قىزىلقوعا - اتىراۋ وبلىسىنىڭ سولتۇستىك شىعىسىندا،  وبلىس ورتالىعىنان شالعايدا ورنالاسقان، رەسپۋبليكامىزعا  اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىمەن تانىمال اۋدانداردىڭ ءبىرى. اۋدان ەكونوميكاسىنىڭ باستى سالاسى دا مال شارۋاشىلىعى. قۇرىلعانىنا جارتى عاسىردان استام ۋاقىت وتسە دە، وزگە اۋداندارعا قاراعاندا  قىزىلقوعانىڭ ينفراقۇرىلىمى كەنجەلەپ قالعانى جاسىرىن ەمەس.  شالعايداعى حالىقتىڭ جاعدايىن جەتە تۇسىنگەن وبلىس باسشىسى ب.رىسقاليەۆ قىزىلقوعا وڭىرىنە تابيعي گاز تارتۋ جۇمىسىن تىكەلەي قولعا الىپ، جۇزەگە اسۋىنا جول اشتى. 2008 جىلى ورتا-ازيا-ورتالىق  ماگيسترالدى قۇبىرىنىڭ 735-ءشى كىندىگىنەن 179 شاكىرىمدىق جوبانىڭ العاشقى قۇبىرلارى تارتىلدى. اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمياتى ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى جايساڭوۆ باۋىرجان جەڭىسۇلىنىڭ  مالىمدەۋىنشە بيىل اۋداننىڭ 16 ەلدى مەكەنىنە گاز قۇبىرى تارتىلىپ، جالپى اتىراۋ وبلىسى بويىنشا گازيفيكاتسيالاۋ ءىسى 86 %-عا ورىندالماق.

وسى جوبا بارىسىمەن جەتە تانىسپاق نيەتپەن قىزىلقوعا اۋدانىنا ارنايى ساپارمەن بارىپ كايتتىق. اۋدان اكىمى ب.ج.سارسەنعاليەۆتىڭ ايتۋى بويىنشا، بيىل اۋداننىڭ 70 %  تابيعي گاز قوسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولا الادى. اعىمداعى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا   اۋدان تۇرعىندارى گاز كوزىنە قوسىلماق. يگى ءىس ەلباسىنىڭ كورەگەن ساياساتىمەن، وبلىس باسشىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن  جۇزەگە اسىپ وتىر. ال، 2010 جىلى قىزىلقوعا تولىقتاي گازدەندىرىلىپ، حالىق يگىلىگىن كورەدى دەگەن ۇمىتتە.

قىزىلقوعا - اتىراۋ وبلىسىنىڭ سولتۇستىك شىعىسىندا،  وبلىس ورتالىعىنان شالعايدا ورنالاسقان، رەسپۋبليكامىزعا  اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىمەن تانىمال اۋدانداردىڭ ءبىرى. اۋدان ەكونوميكاسىنىڭ باستى سالاسى دا مال شارۋاشىلىعى. قۇرىلعانىنا جارتى عاسىردان استام ۋاقىت وتسە دە، وزگە اۋداندارعا قاراعاندا  قىزىلقوعانىڭ ينفراقۇرىلىمى كەنجەلەپ قالعانى جاسىرىن ەمەس.  شالعايداعى حالىقتىڭ جاعدايىن جەتە تۇسىنگەن وبلىس باسشىسى ب.رىسقاليەۆ قىزىلقوعا وڭىرىنە تابيعي گاز تارتۋ جۇمىسىن تىكەلەي قولعا الىپ، جۇزەگە اسۋىنا جول اشتى. 2008 جىلى ورتا-ازيا-ورتالىق  ماگيسترالدى قۇبىرىنىڭ 735-ءشى كىندىگىنەن 179 شاكىرىمدىق جوبانىڭ العاشقى قۇبىرلارى تارتىلدى. اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمياتى ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى جايساڭوۆ باۋىرجان جەڭىسۇلىنىڭ  مالىمدەۋىنشە بيىل اۋداننىڭ 16 ەلدى مەكەنىنە گاز قۇبىرى تارتىلىپ، جالپى اتىراۋ وبلىسى بويىنشا گازيفيكاتسيالاۋ ءىسى 86 %-عا ورىندالماق.

