قازىرگى زامانعى ساياساتتىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى – ونىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازاسى بولىپ تابىلاتىندىعىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى. قۇقىقتىق نورمالار ساياساتقا ىلگەرىلەۋشىلىك سەرپىن بەرىپ، جالپىعا بىردەي قۇقىقتىق كەڭىستىك قۇراپ، ساياسي پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ قۇزىرەت شەڭبەرىن ناقتى بەلگىلەپ بەرەدى.

جەتىلدىرىلمەگەن زاڭ بازاسىمەن، قۇقىقتىق اكتىلەردەگى قايشىلىقتارمەن، ايقىن ەمەس باسىمدىقتارمەن ۇشتاسقان ءالسىز قۇقىقتىق ساياسات تۇتاستاي العاندا الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋدا ايتارلىقتاي قيىندىقتارعا سوقىراتىنى بەلگىلى. سول سەبەپتى ەلىمىزدە جەتكىلىكتى دامىعان قۇقىقتىق ساياسات بولماسا، ساياساتتىڭ بارلىق تۇرلەرىن ماقساتتى جانە كەپىلدى تۇردە ىسكە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. قازىرگى قوعام ومىرىندە قۇقىقتىڭ ءرولى كۇرت وسكەنىن جانە ولشەۋسىز ارتاتىنىن اتاپ وتكەنىمىز ءجون.

وسىدان ءتورت جىل بۇرىن، اتاپ ايتساق، 2021 جىلعى 15 قازاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.ق.توقاەۆ ۇلتتىق قۇقىقتىق جۇيەنى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان 2030 جىلعا دەيىنگى قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسىنا قول قويدى. تۇجىرىمداما زاڭنامانىڭ جەكەلەگەن سالالارىن دامىتۋ جونىندەگى توراپتىق قوندىرعىلاردى قامتيتىن جاڭا باعدارلامالىق قۇجات بولىپ تابىلادى. بۇعان دەيىن مەملەكەتتىك باسقارۋ مودەلىن جەتىلدىرۋگە، ەكونوميكالىق ءوسۋدى ارتتىرۋعا جانە ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قورعاۋ سالاسىنداعى بىرقاتار ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان قازاقستاندىق قۇقىقتىق جۇيەنى جاڭعىرتۋ جونىندە شارالار قابىلدانعان ەدى. ەندى ول ارنايى تۇجىرىمدامامەن بەكەمدەلىپ وتىر.

وسى ۋاقىت ارالىعىندا قۇقىقتىق اقپارات اعىنى تەڭدەسسiز ۇلعايدى، ءارتۇرلi نورماتيۆتiك اكتiلەر ەداۋiر كوبiرەك قابىلدانا باستادى. بۇنىڭ ءبارىن ءبىزدىڭ قوعامنىڭ، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ وزدەرىنىڭ وزەكتى پروبلەمالارىن شەشۋ ءۇشىن قۇقىقتى بەلسەندى پايدالانا باستاۋىمەن تۇسىندىرە الامىز. بۇل ورايدا بىزدەگى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان «قۇقىقتىق ساياسات» الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق پروتسەستەردi قۇقىقتىق رەتتەۋدiڭ پارمەندi تەتiگiن قۇرۋدى، قوعامدىق تۇراقتىلىققا قول جەتكiزۋ ءۇشiن زاڭدىق تەتiكتەردi ماقساتقا ساي پايدالانۋدى، ادامنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن نەعۇرلىم تولىق قامتاماسىز ەتۋ، زاڭدىلىق پەن قۇقىقتىق ءتارتiپتi نىعايتۋدى، قۇقىقتىق مادەنيەت دەڭگەيiن ەداۋiر ارتتىرۋ جونiندەگi مەملەكەتتiڭ نەگiزدەلگەن، جۇيەلi جانە دايەكتi قىزمەتتەردى بiلدiرەدi.

