سەرىك ەرعالي. «الداسپان» جايلى بىرەر ءسوز
(ەسسە)
جاستاردى اڭداتۋ
وكىنىشكە وراي، بۇگىنگى قازاق تاريحشىلارى جاڭاشا تاريحتى (نوۆەيشايا يستوريا) زەردەلەپ ۇلگەرە الماۋدا. سونىڭ ءبىر دالەلى - حح عاسىردىڭ 90-جىلدارى قۇرىلعان ۇيىمداردىڭ تاريحىن ءالى كۇنگە حالقىمىزدىڭ تاريحى رەتىندە قاراماۋى، كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنباۋى. سودان دا بولار، بۇگىندە قۇرىلىپ جاتقان قوعامدىق بىرلەستىكتەر بۇرىنعى تاريحقا قاراپ زەردەلەۋگە مۇمكىندىگى بولماعاندىقتان، بۇرىنعى قاتەنى قايتالاۋدا، «بالالىق اۋرۋدان» ارىلا الماۋدا. سول سەبەپتى دە، ءبىرىنشى جاقتان باياندالسا دا، تاريحشى بولماساق تا، تاريح جاساۋعا قاتىسۋشى رەتىندە وسى جولداردى رياسىز جاريالاپ وتىرمىز، كەم-كەتىگىمىزدى وقىرمان كەشىرەر.
ماقالاعا وزەك بولىپ وتىرعان وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى اقتوبە وبلىسىندا قۇرىلىپ، قوعامدىق ورتادان ءوز ورنىن العان «الداسپان» ۇيىمى جايىنداعى ەستەلىك، قازىرعى جاس باسكەرلەرىمىزدى (ليدەرلەرىمىزدى) ويعا قالدىرار دەگەن ماقساتپەن جاريالاپ وتىرمىز. اقتوبە وبلىسىنداعى قوعامدىق ۇيىمدار كوشىن باستاعانىمەن، قازىرگى ۇرپاققا بەيمالىمدەنە تۇسكەن «الداسپان» بىرلەستىگى تۋرالى جاستارعا مالىمەت بەرۋ قيسىندى بولار. اعا ۇرپاقتىڭ وسىندايدا جاس بۋىنعا قامشى سالدىرماي-اق جول كورسەتكەنى ءجون دەگەن ويمەن ماقالانى قوعامتانۋشى جاستارعا ارناعاندى مىندەت قىلدىق.
(ەسسە)
جاستاردى اڭداتۋ
وكىنىشكە وراي، بۇگىنگى قازاق تاريحشىلارى جاڭاشا تاريحتى (نوۆەيشايا يستوريا) زەردەلەپ ۇلگەرە الماۋدا. سونىڭ ءبىر دالەلى - حح عاسىردىڭ 90-جىلدارى قۇرىلعان ۇيىمداردىڭ تاريحىن ءالى كۇنگە حالقىمىزدىڭ تاريحى رەتىندە قاراماۋى، كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنباۋى. سودان دا بولار، بۇگىندە قۇرىلىپ جاتقان قوعامدىق بىرلەستىكتەر بۇرىنعى تاريحقا قاراپ زەردەلەۋگە مۇمكىندىگى بولماعاندىقتان، بۇرىنعى قاتەنى قايتالاۋدا، «بالالىق اۋرۋدان» ارىلا الماۋدا. سول سەبەپتى دە، ءبىرىنشى جاقتان باياندالسا دا، تاريحشى بولماساق تا، تاريح جاساۋعا قاتىسۋشى رەتىندە وسى جولداردى رياسىز جاريالاپ وتىرمىز، كەم-كەتىگىمىزدى وقىرمان كەشىرەر.
ماقالاعا وزەك بولىپ وتىرعان وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى اقتوبە وبلىسىندا قۇرىلىپ، قوعامدىق ورتادان ءوز ورنىن العان «الداسپان» ۇيىمى جايىنداعى ەستەلىك، قازىرعى جاس باسكەرلەرىمىزدى (ليدەرلەرىمىزدى) ويعا قالدىرار دەگەن ماقساتپەن جاريالاپ وتىرمىز. اقتوبە وبلىسىنداعى قوعامدىق ۇيىمدار كوشىن باستاعانىمەن، قازىرگى ۇرپاققا بەيمالىمدەنە تۇسكەن «الداسپان» بىرلەستىگى تۋرالى جاستارعا مالىمەت بەرۋ قيسىندى بولار. اعا ۇرپاقتىڭ وسىندايدا جاس بۋىنعا قامشى سالدىرماي-اق جول كورسەتكەنى ءجون دەگەن ويمەن ماقالانى قوعامتانۋشى جاستارعا ارناعاندى مىندەت قىلدىق.
ونىڭ ۇستىنە اقتوبەدە، ءتىپتى قازاقستان بويىنشا تۇڭعىش قۇرىلعان قوعامدىق ۇيىمدار قاتارىنان سانالاتىن «الداسپان» بىرلەستىگىنىڭ ەڭ اۋەلى جاستاردىڭ پىكىرتالاس كلۋبى تۇرىندە دۇنيەگە كەلگەنىنە بيىل 20 جىل تولىپ وتىر.
كازىرگى كەزدەگى قوعامدىق-الەۋمەتتىك سالالاردىڭ ءتۇرلىسىن قامتىعان قوعامدىق ۇيىمداردىڭ باستاۋىندا 20-عاسىردىڭ 90-جىلدارىندا ۇلتتىق مۇددەنى نىسانا ەتكەن ۇيىمدار قۇرىلا باستاعان ەدى. ادەتتە مۇنداي قۇبىلىسقا قوعامداعى بولىپ جاتقان تۇرلەنىمدەر ىقپال ەتپەي قويمايتىن. سول سەبەپتى دە, ەلىمىزدىڭ باتىس ايماعىنداعى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا جاڭاوزەن وقيعاسىنىڭ دۇمپۋىمەن «پاراسات» قوعامى دۇنيەگە كەلسە، اقتوبەدە «الداسپان» ۇيىرگىسىنىڭ نەگىزى قالانا باستاعان تۇس بولاتىن.