وسى جوبا بارىسىمەن جەتە تانىسپاق نيەتپەن قىزىلقوعا اۋدانىنا ارنايى ساپارمەن بارىپ كايتتىق. اۋدان اكىمى ب.ج.سارسەنعاليەۆتىڭ ايتۋى بويىنشا، بيىل اۋداننىڭ 70 %  تابيعي گاز قوسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولا الادى. اعىمداعى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا   اۋدان تۇرعىندارى گاز كوزىنە قوسىلماق. يگى ءىس ەلباسىنىڭ كورەگەن ساياساتىمەن، وبلىس باسشىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن  جۇزەگە اسىپ وتىر. ال، 2010 جىلى قىزىلقوعا تولىقتاي گازدەندىرىلىپ، حالىق يگىلىگىن كورەدى دەگەن ۇمىتتە.

وتكەن جىلى گازدەندىرۋ جۇمىستارىنا 5 ملرد. تەڭگە قارجى جۇمسالىپ، ناتيجەسىندە قاراباۋ سەلوسىنا دەيىن 30 شاقىرىمدىق قۇبىر تارتىلىپ، تاۋلىگىنە 720 مىڭ تەكشە مەتر گاز بەرەتىن قۋاتتى اۆتوماتتى گاز تارتۋ ستانساسى سالىنعان. وسى ساتتەردەن باستاپ-اق  ارماننان - شىندىققا اينالعان كوگىلدىر وتىندى تۇتىنارىنا حالىق سەنىمدىلىك بىلدىرە باستادى. ال، گاز قۇبىرلارى سەلو ىشىنە تارتىلا باستاعاندا حالىقتىڭ قۋانىشىندا شەك بولمادى. 2009 جىلى بۇل جوباعا 12 ملرد. 801 ملن. 089 مىڭ تەڭگە قارجى ءبولىندى. بۇگىنگى تاڭدا قىزىلقوعا وڭىرىندە "اتگ قۇرىلىس" جانە "اتىراۋترانسگازلتد" جشس-تەرى گازدەندىرۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋدا. "اتگ قۇرىلىستان" 80 ادام، "اتىراۋترانسگازلتددان" 435 ادام وسى ىسكە جۇمىلدىرىلۋدا. اۋداننىڭ ءاربىر سەلوسىندا مەردىگەر مەكەمەلەردىڭ بريگادالارى ءوز ىستەرىن قارقىندى جۇرگىزۋدە. اۋدان اكىمىنىڭ تاپسىرماسىمەن، اۋىل اكىمدەرى سەلونىڭ كارتاسىن جاسقتاپ قۇبىردىڭ تارتىلۋ جولدارىن قاتاڭ باقىلاۋعا الۋدا. نازاردان تىس قالعان ۇيلەر جوقتىڭ قاسى.  سونىمەن قاتار، گاز تارتاتىن ۇيلەر سانى جانە تولەم قابىلەتتىلىكتەرى، قاجەتتى ماتەريالدار كولەمى مەن ماتەريالدار الۋ قابىلەتتىلىكتەرى جەتە انىقتالعان. زەرتتەۋ بارىسىندا  گاز جۇرگىزىلگەن اۋىلدار جالپى 70 %-دى قۇراسا، ونىڭ ىشىندە 40% عانا گاز تارتۋعا جاعدايى جەتكىلىكتى جانۇيالار. گاز جۇرگىزۋگە كەدەرگىنىڭ ءبىرىنشى سەبەبى، كوپتەگەن ۇيلەردە جىلۋ جۇيەسى جۇرگىزىلمەگەن، ەكىنشىدەن، الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ تومەندىگى، ۇشىنشىدەن تۇرعىن ۇيلەردىڭ جىلۋ پەشتەرىنىڭ سامانتاستان سالىنعاندىعى. زەرتتەۋ كوزىنە سۇيەنسەك، اۋدان حالقى تولىقتاي گاز كوزىنە قوسىلۋ ءۇشىن  29911 جىلۋ باتارەياسى، 237992 جىلۋ تۇرباسى، 7845 جىلۋ قازانى، 14796 ۆينتەل، 47828 سگون قاجەتتىگى انىقتالعان. وسى ماتەريالدارمەن حالىقتى سابىلتىپ، الىستان اربالاتپاي-اق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن اۋدان اكىمى جەرگىلىكتى جەكە كاسىپكەرلەرمەن كەلىسە وتىرىپ، قاراكول مەن جاسقايراتتان دۇكەن اشۋدى جوسپارعا الىپ وتىر. باعا تۇراقتىلىعىن باقىلاۋدا ءاردايىم اۋدان اكىمىنىڭ نازارىندا بولماق. مەردىگەر مەكەمەلەردىڭ جۇمىسى ورتا جانە تومەن قىسىمدى قۇبىردى تارتىپ بەرۋمەن اياقتالادى. تۇرعىن ۇيگە گاز جۇرگىزۋ جۇمىستارىن ليتسەنزيالى مەكەمەلەر تارتادى. بۇگىنگى تاڭدا اۋدان اكىمشىلىگى ارنايى مەكەمە باسشىلارىمەن كەزدەسىپ، ورتاق كەلىسىممەن جۇمىس اتقارۋدى كوزدەپ وتىر.

