وسىدان 4 جىل بۇرىن قىتاي ەلىنىڭ بوياۋ وندىرەتىن كاسىپورىننىڭ ءبىرى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ بەينەسىن ساۋدا بەلگىسى رەتىندە پايدالانعانى اشكەرە بولىپ، قوعامدا اجەپتاۋىر دۇربەلەڭ تۋعىزعانى ەسىمىزدە. الايدا مىنا وقيعانىڭ جانىندا ول تۇك ەمەس سياقتى.

وسىدان 4 جىل بۇرىن قىتاي ەلىنىڭ بوياۋ وندىرەتىن كاسىپورىننىڭ ءبىرى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ بەينەسىن ساۋدا بەلگىسى رەتىندە پايدالانعانى اشكەرە بولىپ، قوعامدا اجەپتاۋىر دۇربەلەڭ تۋعىزعانى ەسىمىزدە. الايدا مىنا وقيعانىڭ جانىندا ول تۇك ەمەس سياقتى.

قازىر ەلىمىزدىڭ جايما بازارلارىندا مەملەكەتتىك تۋىمىزدى ايشىقتايتىن باستى بەلگىلەر - قىران قۇس پەن التىن شۇعىلالى كۇن بەينەسى تاڭبالانعان ىشكيىمدەر ساتىلۋدا. مۇنداي «ەرەكشە» تاۋاردىڭ بۇگىندە قازاقستاننىڭ بارلىق تۇكپىرىنە تاراپ ۇلگەرگەنىنە كۇمان جوق. ويتكەنى ولار قاراعاندىنىڭ قارا بازارىندا تولىپ تۇر...
كورنەكى ورىندارعا تىگىلىپ، ەڭ ءبىر سالتاناتتى جيىنداردا كوتەرىلەتىن، ەلباسى وليمپياداعا اتتانعان سپورتشىلاردىڭ ەڭ تاڭداۋلىسىنا عانا سەنىپ تاپسىراتىن، مەملەكەتتىك تۋىمىزدان تىگىلگەن ىشكيىمدەر قاراعاندى بازارلارىندا سامساپ تۇر. ەرلەرگە ارناپ تىگىلگەن، بەلىنىڭ رەزەڭكەمەن كومكەرىلەر تۇسىندا ۇزىنىنان، سوسىن وڭ جاق تۇسىنا تىگىنەن «كازاحستان» دەپ جازىلعان. ال سول جاعىنا قوس قاناتىن التىن كۇننىڭ شۋاعى كومكەرگەن مۇزبالاق قىرانىمىز تايعا تاڭبا باسقانداي بەينەلەنگەن. ىشكيىمدى جاساپ شىعارۋشىلارعا بۇل دا از كورىنسە كەرەك، كەيبىرىنە قازاقستاننىڭ كارتاسىن قوسا سىزىپتى. جاساپ شىعارۋشىلار دەمەكشى، ەرەكشە كيىمدەردىڭ قايدا وندىرىلگەنىن انىقتاۋ مۇمكىن بولمادى. ساتۋشىلار ايتا المايدى، الماتىنىڭ قارا بازارلارىنىڭ بىرىنەن «وپتوم» ساتىپ العان. «قىتايدىكى شىعار. مىنا ساتىپ تۇرعان نارسەنىڭ بارلىعى سول جاقتان كەلگەن عوي، شىراعىم» دەيدى. تاۋار بولسا، ساپا بەلگىسىن كورسەتەتىن قاعازدان جۇرداي بولىپ شىقتى.
كۇندە ساتىپ ءجۇرمىز عوي، الاتىن ادام ەتيكەتكاسىنا، قايدا جاسالعانىنا نازار اۋدارعانىن كورگەن جوقپىز. ولاي-بۇلاي تاسىپ جۇرگەندە ءتۇسىپ قالعان شىعار، - دەيدى اتى-ءجونىن اتاعىسى كەلمەگەن ساتۋشىمىز.
بۇعان تىيىم سالاتىن جان جوق پا، زاڭ جوق پا بىزدە سوندا؟
- بار، - دەيدى وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى جانقوزى ناقىشەۆ. - اكىمشىلىك كودەكستىڭ 354-بابىنىڭ 1-تارماعىنا جۇگىنسەك، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارىن زاڭسىز پايدالانۋى - ەسكەرتۋ جاساۋعا نەمەسە ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتىڭ ەلۋگە دەيىنگى مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋعا اكەپ سوعادى.
