيتاعا جەتە الماي جارىلىپ كەتكەن پروتون راكەتالارىنىڭ   كەرەمەت زياندى ، ءارى كورىنبەيتىن (گەپتيل) بۋلارى كەڭىنەن تاراۋدا. ۇكىمەت ونى باسقاشا دالەلدەگىسى كەلەدى.  ايتپاقشى، رەسەيگە  قارۋ سىنايتىن پوليگونداردىڭ جالعا بەرۋ قۇنى قانشا ەكەنىن، سول پوليگونداردان زارداپ شەگىپ وتىرعان جۇرت ونى بىلۋگە حاقىلى ەمەس پە! تاۋەلسىزدىگىمىز تۇسىندا بولسا دا، ءسال ەرتەرەكتە بولعان، بايقوڭىردى رەسەيگە جالعا بەرۋ تۋرالى كەلىسىم بويىنشا ەل بيۋدجەتىنە تۇسۋگە ءتيىستى قارجىنىڭ   جوعالىپ كەتۋى تۋرالى دا  كەزىندە باسپاسوزدە جازىلعان. سول سياقتى   پوليگونداردان تۇسەتىن  قارجىلاردان زارداپ شەككەن  حالىق ەش قارجىلاي كومەك الىپ كورگەن ەمەس. ول قارجىلاردىڭ قايدا كەتىپ جاتقانىن ايتىپ، حالىق الدىندا ەسەپ بەرىپ جاتقان ۇكىمەت تاعى  جوق. سوندا قازاق  جەرى مەملەكەتكە، ونى مەكەندەپ وتىرعان ەلگە پايداسى تيمەسەدە، حالىقتان سۇراۋسىز   باسقا مەملەكەتكە ارزانعا جالعا بەرىلە بەرە مە! ولاي بولسا، جالعا بەرىلگەن جەرلەردىڭ پايداسىن كورىپ وتىرعاندار كىمدەر؟ بۇل  ماسەلەنىڭ بەتى اشىق، حالىققا ايقىن بولۋى مىندەت. پوليگونداردان دەنساۋلىقتارىنا  بايلانىستى   زور زارداپ  شەگىپ وتىرعان  حالىقتىڭ ازاماتتىق قۇقىعىن قورعاۋ  ەل بيلىگىندەگى ادامداردىڭ عانا ەمەس، حالىق  قالاۋلىلارىنىڭ دا ابىرويلى مىندەتى بولۋى  ءتيىس! .

جۇمات ايۋتەگى

Abai.kz