ءبىزدىڭ ول مەكەمەلەرگە  تەندەر جاريالاۋعا قۇقىعىمىز جوق. دەگەنمەن دە، ولاردىڭ ساپاسىز جۇمىس اتقارۋىنا جول بەرىلمەيدى. اۋدان تۇرعىندارىنا قىزمەت كورسەتەتىن مەكەمەلەرىمىزگە قوياتىن تالاپتارىمىز بار. بىرىنشىدەن، ارينە ساپالى جۇمىس، ەكىنشىدەن باعانىڭ كوڭىلگە قونىمدىلىعى (باعانى ءۇيدىڭ كولەمى، سەلونىڭ ورنالاسۋ قاشىقتىعىنا ت.ب جاعدايلارعا بايلانىستى ەسەپتەلەدى.- اۆت.) جانە گاز جۇرگىزگەن تۇرعىن ءۇيدىڭ يەسىن وبلىس ورتالىعىنا جۇگىرتپەي-اق، تەحنيكالىق شارتتى دايىنداپ بەرۋى تالاپ ەتىلدى،- دەدى اۋدان اكىمى ب.ج.سارسەنعاليەۆ.

اۋدان اكىمى گازدەندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ءاربىر قادامىن ءجىتى باقىلاۋدا. اتاپ ايتقاندا، گاز جۇرگىزۋشىلەردىڭ سۋدىڭ قۇبىرىنا، جولعا، باعانالارعا زيانىن تيگىزبەۋگە، اۋدان حالقىنىڭ الىستان ماتەريال اكەلۋ، قۇجات دايىنداۋ قيىندىعىنا كەزىكپەۋىنە، حالىققا تابيعي گاز كوزىن پايدالانۋ تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋعا قولدان كەلگەن بار كومەگىن ايانىپ جاتپاعانى ءار سوزىمەن ءار ىسىنەن كورىنىس تاپقانداي.

سونىمەن قاتار، بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردى گازعا قوسۋ جۇمىستارى ءۇشىن وبلىستىق بيۋدجەتتەن 39 مەكەمەگە، ياعني، اكىمشىلىك اپپاراتى، مادەنيەت ءۇيى، مەكتەپ، ينتەرنات، بالاباقشالارعا 122,9 ملن. تەڭگە جۇمسالىپ وتىر.