اقتوبەدە 1990 جىلى 24 قاڭتاردا ساعات 18-دە العاشقى جينالىسى وتكەن كىشكەنتاي عانا «الداسپان» كلۋبى قۇرىلعاندا، ونى قۇرۋشىلاردى ۇلتتىق رۋحتىڭ سۋبەكتىسى بولار دەپ ويلاماق تۇگىلى، «جەر استىنان جىك شىقتى، ەكى قۇلاعى تىك شىقتى» دەپ قۋدالاۋعا سالعاندار دا بولعان ەدى. بىراق، بويدى بۋعان جاستىقتىڭ بۇلا كۇشى مە، الدە جاراتقانيەدەن داريتىن ۇلتتىق رۋحاني قۋات پا، 25-35 اراسىنداعى جاس قىز-جىگىتتەردىڭ ساعىن ەشكىم دە، ەشتەڭە دە سىندىرا المادى. ولار اقتوبەنى قويىپ، ناعىز الداسپانداي جارقىراپ، الماتىداعى ينتەلليگەنتتەردىڭ اۋىزىنا ىلىكتى. كلۋب بىرلەستىك بولدى، ونىڭ ارتى ازاماتتىق «ازات» قوزعالىسىنا ۇلاستى. بۇل توپ قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەستە الدىڭعى ساپتا بولىپ، اقىل-ويىمەن دە، ۇيىمداستىرعىش قابىلەتىمەن دە ەرەكشەلەندى. بۇلارعا ءتيىستى نازار، قۇرمەت، تاعىلعان توسبەلگى بولماسا دا، كۇش-جىگەرلەرى تالماستان، داۋىستارى قارلىقپاستان، جۇرەكتەرى قايمىقپاستان ءالى كەلەدى. ولار كاءزىر ساياسات جۇرگىزۋگە، ەل باسقارۋعا بەيىم بولسا دا، ءبىر كەزدەرى اقتوبە قالالىق كەڭەسىندەگى 24 دەپۋتاتتىق ورىننىڭ ۇشتەن ءبىرىن يەلەنسە دە، بيلىككە ءولىپ-وشپەسە دە، ودان قاعاجۋ كورسە دە, الاش مۇددەسى جولىندا بوي كورسەتۋلەرىن قويعان ەمەس. بالكىم، ۇلتتىق مۇددەنى دىتتەگەندەردىڭ تاريحي سىباعاسى دا وسىمەن شەكتەلەر مە ەكەن، كىم ءبىلسىن...
حح عاسىردىڭ سوڭىنداعى قازاقستانداعى ساياسي اۋان
قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك الۋى قارساڭىندا ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستاردان گورى كازىر بەيۇكىمەتتىك نەمەسە ۇكىمەتتىك ەمەس دەپ اتالىپ جۇرگەن ۇيىمدار كوپ بولۋشى ەدى. ولارعا سول كەزدەگى قىزىل يمپرەيالىق جۇيە «نەفورمالدار» دەپ ايدار تاعىپ، سول كەزگى قوعامنىڭ كوزتۇرتكىسىنە اينالدىرۋعا تىرىساتىن-دى. ال، سول كەزدەگى قازاقستان جاعدايىندا ساياسي قوزعالىستاردان گورى، مۇنداي ۇيىمداردىڭ كوبىرەك بوي كورسەتۋى، قازاق حالقىنىڭ سول كەزدەگى ساياسي حال-احۋالىنىڭ ساياساتقا ءالى دە بولسا جەتىلە قويماعاندىعىن بىلدىرەتىن جايت ەدى. سول سەبەپتى دە، بالتىق بويى مەن كاۆكاز ەلدەرىندە، ۋكراينا مەن بەلارۋستا ساياسي ۇلتتىق مايداندار قۇرىلىپ جاتقاندا، بىزدەگى جۇرت ەڭ اۋەلى «قازاق ءتىلى» قوعامىن قۇرۋمەن، ۇلتتىق ءتىلدىڭ مارتەبەسى جونىندەگى مايدانعا كىرىسۋمەن شەكتەلگەن-ءدى. كۇن تارتىبىنە ۇلتتىق تاۋەلسىزدىكتىڭ ورنىنا ءتىل ماسەلەسىن قويعان بۇل جاعداي - سول كەزدەگى قازاقستانداعى ۇلتشىل ساياسي اۋاننىڭ الجۋازدىعىن بىلدىرەتىن كورىنىس-ءتى.
دەي تۇرساق تا، قازاقستان بويىنشا قوعامدىق بەلسەنىم تۋدىرعان ەكى باعىتتاعى قوزعالىستى اتاعان ءجون، ولار: قازاقتىلدى ازاماتتار ءۇشىن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ قۇرىلۋى بولسا، حالىقتىڭ قالعان بولىگى ءۇشىن قوعامدىق تۇرتكى بولعان «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى بولاتىن.
اقتوبە وبلىسى بويىنشا «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ بولىمشەسى بولىپ قۇرىلعان «جەم» انتيادرولىق توبىن ايماقتاعى العاشقى قوعامدىق قۇرىلىم رەتىندە اتاۋعا بولادى، دەگەنمەن اتالعان توپ ءوز داۋىسىن ەكولوگيالىق سالادا شىعارا العانمەن، وبلىستاعى ەكولوگيالىق احۋالدىڭ باسقا وڭىرلەرىنە قاراعانداعى شيەلەنىسى باسەڭ بولۋىنا وراي، كەيىننەن بۇل توپتى قۇرۋشىلار قازاق ءتىلىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا ويىسقان بولاتىن.
ءوز ۋاقىتىندا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى اعىمعا اقتوبە ءوڭىرى دە وزىنە ءتان قوعامدىق - ساياسي ۇيىمدارىمەن ۇلەس قوستى. بۇل وبلىستا ەڭ العاشقى قوعامدىق كۇرەس كوشىن ەكى باعىتتاعى توپ باستاعان بولاتىن: ولار - قوعامدىق-ساياسي-مادەني «الداسپان» بىرلەستىگى مەن اقتوبە قالاسىنىڭ دەموكراتيالىق كۇشتەر وداعى (دكو) .
«الداسپاندى» قازاقتىلدى ۇلتشىل جاستار قۇرسا، ال دكو-نى دەموكراتيالىق كوڭىل-كۇيدەگى نومەنكلاتۋرالىق ينتەلليگەنتسيا جاساقتاپ، ونىڭ باسىندا كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى مارات تۇردىبەكۇلى وسپانوۆ تۇرعان بولاتىن.
ۇلتتىق ماسەلە - ۇيىمداسۋعا تۇرتكى
كەز كەلگەن قوعامدىق ۇيىم قۇرىلاردا وعان قوعامدىق ماسەلە تۇرتكى بولىپ قۇرىلادى، ەگەر ونداي جاعداي بولماسا، رەسمي تىركەلگەن ۇيىم قاعاز جۇزىندە قالىپ، تاريح الگى شالا-جانسار «شارانانى» ەلەمەستەن جەرلەپ تاستاي بەرەتىنى بار.