وسىلايشا، «قۇقىقتىق ساياسات» قۇقىقتىق دامۋ پروتسەستەرىن باسقارۋعا، قوعامنىڭ زاڭدىق قۇرامداس بولىگىن ۇيىمداستىرۋ دارەجەسىن ارتتىرۋعا ءتيىس ەكەندىگىن ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان سىندارلى ساياسات ايقىنداپ بەرىپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇقىقتىق ساياساتى زاڭ قىزمەتiنiڭ جالپىعا بiردەي جۇيەسiن بiلدiرەتىندiگىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. بۇل ەڭ الدىمەن قر كونستيتۋتسياسىنىڭ مىزعىماس پرينتسيپتەرiنە، ولارعا سايكەس زاڭدار مەن حالىقارالىق قۇقىقتىڭ جالپى تانىلعان نورمالارىنا نەگiزدەلىپ ءومىر سالتىمىزعا ەنىپ وتىر. وسىلايشا، ەلىمىزدىڭ قۇقىقتىق ساياساتى قولدانىستاعى قۇقىقتىق اكتىلەردەن كورىنىس تاۋىپ كەلەدى. قۇقىقتىق ساياسات ەلدىڭ تولىققاندى جانە قولدانىستاعى قۇقىقتىق جۇيەسىن قالىپتاستىرا الدى دەسەك اقيقاتتىڭ اۋىلىنان ەش الشاق كەتپەيمىز. ول قوعامنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋعا، مەملەكەتتىڭ قۇقىقتىق رەتتەلۋىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالىپ وتىر. قۇقىقتىق ساياسات قوعامدىق ءومiردi ادiلەتتiلiك قاعيداتتارىن تيiستi جانە تولىققاندى ۇيىمداستىرۋ ماقساتىندا قۇقىقتىق قۇرالداردى عىلىمي نەگiزدە پايدالانۋعا قۇرىلىپ جاتىر.

قۇقىق قورعاۋ جانە قۇقىق قورعاۋ ساياساتى تۇتاستاي العاندا قۇقىقتىق ساياساتتىڭ تۇرلەرi بولىپ تابىلادى. ءارى سونىمەن قاتار قازاقستاندا قۇقىقتىق مەملەكەتتiڭ قالىپتاسۋ قاجەتتiلiكتەرiنە جاۋاپ بەرەتiن جالپىعا بiردەي قۇقىقتىق ءومiردiڭ ءوزارا بايلانىستى قۇرامداس بولiكتەرi بولىپ تابىلادى. قۇقىقتىق ساياساتتىڭ ءبىز جوعارىدا ءسوز ەتكەن تۇرلەرi تۇراقتى ءوزارا بايلانىستا بولىپ كەلەدى. مەملەكەتتىڭ قۇقىق قورعاۋ ساياساتى كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىستى جانە قوعامنىڭ باسقا دا ومىرلىك ماڭىزدى مۇددەلەرى مەن قۇندىلىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن ءتيىستى جاعدايلار مەن العىشارتتار جاساۋعا ارنالادى. قوعامنىڭ قۇقىق قورعاۋ ساياساتىنىڭ باستى مiندەتi ماڭىزدى كونستيتۋتسيالىق قۇندىلىقتاردى پارمەندi iسكە اسىرۋ جانە قورعاۋ ءۇشiن تيiستi ساياسي-قۇقىقتىق جانە ۇيىمدىق-باسقارۋشىلىق جاعدايلار، تەتiكتەر جاساۋ بولىپ تابىلادى.

وسىلايشا، مەملەكەت ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعى مەن قۇقىقتىق ساناسىن، ولاردىڭ اكiمشiلiك جانە سوت تارتiبiمەن زاڭمەن قورعالاتىن مۇددەلەرiن دامىتۋدى، سونداي-اق حالىقتىڭ قالىڭ توبىنىڭ بiلiكتi زاڭ كومەگiنە قول جەتكiزۋiن قامتاماسىز ەتەتiن جاعدايلار جاساپ وتىر.

Abai.kz