قۇدايى كورشىمىز رەسەيدەگى كەيبىر تۇلعالاردىڭ وقتىن-وقتىن ايتىپ قوياتىن وقىس پىكىرلەرىنە قاراپ، "رەسەي ءبىزدىڭ دەربەس ەل بولىپ وتىرعانىمىزعا ءالى دە سەنە الماي ءجۇر مە؟" دەگەن ويعا كەلەسىڭ.

قۇدايى كورشىمىز رەسەيدەگى كەيبىر تۇلعالاردىڭ وقتىن-وقتىن ايتىپ قوياتىن وقىس پىكىرلەرىنە قاراپ، "رەسەي ءبىزدىڭ دەربەس ەل بولىپ وتىرعانىمىزعا ءالى دە سەنە الماي ءجۇر مە؟" دەگەن ويعا كەلەسىڭ.

بۇل جولى قازاق ەلىنە قاراتا ايتىلعان وكپەنى رەسەي دۋماسى قورعانىس كوميتەتىنىڭ مۇشەسى ميحايل نەناشەۆ ايتىپ سالدى. ول اپتا باسىندا دۋما قابىرعاسىندا وتكەن باسقوسۋلاردىڭ بىرىندە:
- قازاقستاننىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى گەرمانيا، ءۇندىستان، يتاليا، كانادا، مالايزيا، اقش جانە جاپونيا سەكىلدى مەملەكەتتەرمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە رەسەيلىك ارىپتەستەرىنىڭ مۇددەسىمەن ساناسپايدى جانە عارىشتى يگەرۋدە بىزگە كەدەرگى كەلتىرەدى. تالعات مۇساباەۆتىڭ ارەكەتىنە قاراسام، قازاقستان رەسەيدەن بولەك عارىش جولىن تاڭداعان سىڭايلى. KazSat-3-ءتى جاساۋدى رەسەيلىك كاسىپورىن ەمەس، يزرايل مەن فرانتسيانىڭ فيرمالارى قولعا العان كورىنەدى - دەپ سالدى. رەسەي دۋماسى دەپۋتاتىنىڭ پايىمداۋىنشا، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ جوباسىندا ورىستارعا ورىن جوق. سونىڭ سالدارىنان رەسەيلىك باعدارلامالار ىسكە قوسىلماي جاتىپ، جارامسىز بولىپ قالۋدا. قازاقستاننىڭ ەكى ۇشتى ساياسات جۇرگىزۋى سالدارىنان رەسەي عارىش نىسانىن ماقساتتى تۇردە پايدالانا الماي جاتىرمىز. ءبىز قازاقستانعا عارىش ايلاعىن 10 جىل پايدالانعانىمىز ءۇشىن 1 ملرد 265 ملن اقش دوللارىن تولەدىك. عارىشتىق ينفراقۇرىلىم، تاعى باسقالاي كەرەك-جاراقتار ءۇشىن جىل سايىن 130 ملن اقش دوللارىن تولەۋگە تۋرا كەلەدى. ءتىپتى قازاقستانعا سونشاما سومانى نە ءۇشىن تولەپ وتىرمىز؟" - دەپ ساۋال تاستاپتى.
رەسەي دۋماسى دەپۋتاتىن اشىندىرىپ وتىرعان جايت رەسەيدىڭ ۋىسىنان شىعىپ، فرانتسۋزدارعا ۇزاتىلىپ كەتكەن KazSat-3 قانا ەمەس ءتارىزدى. - وتكەن جىلى تەك دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا عانا 545 ملن رەسەي ءرۋبلى جۇمسالدى. سونىڭ 8 ميلليونى رەسەي كاسىپورىندارىندا جۇمىس ىستەمەيتىن، بايقوڭىردا تۇراتىن قازاقستاننىڭ ازاماتتارىنا جۇمسالدى. ودان بولەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىندا جۇمىس ىستەيتىن، رەسەي بيۋدجەتىنەن جالاقى الىپ وتىراتىن مامانداردىڭ 77 پايىزى قازاقتار، - دەيدى ول.