قازاقستاندا ۇلتتىق سانا بولمىسى قاراپايىم عانا قازاق ءتىلىنىڭ قوعامنان شەتتەلىلۋىنە قارسى جان اشۋى نەگىزىندە بوي كوتەردى. بۇل جايت پريبالتيكا، كاۆكازدا، ۋكراينا مەن ءتىپتى، وزبەكستاندا ساياسي شارۋا وداقتان بولىنۋگە سايىعاندا ميىققا كۇلكى ۇيىرەتىن جاعداي ەدى. قىسقاسى، بىزدەگى ساياسي باستى تالاپ و باستا قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى ەمەس، اۋەلى قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى باستالعان بولاتىن. ءسويتىپ، قازاقى ورتا قوزعالىستى ساياسي ماسەلەنىڭ سەبەبىنەن ەمەس، سالدارىنان باستاعان ەدى. ال، شىن مانىندە سەبەپكە باس سالۋعا ۇلتتىق دارمەن سايكەس ەمەس بولاتىن. بۇل كورىنىس - قازاق حالقىنىڭ باسقا وداقتاس رەسپۋبليكا ۇلتتارىنان گورى ەسەلەپ ەزىلگەندىگىنىڭ سالدارى-تىن. ءسويتىپ، قازاقستاندا وسىنداي «تىلدىك اعىم» تولقىنىندا ءبىرشاما ۇلتتىق ساياساتشىلار ساياسي ساحناعا شىقتى. ولارعا سول كەزدەگى الماتىدا «انا ءتىلى» كلۋبىن قۇرعان جاسارال قۋانىشالين، دوس كوشىمدەردى جاتقىزۋعا بولار...
جاس ساياساتشى رەتىندە ول كەزدە مەن جان جاعىما بارلاۋدان باستادىم. الدىمەن اقتوبەدەگى، اسىرەسە، الماتىداعى بەلگىلى زيالى ازاماتتارمەن قاتىناسقا ءتۇستىم. ءسويتىپ، ەلدە «قازاق ءتىلى» قوعامىن قۇرۋدى سوزدەن ىسكە اينالدىرۋعا بەلسەنە كىرىسكەن ەدىك.
العاشقى قادامدار
1989 جىلى قازاندا بولعان الماتىداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ عاريفوللا انەسوۆ پەن امانعوس مەكتەپوۆ سەكىلدى بىرقاتار جاس عالىمداردىڭ ۇسىنىسىمەن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ قۇرىلتايىنا مەن دە بارعان بولاتىنمىن. بىراق، بارلىق وبلاستارداعىداي قۇرىلتايدىڭ اقتوبەلىك دەلەگاتسياسى دا سول كەزدەگى بيلىك تۇتقاسى بولىپ تابىلاتىن كومپارتيانىڭ وبلىستىق كوميتەتىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن ىرىكتەلگەن ەدى. قىسقاسى، بۇعان دەيىن ءوزىمدى نەفورمال رەتىندە كورسەتىپ العاندىقتان، مەن الگى رەسمي دەلەگاتتار تىزىمىنە ەنبەي قالدىم. وعان قاراماستان مەنى قۇرىلتاي ۇيىمداستىرۋشىلار الماتىعا قويار دا قويماي شاقىرعان ەدى. ويتكەنى، سول كەزدە الگى «قازاق ءتىلى» قوعامىنا بيلىك پەن ءتىل جانكۇيەرلەرىنىڭ كوزگە كورىنبەيتىن تالاسى ءجۇرىپ جاتقان-دى. سەبەبى، اتالمىش ۇيىمعا قازاقتىلدى ورتانىڭ ىقپالدى كۇشتەرى قوسىلىپ، بيلىككە ءبىرشاما ىقپال ەتەتىندەي سىڭايى بايقالدى. سول سەبەپتەن، سول كەزدەگى بيلىك ونىڭ الدىن الىپ، اتالمىش ۇيىمنىڭ قۇرىلۋىنا تىكەلەي اتسالىسۋ ارقىلى ونى باقىلاۋعا نەمەسە اۋىزدىقتاۋعا تىرىستى.
وسىلايشا، قوعامدىق ۇيىمنىڭ قۇرىلتايىن وتكىزۋ مەن وعان دەلەگاتتاردى سايلاۋدى سول كەزدەگى بيلىكتىڭ تۇتقاسى كومپارتيا ءوزى اتقارعان ەدى دە، ونى وبلىستاردا وبكومدار جۇزەگە اسىردى. مەن وبكومنىڭ ەشبىر كوز قىرىنداعى ادام بولماعاندىقتان، كومپارتيالىق دەلەگاتتارداي ەمەس، جول شىعىنىمدى كوتەرەتىن ءوز قالتامنان باسقا ەشكىم جوق ەدى. دەگەنمەن، سول كەزدەگى جۇمىس ورنىم «اكتيۋبنەفتەگازگەولوگيا» وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ كاسىپوداق باسشىسىنان جول قاراجاتىمدى شىعارتىپ الىپ، وبكومدىق دەلەگاتتارمەن مەن دە الماتىعا ۇشاتىن سامعاۋىرعا (ول كەزدە ۇشۋ بيلەتى ۇمىتپاسام 46 سوم/رۋبل) وتىرعان ەدىم.
«الماتى» مەيمانحاناسىندا دەلەگاتتاردىڭ بارلىعىنا الدىن الا ورىن الىنىپ قويىلعان ەكەن. ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ وزدەرى شاقىرعاسىن مەن دە ءوزىمنىڭ ورنالاسۋىما كۇدىكتەنگەن جوقپىن. ءسويتىپ، كەزەگىممەن قوناق ءۇي اكىمشىلىگىنە تاياي بەرگەنىمدە، وبكومنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى ءبولىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ جۇرگەن قانداس اعامىز ءبولىم باستىعى ورىنتاعىنداعى پلوتنيكوۆ دەگەن ورىس اعايعا سىبىر ەتە قالدى. مەن ونىڭ «مىنا جىگىت ءبىزدىڭ تىزىمدە جوق، ول - نەفورمال» دەگەنىن قيىندىقسىز ەستىدىم. سويتكەن بويدا مەنىڭ تىزىمدە جوقتىعىمدى ءبولىم باستىعى قوناق اكىمشىسى ورنىنداعى تىكباقاي ورىس ايەلىنە قۇشىرلانا ايتتى. الگى ايەل ماعان بۇگىنگى ءتۇندى «الماتى» مەيمانحاناسىندا وتكىزۋگە دامەلەنبەي-اق قويۋىم كەرەكتىگىن كەسكىنىمەن دە، كەسىپ ايتقان سوزىمەن دە جەتكىزدى. مۇنىڭ ءبارىن باقىلاپ تۇرعان يدوش (اسقاروۆ - «اكتوبە» گازەتى باس رەداكتورىنىڭ سول كەزدەگى 1-ورىنباسارى) ماعان ءوز بولمەسىنە ءجۇرىپ تۇنەپ شىعۋدى ۇسىندى، بىراق مەن راحمەتىمدى ايتىپ شىعىپ كەتتىم. ءسويتىپ، ءاناتىل ءۇشىن كۇرەستىڭ العاشقى ءتۇنىن سول كەزدەگى استانامىزدىڭ كۇزگى كوشەسىندە وتكەرۋگە تۋرا كەلدى.