بىراق ءبىزدىڭ ناقتىلاپ العىمىز كەلگەنى مىناۋ ەدى: قازاقستان تۋىندا بەينەلەنگەن تاڭبالاردى باسقا تاۋار تۇرلەرىندە پايدالانۋعا بولا ما؟
مەملەكەتتىك رامىزدەر جونىندەگى وبلىستىق كوميسسيانىڭ حاتشىسى شاحمارال قابىلوۆانىڭ ايتۋىنشا، رامىزدەردى ناسيحاتتاۋ، ونى قۇرمەتتەۋگە ۋاعىزداۋ جانە ونى پايدالانۋ ماسەلەلەرىن نازاردا ۇستاۋ وسى كوميسسيانىڭ قىزمەتىنە جاتادى ەكەن.
بىراق «تۋدىڭ بەينەسىن ىشكيىمگە پايدالانۋعا بولا ما، جوق پا؟» دەگەنگە ءبارىبىر جاۋاپ تابا المادىق. سوسىن زاڭداردى اقتارىپ كورۋگە تۋرا كەلگەن. ءدال جاۋاپ زاڭنامادان دا تابىلدى دەپ ايتۋ قيىن. رامىزدەر تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭىمىزدىڭ 15-بابىندا: «وسى زاڭنىڭ تالاپتارىن بۇزا وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىن پايدالانۋ، ...مەملەكەتتىك رامىزدەرىن قورلاۋ قر زاڭدارىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جاۋاپتىلىققا اكەپ سوعادى» دەپ جازىلىپتى. دۇرىس-اق، بىراق وسى زاڭنىڭ 4-بابىن وقىپ كورسەڭىز: «مەملەكەتتىك تۋدىڭ بەينەسى وزگە دە ماتەريالدىق وبەكتىلەردە ورنالاستىرىلۋى مۇمكىن» دەلىنگەن. بىراق ونىڭ قانداي وبەكتى ەكەنى اشىپ جازىلماعان. ال وسى 4-باپتىڭ كەلەسى تارماقتارىندا: «مەملەكەتتىك تۋدىڭ بەينەسىن قوعامدىق بىرلەستىكتەر مەن باسقا دا ۇيىمدار تۋلارىنىڭ گەرالديكالىق نەگىزى رەتىندە پايدالانۋعا بولمايدى. مەملەكەتتىك تۋدىڭ بەينەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ناگرادالارىنىڭ، ۇلتتىق بانك بانكنوتتارى مەن مونەتالارىنىڭ ەلەمەنتى نەمەسە گەرالديكالىق نەگىزى رەتىندە پايدالانىلۋى مۇمكىن» دەلىنگەن. تولىپ جاتقان «مۇمكىن». بىراق تۋدىڭ بەينەسىن كيىمگە اينا-قاتەسىز كوشىرۋگە بولا ما، جوق پا، وعان جاۋاپ جوق.
5-باپتى وقىعاندا ەرىكسىز مىرس ەتتىك. «بۇل رەتتە قر مەملەكەتتىك تۋى باسقا تۋلاردان تومەن ورنالاستىرىلمايدى» دەپ جازىلىپتى. ال بىزدەر ونى بەلدەن تومەن ءتۇسىرىپ جاتقاندا سەلت ەتپەي وتىرعان جوقپىز با؟ ەلدىگىمىزگە سىن بولار بۇل ماسقارا تاۋارلاردىڭ ەمىن-ەركىن ساۋدالانۋىنا قالايشا جول بەرىلەدى؟
زاڭنىڭ ولقىلىعى ما، الدە نامىسىمىزدىڭ ابدەن تاپتالىپ بىتكەنى مە؟

ايتپاقشى، مەملەكەتتىك تۋىمىزداعى ءدال وسى بەينە - قىران مەن التىن كۇننىڭ ەقىۇ-نىڭ 2010 جىلعى سيمۆوليكاسى رەتىندە تاڭداپ الىنعانىن جاھانعا جار سالىپ، بوركىمىزدى اسپانعا اتقانىمىز كەشە عانا ەمەس پە ەدى؟ مارتەبەلى ۇيىمنىڭ سيمۆوليكاسى رەتىندەگى بۇل تاڭبالاردىڭ قازاقستاندىقتاردىڭ ءىش كيىمىنە ءار بەرىپ تۇرعانىن سىرت كوز كورمەسىن دەڭىز...

قامبار احمەتوۆ
قاراعاندى

«ايقىن» گازەتى، 13.03.10.