ونىڭ پىكىرىنە «قازعارىش» اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى تالعات مۇساباەۆ سالقىنقاندىلىقپەن جاۋاپ بەردى.
مۇساباەۆ ميحايل نەناشەۆتىڭ پىكىرىن نەگىزسىز دەپ ەسەپتەيدى. اگەنتتىك باسشىسىنىڭ حابارلاۋىنشا، «كاzSat-2» دايىنداۋعا رەسەيلىكتەر قاتىستى. ونىڭ جاساۋ-جابدىعى دايىندالىپ، عارىشقا ۇزاتىلار كۇنى دە الىس ەمەس.
عارىش سالاسىنداعى قازاق-رەسەي اراسىنداعى كەلىسىمشارتتار جايلى ت.مۇساباەۆ:
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىندا «بايتەرەك» عارىش زىمىران كەشەنىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم بويىنشا بايقوڭىردى جالعا بەرۋ 2050 جىلعا دەيىن ۇزارتىلعان. رەسەيمەن اراداعى كەلىسىم-شارتتى بۇزىپ، ەۋروپالىق كومپانيالارمەن جۇمىس ىستەۋ تۋرالى ماسەلەنى قوزعاۋ ءالى ەرتە، - دەيدى.
جالپى، عارىش سالاسى باسشىلارى عارىش ايلاعىن پايدالانۋدان تۇسەتىن پايدانى بولىسۋدەگى تەڭسىزدىك تۋرالى سوڭعى كەزدە اشىق ايتا باستاعان. تالعات مۇساباەۆ جۋرناليستەرمەن ءبىر كەزدەسكەن كەزدە «رەسەيلىكتەرمەن بىرلەسكەن جوبالارىمىز جۇزەگە اسسا، ءبىزدىڭ ەلدىڭ دە ودان الاتىن ۇلەسى بولادى. الدىمەن كەلىسىمشارتتار جاسالۋى قاجەت، ول كۇن دە الىس ەمەس» دەپ حابارلاعان.
عارىشتان تۇسكەن تابىستى ءبولىسۋ ماسەلەسى پارلامەنت قابىرعاسىندا دا ايتىلدى. ءماجىلىس دەپۋتاتى، ەكونوميكالىق رەفورما جانە وڭىرلىك دامۋ كوميتەتىنىڭ حاتشىسى مۇرات ابەنوۆ:
- پايداسى بولۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. مىسالى، بۇگىنگى كۇنى امەريكا جىلىنا عارىشتى دامىتۋعا - 16,8, جاپونيا - 5, قىتاي - 1,5, رەسەي 1 ميلليارد دوللاردان استام قارجى جۇمسايدى. وكىنىشكە قاراي، قازاقستان ونداي مول قارجى سالۋعا دايىن ەمەس. ال قارجى سالار بولساق، ودان پايدا تاپقان بولار ەدىك. ويتكەنى امەريكانىڭ عارىشپەن اينالىساتىن كومپانيالارى ءبىر دوللار 5-6 دوللار پايدا تۇسىرەتىندىگىن ايتادى. رەسەيدىڭ دە جۇمساعان قارجىسى ءوز قايتارىمىن بەرىپ وتىر. سونداي-اق بۇگىن رەسەي جانە باسقا دا مەملەكەتتەر مۇنايعا قاراعاندا، عارىشتان كوبىرەك پايدا تاباتىندىقتارىن بىلدىرۋدە. نەگە دەسەك، عارىشتىڭ تەحنولوگيالىق تيىمدىلىگى جوعارى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەل دە وسىنداي پايدا تاپقىسى كەلسە، قارجى سالۋىنا تۋرا كەلەدى. ول ءۇشىن بۇعان مەملەكەتتىك كوزقاراستى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك، - دەيدى.

"ايقىن" گازەتى