ەرتەڭىنە، ارينە، مەنى ەشبىر قيىندىقسىز ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ جىگىتتەرى سول قوناق ۇيگە ورنالاستىردى، الايدا كەۋدەدە ءوز وتانىڭدا تۇرىپ، جىگەردى قۇم ەتىپ كەمسىتكەن تۇنگى جايت ءومىر بويىنا ءوز تىرتىعىن قالدىردى. بۇل - 1989 جىلدىڭ قازان ايى بولاتىن. بىلە بىلسەك، بۇل مەنىڭ باسىمداعى ەمەس، ۇلت باسىنداعى ءوز ءتىلى مەن ەلىنە يە بولا الماۋ كورىنىسى ەدى. مەن ونى جاس تا بولسا جۇرەكشەر رەتىندە قابىلدادىم. بۇل - مەنىڭ ءوز حالقىم ءۇشىن ۇمتىلىس جولىنداعى العاشقى وڭمەننەن يتەرگەن جايت بولعانمەن، قوعامدىق كۇرمەۋدى شەشۋگە يتەرمەلەگەن بىردەن ءبىر تۇرتكى بولاتىن.
كەلەسى كۇنى ەرتەڭگىسىن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ قۇرىلتايى باستالىپ، م.اۋەزوۆ اتىنداعى دراما تەاتر عيماراتىنا رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جينالعان ۇلتىمىزدىڭ جاقسىلارى مەن جايساڭدارى لىق تولىپ ەدى. ءبىر قىزىعى، قۇرىلتايدىڭ العاشقى بىرنەشە ساعاتى قوعامدى قالاي اتايمىز دەگەن توڭىرەكتەگى كوكەزۋ ايتىسقا اينالىپ، شىقپاي قويدى. ونى جۇرگىزىپ وتىرعان كومپارتيانىڭ 3-حاتشىسى مارقۇم ءو.جانىبەكوۆ تە، يدەولوگيا ءبولىمىنىڭ باسشىسى م.جولداسبەكوۆ تە جالىعىپ كەتكەندىگى كوزگە كورىنىپ تۇردى. ءسويتىپ، قۇرىلتايدىڭ العاشقى كۇنى وسىلايشا ناتيجەسىز قۇرعاق سوزبەن ءبىتتى. سويلەۋشىلەردىڭ بارلىعى دا اتاق-داڭقتارى زور زيالى قاۋىم وكىلدەرى بولسا دا، ءبىر توقتامعا كەلىپ، ءبىر-بىرىنە عانا ەمەس، ەڭ بولماسا سوزگە قوناق بەرسەيشى، شىركىندەر! جوق! سوزدەن ەشكىمگە دەس بەرمەي، وزدەرىن عانا كورسەتىپ قالۋمەن ورشەلەنگەن اتاقتىلاردىڭ دىم كورمەگەندەي ارەكەتتەرى ادامنىڭ جۇرەگىن اينىتتى. مەن بۇدان اعا بۋىن مەن زيالى قاۋىمنىڭ ساياسي قيمىل مەن ىرگەلى ىستەرگە دايىن ەمەستىگىن ءتۇسىندىم. ۇلتتىق مۇددەدەن گورى كوكىرەكتەرىن وزىمشىلدىك باسقاندارعا ايتارىمدى ايتىپ جونىمە كەتكىم كەلدى.
سولاي ىستەۋدىڭ ءساتى دە ءتۇستى. قوناق ۇيگە كەلىپ، تۇنگى ەكىگە دەيىن ەكى بەتتىك حات دايىنداپ، ەرتەڭ قۇرىلتايدىڭ تورالقاسىنا بەرۋگە بەكىندىم. ەرتەڭىنە حاتىمدى زالدان تورگە جۇگىرتىپ جىبەردىم. حات اۋەلى جانىبەكوۆكە باردى، ول ازداپ وقي باستادى دا، قاسىنداعى جولداسبەكوۆكە بەرە سالدى. مىرزاتاي اعامىز حاتقا شۇقشيدى دا قالدى، سوڭىن الا كەلە باسىن شايقاپ، وزبەكالى اعاعا قايتىپ بەردى. ءسويتىپ، سول بويدا ماعان ءسوز بەرىلدى. بۇل - مەنىڭ حالىق ءۇشىن ارەكەتتەگى العاشقى جەڭىسىم بولاتىن! ويتكەنى، ىعاي مەن سىعايلاردىڭ ورتاسىن قاق ايىرىپ، 28 جاسار جىگىتكە بۇلايشا ءسوز الۋ مۇمكىن دە ەمەس-تۇعىن. ارينە، ءسوزدىڭ كادىرىن بىلەتىن مىرزاتاي مەن وزبەكالىلەر بولماسا، كىم ءبىلسىن، نە بولارىن.
ءسويتىپ، مەن ومىرىمدە العاش رەت ۇلى مىنبەگە شىعىپ، الدىن الا جازىلىپ دايىندالماعان بايانداماسىز سويلەپ شىعۋعا تۋرا كەلدى. ءسوزىمنىڭ باستى بارىسى كەشەدەن بولىپ جاتقان ناتيجەسىز تاجىكەلەسۋ جاقسى ءىستىڭ باسى ەمەس ەكەندىگى بولدى. ءسوز سوڭىندا مۇنداي قوعامنىڭ ناتيجەلى ءىس اتقاراتىنىنا كۇمانىم بارلىعىن جاسىرمادىم. ءسويتىپ، ءسوز بەرگەن اعالارعا مىڭ العىسىمدى ايتىپ، شىعىپ كەتتىم. سول كەزدە كەزدەيسوق مەنىمەن پىكىرلەس ءبىر ازاماتپەن جولىعا كەتتىم، باقسام، سۋرەتشى-ءمۇسىنشى تۇلعاسى كەلىسكەن، جاقساقالى جاراسقان باقىتجان ءادىلوۆ ەكەن. ول مىنا قۇرىلتايدان ەشتەڭە شىقپايتىندىعىن ايتىپ، ماعان كازىر «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ ميتينگىسى بولىپ جاتقاندىعىن جانە سوعان بارۋعا شاقىردى - مەن قۇپ الدىم.
