الماتى. 21 مامىر. قازتاگ –  ديليارام اركين. قر سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىلارى الماتى مەن الماتى وبلىسىندا جاقىن ارادا جويقىن جەر سىلكىنىسى بولۋى مۇمكىن دەگەن قاۋەسەتتى وققا شىعارادى. سونىمەن بىرگە ولار وسىنداي قاۋەسەتتەردى تاراتىپ جۇرگەن داماداردى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى ۇىنادى.

«الماتىدا جويقىن جەر سىلكىنىسىن كۇتىپ وتىر دەگەن الىپ قاشپا اڭگمە تاراتىلىپ ءجۇر. بايبالام كوتەرىلدى. بىزدەر بولجامعا سايكەس، الداعى اپتادا سەيسميكالىق احۋال تۇراقتى بولاتىنىنا كەپىلدىك بەرەتىنىمىزدى مالىمدەيمىز. ەلدىڭ سەيسميكلىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماسەلەدە سەنساتسيا قۋ قاجەتسىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى وسىعان بايلانىستى شۇعىل تۇردە وتكىزگەن ءباسپاسوز ءماليحاتىندا سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى تاڭاتقان اباقانوۆ. 

ونىڭ پىكىرىنشە مۇنداي قاۋەسەتتەر قازاقستاندا «مەملەكەتتىڭ سەيسميكالىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى» زاڭ قابىلدانباعانىنان پايدا بولادى.

«ەكى جىلدان بەرى بىزدەر پالامەنت ءماجىلىسىنىڭ جەكەلەگەن دەپۋتاتتارىنان بىزدەر جاساقتاعان زاڭ جوباسىن قاراستىرۋدى سۇراپ ءجۇرمىز. بۇل جوبا تجم، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە بەرىلگەن. بىزدەر وسىنداي زاڭنىڭ قابىلدانۋىنا ۇكىمەت ورگاندارى بار كۇش جىگەرىن سالۋى كەرەك دەپ ويلايمىز. ەگەر زاڭ قابىلدانسا، جويقىن جەر سىلكىنىسى تۋرالى قاۋەسەت تاراتىپ جۇرگەندەر زاڭ بويىنشا جاۋاپ بەرەر ەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ت. اباقانوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا مۇنداي وقيعالار الەم تاجريبەسىندە بولعان.

الماتى. 21 مامىر. قازتاگ –  ديليارام اركين. قر سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىلارى الماتى مەن الماتى وبلىسىندا جاقىن ارادا جويقىن جەر سىلكىنىسى بولۋى مۇمكىن دەگەن قاۋەسەتتى وققا شىعارادى. سونىمەن بىرگە ولار وسىنداي قاۋەسەتتەردى تاراتىپ جۇرگەن داماداردى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى ۇىنادى.

«الماتىدا جويقىن جەر سىلكىنىسىن كۇتىپ وتىر دەگەن الىپ قاشپا اڭگمە تاراتىلىپ ءجۇر. بايبالام كوتەرىلدى. بىزدەر بولجامعا سايكەس، الداعى اپتادا سەيسميكالىق احۋال تۇراقتى بولاتىنىنا كەپىلدىك بەرەتىنىمىزدى مالىمدەيمىز. ەلدىڭ سەيسميكلىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماسەلەدە سەنساتسيا قۋ قاجەتسىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى وسىعان بايلانىستى شۇعىل تۇردە وتكىزگەن ءباسپاسوز ءماليحاتىندا سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى تاڭاتقان اباقانوۆ. 

ونىڭ پىكىرىنشە مۇنداي قاۋەسەتتەر قازاقستاندا «مەملەكەتتىڭ سەيسميكالىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى» زاڭ قابىلدانباعانىنان پايدا بولادى.

«ەكى جىلدان بەرى بىزدەر پالامەنت ءماجىلىسىنىڭ جەكەلەگەن دەپۋتاتتارىنان بىزدەر جاساقتاعان زاڭ جوباسىن قاراستىرۋدى سۇراپ ءجۇرمىز. بۇل جوبا تجم، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە بەرىلگەن. بىزدەر وسىنداي زاڭنىڭ قابىلدانۋىنا ۇكىمەت ورگاندارى بار كۇش جىگەرىن سالۋى كەرەك دەپ ويلايمىز. ەگەر زاڭ قابىلدانسا، جويقىن جەر سىلكىنىسى تۋرالى قاۋەسەت تاراتىپ جۇرگەندەر زاڭ بويىنشا جاۋاپ بەرەر ەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ت. اباقانوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا مۇنداي وقيعالار الەم تاجريبەسىندە بولعان.

«مىسلى، كاليفورنيادا بۇرىنعى كسرو-دان ەميگراتسيالانعان ءبىر عالىم جويقىن جەر سىلكىنىسى بولادى دەگەن بوجام ايتىپ، ال ول جالعان بولىپ شىققان. بىراق سان-فرانتسيسكودا حالىق اراسىندا بايبالام باستالدى. سونىڭ ناتيجەسىندە ول عالىمدى سوتقا بەردى، جانە ول عالىم تۋرالى قازىر سىبىس ەستىلمەيدى»، - دەپ ايتىپ بەردى ول. 

بۇل رەتتە، بەلگىلى بولعانداي، قالالىق اكىمشىلىك الماتىدان 80 كم جەردەگى قاراوي سەلوسىنىڭ ماڭىنان الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىندا جويقىن جەر سىلكىنىسى بولا قالعان جاعدايدا قازا بولعانداردى جەرلەۋگە جەر تەلىمىن ءبولىپتى.

«الماتى سەيسميكالىق قاۋىپتى وڭىرگە جاتادى. جانە سەيسمو قاۋىپتى ايماقتا دايىندىق جوعارى بولۋى ءتيىس. سوندىقتان جەر سىلكىنسى كەزىندە قازا بولۋى مۇمكىندەردى جەرلەۋ ءۇشىن سونداي جەر بولىنگەن. بۇل شەشىم كەڭەستىك كەزەڭدە الماتى قالاسى مەن ءاربىر ايماقتار ءۇشىن قابىلدانعان بولاتىن»، - دەپ ءتۇسىندىردى قر تجم وكىلى يۋري يلين. 

ونىڭ ايتۋىنشا، تجم قىزمەتكەرلەرى ءدىني كونفەسسيا وكىلدەرىمەن قازا بولعانداردى قالاي جەرلەۋ تۋرالى ۇيلەستىرۋ ماسەلەسى شەشىلىپ قويعان.

«بىزدەر بۇل ماسەلەنى پراۆوسلاۆتىك، يسلام، بۋددا ءدىني كونفەسسيالارىمەن جويقىن جەر سىلكىنىسى بولا قالىپ، ادام شىعىنى كوپ بولسا،  ولاردى باۋىرلاستار  زيراتىنا جەرلەپ جانە جاپپاي بارلىعىنا جانازا  شىعارىپ، وتپەۆات ەتۋ ءراسىمىن وتكىزۋ كەرەك دەپ شەشتىك»، - دەدى يۋ. يلين.  

بۇل رەتتە ول بۇگىنگى قاۋەسەتپەن بايلانىسسىز ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «ءدال قازىر (قاۋەسەتكە بالانىستى – قازتاگ) باۋىرلاستار زيراتىن دايىندادى دەپ حالىقتى ۇرەيلەندىرۋ دۇرىس ەمەس. مەن قازىر وندا باۋىرلاستار زيراتى جوق ەكەنىن ايتا الامىن»، - دەپ مالىمدەدى قر تجم وكىلى.