گاز جۇرگىزۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقان تۇستا اۋداندىق جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سامال جەكسەنعاليەۆا "وبلترانسگاز"  كمك-عا تىڭ ۇسىنىس جاسادى. ەلباسىمىزدىڭ "جول كارتاسى" باعدارلاماسى بويىنشا اۋدانداعى جۇمىسسىزداردى كوگىلدىر وتىنمەن جۇمىس جاسايتىن وت جاعۋشى ماماندىعىنا وقىتۋ تۋرالى وي تاستادى. "جول كارتاسى" باعدارلاماسىنا گاز ماماندارىن وقىتۋدى العاش بولىپ قىزىلقوعالىق باسشىلار ەنگىزدى. كۋرسقا الىستاعى اۋداننىڭ حالقىن قالاعا جۇگىرتپەي-اق، اۋدان ورتالىعىنان وقىتۋدى ۇيىمداستىردى. "وبلترانسگازدان" 2 بىلىكتى ماماندى اۋدانعا شاقىرتىپ، ءى-كەزەڭدە 99 جۇمىسسىز، ءىى-كەزەڭدە 143 جۇمىسسىز وقىعان. اتاپ ايتقاندا، ميالىدان-104, جانگەلديننەن-28, جاسقايراتتان-19, كوزدىعارادان-22, تاسشاعىلدان-23, كاراكولدەن-22, قاراباۋدان-5, تايسويعاننان-10 ادام، بارلىعى 242 جۇمىسسىز ماماندانىپ، جۇمىسسىزدار سانى ازايا تۇسۋدە.  بولاشاقتا ساعىز جانە مۇقىر سەلولارىنان 120 جۇمىسسىزدى ساعىز سەلوسىندا وقىتۋ جوسپارى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن جۇزەگە اسپاق. كاسىبي دايارلاۋ ساباقتارىنان سەبەپسىز قالعان جۇمىسسىزدار دەرەۋ وقۋدان شىعارىلعان.

گاز قوسۋ، ونى باقىلاۋ - ءجۇردىم، باردىم قارايتىن ءىس ەمەس، ءار قۇبىردىڭ، ءار تەتىكتىڭ استارىندا حالىقتىڭ تاعدىرى جاتىر. سوندىقتان دا مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ - اۋدان باسشىلارىنىڭ ىسكەرلىگى مەن تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ جەمىسى.

ساپار بارىسىندا اۋدان ورتالىعى ميالى سەلوسىندا گازدەندىرۋ جوباسىنا قوسا اتقارىلىپ جاتىرعان يگىلىكتى ىستەردىڭ كۋاسى بولدىق.  ەلباسىنىڭ "جول كارتاسى" باعدارلاماسى بويىنشا "AB Group" جشس ميالىدا سەلوىشىلىك 2,7 شاقىرىم جول جۇرگىزۋدە. وعان 216  جۇمىسسىز جۇمىسقا تارتىلۋدا. 250 ورىندىق ەمحانا قۇرىلىسى دا ءوز جۇمىسىن باستاپ كەتتى. جىل سايىن مەكتەپتەردى، سۋ قۇبىرلارىن ت.ب  ءارتۇرلى جوندەۋ جۇمىستارى قارقىندى جۇرگىزىلۋدە. جاڭا مەكتەپ-گيمنازيا مەن ادىستەمەلىك ورتالىقتىڭ اشىلۋى ۇستازداردىڭ عانا ەمەس، بۇكىل ەلدىڭ قۋانىشى بولدى. جۋىق ارادا اشىلعالى وتىرعان اۆتوستانتسيانى كورىپ ەلدە ۇلكەن ىلگەرىلەۋدىڭ بار ەكەندىگىن بايقادىق. ميالى-ساعىز تاس جولىنىڭ 3 شاقىرىمى توسەلىپ، ءارى قاراي جالعاسىن تابۋى جوسپارلانعان. ال، يندەر-ميالى تاس جولىن قالىپقا كەلتىرۋ 2010-2012 جىلداردىڭ باعدارلاماسىنا ەنگىزىلگەن. اۋداننىڭ قىسقا دايىندىق جۇمىستارى دا بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە. سايىپ كەلگەندە، اۋدان كوركەيىپ، كەمەلدەنگەن. وسى ساپاردا ەلدىڭ باعىن اشاتىن تەك باسشى ەكەنىنە كوزىمىز جەتتى. جاقسى اكىم - حالقىنا جاقىن بولادى دەمەكشى، اۋدان اكىمى ب.ج.سارسەنعاليەۆتىڭ حالقى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ جۇرگەنىنە كۋا بولدىق. كوپ كەشىكپەي قىزىلقوعا تۇرعىندارى كوگىلدر وتىن تۇتىنۋ باقىتىنا يە بولادى. يگى ءىس يگىلىككە جاراعاي!

سالتانات اقتاجيەۆا

ح.دوسمۇحامەدۇلى اتىنداعى

امۋ-ءدىڭ ءىY-كۋرس ستۋدەنتى

اتىراۋ قالاسى