باستاما مەن تارتىس
الماتىدان ورالعان سوڭ بۇدان ءارى نە ىستەۋ كەرەكتىگىن كوپ ويلاندىم. اقىرى جاس ۇرپاق بولىپ تىڭ ۇيىم قۇرۋ قاجەتتىگىنە ىشتەي توقتالدىم. سودان «اقتوبە» گازەتىندەگى يدوش اعامىز ارقىلى 1-بەتكە ««قازاق ءتىلى» قوعامى جانىنان قازاق تىلىندەگى پىكىرتالاس كلۋبى اشىلماق. سوعان مۇشە بولۋشىلار شاقىرىلادى» دەگەن حابارلامانى باسىپ جىبەردىم. بۇل ءبىر جاعىنان تاۋەكەلدىك شارا بولاتىن. ويتكەنى، مۇنداي ارەكەت «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ باسشىلىعىمەن كەلىسىلگەن شارۋا ەمەس جانە ولاردىڭ كەلىسىم بەرمەيتىنىنە دە سەنىمدى ەدىم. سوندىقتان دا وسىنداي تاۋەكەل ارەكەتكە بارۋ قاجەت بولدى. وعان يدوش اعانى پايدالاندىم. «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ اتاۋى ماعان العاشقى ادامداردى جيناپ الۋعا عانا كەرەك ەدى، ودان ارعىسى ءوزىمىزدىڭ شارۋا بولاتىن. ارينە، الگى حابارلاندىرۋدى باستىرعان يدوش اعامىز كىشكەنتاي عانا قول ۇشىن بەرۋى ارقىلى قانداي تاريحي ۇيىمنىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە تۇرتكى بولعانىن بۇگىن عانا سارالاپ وتىرمىن.
ءسويتىپ، 1990 جىلدىڭ 24 قاڭتارى كۇنى كەشكى ساعات 18-دە سول كەزدەگى باستى ساياسات ءۇيى بولىپ تابىلاتىن وبلىستىق ساياسي-اعارتۋ ءۇيىنىڭ عيماراتىنا 50-گە تارتا ادام جينالدى. ونىڭ 30-دايى ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلار دا، قالعانى ءتىل جاناشىرلارى مەن «قازاق ءتىلىنىڭ» بەلسەندىلەرى بولاتىن. جينالىستى ءوزىم شاقىرعاسىن وزىمە اشۋعا تۋرا كەلدى. بۇل دا مەنىڭ ەڭ العاشقى كوپشىلىكپەن جاساعان ارەكەتتەرىمنىڭ باسى ەدى. بۇرىن كومسومولدا بولىپ مۇنداي شارانى قولعا الماعانىممەن، بويعا باتىلدىق جيناۋعا تۋرا كەلدى. شەگىنەرگە جەر جوق، ارقاڭدا - نامىس! دەگەنمەن، ويىمدى، تولىق تا تۇسىنىكتى تۇردە قىسقاشا ەتىپ جەتكىزىپ، جينالعان قاۋىمنان قولداۋ كۇتتىم.
بىراق قولداۋ ەمەس، ەڭ اۋەلى تۇقىرتۋ باستالدى. سول كەزدەگى قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ باسشىلىعى ورە تۇرەگەلىپ، مەنى بار كىنامەن ايىپتاپ، مۇنداي كلۋبتىڭ تۇككە كەرەگى جوقتىعى ايتىلدى. اعالارىمنىڭ وزدەرى تايىپ تۇرعانىمەن قويماي، جۇرتشىلىققا دا تاراڭدار دەگەن بۇيرىق تاستادى. سول كەزدە جاۋتەڭ كۇيگە تۇسكەن مەن، ەڭ العاشقى رۋحاني قولداۋدى ازاماتتان ەمەس، ازاماتشادان الدىم. ول - كۇلاش يبراگيموۆا دەگەن قاراپايىم ۇستاز اپاي بولاتىن. اپاي ءسوز الدى دا، باستان اياق يدەيانى ماقۇلداپ، جۇرتشىلىقتى قولداۋعا شاقىردى. وسىلايشا، مەنىڭ ىشكى ەسەبىم دۇرىس بولىپ شىقتى - ءتۇپتىڭ تۇبىندە «شوپبۇلدىرگىشتەر» ەمەس، قاراپايىم كوپشىلىك قولداۋعا ءتيىس بولاتىن.
سودان كەيىن ءسوز العان سۇلتانبەك تاشكەنباەۆ، ايتقالي يتاليەۆ، مۇحامەديار امانعاليەۆ، قاڭتارباەۆا نۇرسۇلۋ، كەمەلباەۆ بولاتبەك، دۇيسەنبينا ءاسيما جانە ءبىر توپ ستۋدەنتتەردى ەرتىپ كەلگەن ابات پانگەرەەۆ، وڭداسىن ورازاليندەر مەن جاعىندا قالدى دا باردى. ءسويتىپ، وتىرىستىڭ كەلەسى بولىگى تولىقتاي مەنىڭ قاراۋىمدا بولىپ، كوپشىلىك ۇسىنىسىمدى تۇگەلدەي قولداپ، «الداسپان» اتتى پىكىرتالاس كلۋبى دۇنيەگە كەلگەن ەدى. كلۋبتىڭ اتاۋىنىڭ ءوزى دە ونىڭ قۇرىلعان كۇنىنە دەيىن ىشتەي ويلاستىرىلعان شارۋا بولاتىن.
الداسپان - كوشپەلى بابالارىمىزدىڭ ميفتىك، قىنسىز قىلىشى، ياعني قانداي جاعدايعا دا دايار قارۋى بولعان. ءبىز ونى سول كەزدە ءجۇرىپ جاتقان «قايتا قۇرۋ» ساياساتىنىڭ قارۋى، كەرىتارتپالىقتى قيىپ تۇستەتىن الماس قىلىشى دەپ تۇسىندىردىك. بىراق، ۇيىمعا قارۋدىڭ اتاۋىن الۋ دا سول كەزدەگى تۇسىنىك بويىنشا قابىلدانا قويار شارۋا ەمەس ەدى. ءبىر قىزىعى، كلۋبتىڭ العاشقى كۇنى قانشاما قارسىلىقتار بولسا دا، الماتىدا وتكەن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ قۇرىلتايىنان اناعۇرلىم ناتيجەلى بولدى. كلۋبتىڭ ناعىز جاقتاۋشىلارى قيىن-قىستاۋدا تۋىلدى، اتاۋى بەكىدى، كىمنىڭ كىم ەكەندىگى كوزگە ءتۇستى. قارسىلاستار مەن قولدامايتىندار تەرىس قاراعانمەن، ايتەۋىر ءوز جوندەرىمەن كەتتى. بۇل بەيۇكىمەتتىك ۇيىم قۇرۋ كەزىندە بولاتىن العاشقى ساتى ەدى جانە ءوز بويىمدا قوعامدىق باسكەر رەتىندەگى تۇڭعىش الدەكىم «دۇنيەگە كەلگەنى» دە سول ساتتەر بولاتىن. وسىلايشا باستاپقى ساتىلاردان سۇرىنبەي وتتىك. ال، تابيعي تۇردە تۋىلعان «الداسپاننىڭ» ۇستانىمى «قازاق تىلىنىكىنەن» گورى بارىنشا ايقىن جانە جالتاقسىز ءومىردىڭ وزىنەن ءوزى تۋىنداپ جاتتى.
ورلەۋدى بەتكە العاندار - ارۋاقىتتا قولداۋ تابادى
تۋىلعان كلۋبتى ودان ءارى دامىتۋ ونى قۇرعاننان دا قيىن ەكەن. ويتكەنى، ءبىزدى رەسمي وبكوم قولداعان جوق، ونىڭ قولداعانى - «قازاق ءتىلى» بولدى. ءسويتىپ، ءبىزدىڭ الدىمىزدا ءاربىر ارەكەتكە ساي تاكتيكا قۇرىپ ىسكە اسىرۋدان باسقا امال جوق ەدى. ءبىز اۋەلى، تۇراقتى جينالاتىن ورىندى شەشتىك. ول ساياسي -اعارتۋ ءۇيىنىڭ كەشكىسىن بوس تۇراتىن ۇلكەن اۋديتورياسى بولدى; سول كەزدەگى پارتيا ءۇيىنىڭ مەڭگەرۋشىسى نۇرتازا ابدوللاەۆ اعامىز قانشا جينالساق تا ءبىر بولمەنى ءبىز ءۇشىن دايارلاپ قويدى. بۇل سول كەزدەگى كەزەڭگە ءتان سولقىلداقتىقتى پايدالانعان شاق ەدى. ءوزى كومپارتيا يدەولوگى بولا تۇرا نۇرتازا اعامىز ۇلتى ءۇشىن ۇلكەن تاۋەكەلگە سولاي باردى. قازاق وسىندايدا «جاۋدا دا ءبىر ءۇيىڭ بولسىن» دەگەنىن ايتسا كەرەك. ۇلكەن ۇرپاق تۋرالى ءبىر قىرىن پىكىرىمىز وسى جەرگە كەلگەندە ىڭعايسىز بولىپ شىقتى، ويتكەنى، اعا بۋىننىڭ بارلىعى بىردەي بىزگە قارسى شىعىپ، اياقتان شالعان جوق. نۇرتازا، يدوش سياقتى اعالارىمىز قاجەت دەگەن جەردە دەمەپ جىبەرىپ، جىگەرىمىزدى جانىپ وتىردى. جاستارعا سودان باسقا ەشتەڭەنىڭ دە كەرەگى بولمايتىن، قالعانىنىڭ بارلىعى وزدەرىنىڭ بويلارىنان تابىلۋعا ءتيىس ەكەن.
ءسويتىپ، باسىندا اپتاسىنا ءبىر رەت جينالاتىن ءبىز، باس قوسۋدى جيىلەتتىك، ويتكەنى، وبلىستا ۇلت مۇددەسىن اشىق قورعاۋعا ءتيىس، بىزدەن باسقا كۇش بولماعانداي سەزىندىك. ءبىز بولساق، جاستىق ماكسيماليستىگىمىزدەن بولار، ۇلتتىق مۇددەگە قاتىستى بار شارۋانى ءوز مىندەتىمىز دەپ ءتۇسىنىپ شاپقىلاي بەردىك. بۇل شاپقىلاۋ قۇرعاق ەمەس، ءوز جەمىسىن بەرە باستادى. بىزگە اقتوبەلىك زيالى قاۋىم مويىن بۇرىپ، بەدەلىمىز ارتا بەردى. وسىلايشا 1990 جىلى تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەي تۇرعان كسرو-نىڭ وبلىستىق ساياسي-اعارتۋ ءۇيىنىڭ جانىنا ەكى بىردەي كيىز ءۇيدى ءبىر بىرىنە تىركەستىرە تىگىپ، 22 ناۋرىز كۇنى قالادا العاش رەت ۇلتتىق ءىرى شارا جاساپ، ناۋرىز كوجە ۇلەستىرىپ، جاقتاستارىمىزدى مولايتا تۇستىك. بۇل - ءبىزدىڭ قالا دەڭگەيىندەگى ءوزىمىزدى رەسمي ورگاندارعا مويىنداتقان العاشقى قادامىمىز بولاتىن. وسىلايشا «الداسپان» داڭقى اقتوبەنى قويىپ، الماتىعا دا جەتىپ جاتتى. استاناداعى زيالى قاۋىم مەن لاۋازىمدى ادامداردان تۋرالاي سالەمدەمە قابىلدايتىن كۇيگە جەتتىك. سولاردىڭ ءبىرى سول كەزدەگى ءبىلىم ءمينيسترى شاياحمەتوۆ پەن جازۋشى قالتاي مۇحامەتجانوۆ اعالار ەدى. ءبىزدىڭ ءوز كۇشىمىزگە سەنىمىمىزدى بۇل جايتتار نىعايتا ءتۇستى، باعىتىمىزدى بەكىتە بەردى.
قوعامدىق ىقپال مەن شەشۋشى ءسات
كلۋب ءوز جۇمىسىن پىكىرتالاس سيپاتىنان ساياسي ىقپال ەتۋگە كەڭەيتە باستادى، ويتكەنى باسقاشا ماسەلە شەشۋ مۇمكىن بولمادى. ماسەلەن، قازاق اتا-انالار بىزگە بالاباق، مەكتەپ اشۋ ماسەلەسىمەن كوپتەپ كەلەتىندى شىعاردى. ال، ءبىز ولاردى كەرى قايتارۋعا ءتيىس ەمەس ەدىك، ويتكەنى، بىردەن ءبىر ۇلتتىق مۇددەنى جاقتاۋشى كۇش رەتىندە ولاي ىستەۋ بىزگە جاراسپايتىن. ارينە، ونداي ادامداردى «قازاق ءتىلى» قوعامىنا سىلتەپ قاراپ وتىرۋعا دا بولاتىن. الايدا، ءبىز ءوزىمىزدى ارقا تۇتقان ادامداردان باس تارتۋعا جۇرەكسىندىك، سانىمىز بەن ساپامىزدى مولايتقىمىز كەلدى. وسىنداي ۇستانىمنىڭ ارقاسىندا قاتارىمىزعا ەستاي جايلىباەۆ، سەيىلحان مۇستافين، كوشكىنباي احمەتوۆ، ورازوۆا اقجەلەڭ، قۋانىش قارابالاەۆ، شەرالى بايىمبەتوۆ، ورازباي جۇماتوۆ، كارىمحان قيقىمباەۆ، سابيت سۇلەيمەنوۆ، ساتانوۆا تاڭسۇلۋ، نىسانباەۆا عاليا، تىلەۋباەۆا بوتاگوز ت.ب. قوسىلىپ جاتتى. ءبىزدىڭ ىقپالىمىزدان قالاداعى ۇلتتىق ماسەلەلەر رەسمي تۇردە امالسىز شەشىلۋگە جاتا باستادى، ءتىپتى، ونداي شارالارعا ءبىزدى كىرىستىرىپ، باسى-قاسىندا جۇرۋگە شاقىرۋ جەرگىلىكتى باسشىلىق دەڭگەيىندەگى داستۇرگە اينالدى.ءبىزدى ۇلتتىق ماسەلە مەن راسىمدەر اينالىپ وتپەيتىن ابىرويعا كەنەلدىك. ماسەلەن، «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ وبلىستىق قۇرىلتايىندا الدىن الا زالدىڭ ءار جەرىنە ورنالاسىپ العان «الداسپاندىقتار» كولبيننىڭ كادرى بولىپ تابىلاتىن سول كەزدەگى اقتوبە وبلىستىق كومپارتيا كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى حاتشىسى كوتۋنوۆتى قىسپاققا الىپ، اقتوبەدە رەسپۋبليكا بويىنشا ەڭ تۇڭعىش قوعامدىق «تىلتاعدىر» گازەتىن شىعارۋعا كەلىسىم العانبىز.
سول كەزدە اتالمىش گازەتتى تىركەۋگە وبكومنىڭ قينالعانى ەسىمىزدە، ويتكەنى، ول كەزدە مۇنداي قوعامدىق گازەت شىعارۋدىڭ زاڭدىلىعى وبلىستا اتىمەن بولماعان. ارينە، ول گازەت وبكومنىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا بولعانىمەن، ونىڭ باسى-قاسىندا بىزگە نيەتتەس قۋانىش تەكتىعۇلوۆ، راۋكەن وتىنشين سياقتى ازاماتتار بارىن سالىپ جالاقىسىز ەڭبەك ەتتى. كەيىن الگى قىسىمعا شىداماعان وبكومنىڭ 3-حاتشىسى كوتۋنوۆ كەلگەن جاعىنا كەرى قايتتى دا، ونىڭ ورنىنا بىزبەن نيەتتەس اعامىز سايلاندى. وسىلايشا، اقتوبە وبلىستىق كومپارتيا كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى حاتشىلىعى «الداسپاننىڭ» سەرىكتەسى بولىپ، ارامىز جاقىنداي ءتۇستى.
ءبىزدىڭ، اسىرەسە، نامىسىمىزعا باتقانى، قالادا قازاقتار تۇرعىنداردىڭ تورتتەن ءبىرىن قۇراسا دا، جالعىز 21-ورتا مەكتەپ پەن ارالاس 6-مەكتەپتىڭ بولۋى ەدى. اقىرى قازاقتىلدى بالاباق پەن مەكتەپ اشۋ ماسەلەسىنە بىلەكتى سىبانىپ كىرىستىك. اسىرەسە، اتا-انالاردىڭ وزدەرىن وياتىپ، ولاردىڭ ءتىزىمىن جاساقتاپ، قالا باسشىلىعىنا جەتكىزۋدىڭ ءوزى، ودان ءارى الگى اتا-انالاردىڭ ءۇمىتىن ناقتى ناتيجەگە اينالدىرۋ قيامەت تە، قىرۋار شارۋا ەدى. ءبىز سونىڭ ءبارىن قىزىعىپ ءجۇرىپ كىرىستىك، ويتكەنى، جاستىق كوڭىل سودان عانا ءلاززات تاۋىپ، جىگەرگە جىگەر قوسا الدى.
وسىلايشا، پىكىرتالاس سيپاتىنان گورى ءار الۋان ماسەلە قاراۋ ارەكەتىنە ۇلاسقان كلۋب جۇمىسى ءبىر كۇنى قالانى شۋلاتقان ءبىر ماسەلەنى شەشۋىنە تۋرا كەلدى. ول - ارالاس 6-مەكتەپ جايى ەدى. مەكتەپ ديرەكتورى زۋرا ىقسانعاليقىزى اپامىز سىرتتاي ءبىزدىڭ كلۋبتىڭ جاقتاسى بولاتىن جانە ءوز مەكتەبىن وڭكەي قازاقشاعا اۋدارۋعا قۇمارتتى. بۇل جايت وبلىستاعى سول كەزدەگى شوۆينيستىك كوزقاراستاعى ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىنىڭ بىرقاتار باسشىلىعىنا ۇناماسا كەرەك، زۋرا اپايدى زەينەتكە شىعارىپ جىبەرىپ، ءتىپتى، الگى مەكتەپتى تولىقتاي ورىسشاعا اۋدارۋ اڭگىمەسى شىعا باستاعان. ءسويتىپ، زۋرا اپايدىڭ حابارلاماسى بويىنشا، كلۋبتىڭ ءبىر كۇنگى وتىرىسىن وسى مەكتەپكە ارناۋعا تۋرا كەلدى. بۇل - 1990 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ باسى ەدى.
كلۋب ءوز كۇن ءتارتىبىن اسا مۇقياتپەن بەكىتىپ، اشىق تا مادەنيەتتى پىكىرتالاس كۇيىندە تالقىلاۋ جۇرگىزىپ، اشىق داۋىس بەرۋمەن شەشەتىن. قىسقاسى، ءوز ارا ءبىرشاما ايتىس-تارتىستان سوڭ، سول كەزدەگى وبلىستىق كەڭەس توراعاسى زولوتارەۆ مىرزا اتىنا ۋلتيماتۋم تۇرىندەگى اشىق حاتىمىزدى جونەلتۋدى شەشتىك. وندا، ەگەر دە 6 - مەكتەپ تازا قازاق تىلىندەگى وقىتۋعا كوشپەسە، ساياسي شاراعا باراتىنىمىزدى ەسكەرتىپ، ۋاقىت بەردىك. بۇل شەشىم بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق، ءوز ىشىمىزدە قورقا سوقتاعان مۇشەلەرىمىز دە بولدى جانە ودان قانداي ناتيجە بولماق دەگەن ورىندى ساۋالدار جان جاقتى تالقىعا ءتۇستى. بىراق بىزدە باسقاشا قارۋ دا، مۇمكىندىك تە جوق بولاتىن. بۇل ساياسي قادام ءبىزدىڭ كلۋبتى بىردەن جوعارى دەڭگەيلى ساياسي ساتىعا كوتەردى. ويتكەنى، «الداسپاندىقتارمەن» ويناۋعا بولمايتىنىن بۇعان دەيىنگى ارەكەتتەرىمىزدەن تۇسىنگەن وبلىس باسشىلىعى ءبىزدى اتالمىش ماسەلەنى شەشۋ جوبالارىمەن تانىستىرۋدان ۇيالعان جوق، ال ءبىز وعان مۇددەلى تاراپ رەتىندە ءوز ۇستانىمىمىزدى ساقتاي وتىرىپ، بىرگە شەشىستىك. ءسويتىپ، وسى شارانىڭ ناتيجەسى رەتىندە وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنتاعى قازاق ازاماتقا ءتيدى. ول - قازىرگى اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى ەلەۋسىن ساعىندىقوۆ بولاتىن. ال، 6-مەكتەپ جايى وزىنەن ءوزى شەشىلدى. زۋرا اپاي بولسا، ودان كەيىن بىرنەشە جىل ديرەكتور بولىپ، «ەلىم-اي» اۆتورلىق باعدارلاماسىن ەنگىزىپ، ابىرويلى زەينەتكە شىقتى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى بۇل وزگەرىس اقتوبەدەگى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ ماسەلەسىن شەشۋدەگى تۇبەگەيلى بەتبۇرىس بولدى. ويتكەنى، ءبىر كەزدە جالعىز قازاق ورتا مەكتەبى بار اقتوبە قالاسىندا كازىر 20 قازاقتىلدى ورتا ءبىلىم وشاعى بولىپ وتىر.
كلۋبتان بىرلەستىككە
بۇل ناتيجە «الداسپان» كلۋبىنىڭ ودان ءارى مارتەبەسىن كەڭەيتۋى كەرەكتىگىنە تىرەدى. ءسويتىپ، 1990 جىلعى 21 قازاندا رەسپۋبليكا كولەمىندە قوناقتار شاقىرىپ، «الداسپان» قوعامدىق رۋحاني-مادەني بىرلەستىگىنىڭ قۇرىلتايىن ۇيىمداستىردىق. بۇل شارا - اتالمىش كلۋبتىڭ ۇيىمدىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەندىگى عانا ەمەس، جاڭا ساتىداعى جاۋاپكەرشىلىك بولاتىن. اتالمىش جاۋاپكەرشىلىك ءبىزدىڭ اقتوبە قالالىق اتقارۋ كوميتەتىندە رەسمي تىركەلۋدەن وتۋگە ءتيىس ەكەنىمىزدى العا جايدى. وسىلايشا، ومىرىمىزدە العاش رەت زاڭدى نەگىزدەگى بىرلەستىكتىڭ جارعىسىن جاساپ، ونى تىركەۋگە بەت الدىق. «بىرلەستىكتىڭ ءبىر-اق توراعاسى بولسىن، سەرىك، ءوزىڭ بولا سالسايشى»- دەگەن جىگىتتەردىڭ قولقاسىنا قاراماستان، ءبىر ەمەس 3 توراعالاستىڭ بولۋى كەرەكتىگىن وزىمشە دالەلدەپ، ەستاي جايلىباەۆ پەن سۇلتانبەك تاشكەنباەۆتاردى ۇسىنىپ، تەڭتوراعا رەتىندە سايلاندىق. مۇنىڭ سەبەپتەرى كوپ بولاتىن: بىرىنشىدەن، قابىلەتتى جىگىتتەردىڭ بارلىعى دا باسكەر بولىپ قالىپتاسۋى كەرەك بولدى; تاعى ءبىر سەبەپ - سىرت كوزگە ءبىر عانا باسكەردىڭ بارىن كورسەتۋ ەمەس، بىرنەشە تۇلعانىڭ بارىن تانىتۋ ۇيىمنىڭ بەدەلىن ارتتىرىپ، ۇجىمدىق ماقتانىش ورناتا تۇسەتىندىگىن تۇسىندىك. ونىڭ ۇستىنە، ەستاي ەكى تىلدە جاقسى ساۋاتتى اعامىز بولدى دا، سول كەزدەگى وبكوم، گوركومعا كىرگەندە ەركىن سويلەسەتىن تۇلعاسىن تانىتتى. سوندىقتان ونىڭ بۇل قاسيەتىن بيلىكپەن قارىم-قاتىناسقا قويۋعا تاپتىرماس الەۋەت ەدى. ال، سۇلتانبەك شارۋاشىلىق جاعىن كەرەمەت ۇيىمداستىراتىن قابىلەتى بار ازامات بولىپ شىقتى. ءسويتىپ، ۇيىمنىڭ ستراتەگيالىق بولاشاعىن ءبىر ادامنىڭ اتىنا بايلاۋ ارقىلى ەمەس، بىرنەشە تۇلعالاردى ءوسىرۋ ارقىلى، ونىڭ ىشكى دامۋ مۇمكىندىگىن اشكەرە ەتە وتىرىپ، سىرت كوزگە بىرىنەن ءبىرى وتەتىن ازاماتتاردى تانىتۋمەن ۇيىم ابىرويىن اسقاقتاتۋعا تىرىسقانبىز.
«الداسپاننىڭ» ارەكەتى بارىسىندا جازىلماعان بولسا دا، ۇردىسكە اينالعان نارسەلەر كوپ بولاتىن-دى. مىسالى، بىرلەستىكتىڭ تەڭ توراعالارى مەن بەلسەندىلەرىنىڭ وزدەرىنە ءتان اتقاراتىن سالاسى بولدى. ءوزىم جالپى ستراتەگيالىق باسشىلىقتى، ەستاي سىرتقى ورتامەن بايلانىستى الىپ، سۇلتانبەك ۇيىمنىڭ ىشكى ماسەلەلەرىمەن اينالىسسا، ال كوشكىنباي ۇيىمنىڭ ماتەريالدىق جاعدايىنا جاۋاپكەر، ايتقالي جالپى مۇشەلەرمەن جۇمىستى قولعا الدى. بۇل ۇيىمنىڭ ىشكى قايشىلىقتارعا ۇرىنباۋىنان ساقتايتىن جۇيەلىلىك ەدى.
