قوعامداعى كەز كەلگەن تۇيتكiل ەڭ الدىمەن اقىن جانىنا اسەر ەتەدi. ويتكەنi جىرشى-جىراۋ، اقىندار ەجەلدەن حان مەن قاراشانىڭ اراسىندا دانەكەرلiك قىزمەت اتقارىپ، ەل-جۇرت مۇددەسiن بiر ءسات تە ۇمىت قالدىرماعان. ەندەشە، اقىننىڭ ءسوزi - اللانىڭ ءۇنi ەكەنiن تۇسiنگەن ابزال. وسى ورايدا ءوز ويىن بۇكپەي ايتاتىن اقىندارىمىزدىڭ بiرi باۋىرجان قارابەكوۆپەن اڭگiمەلەسۋدiڭ ءساتi ءتۇستi.

- اركiمنiڭ وتان الدىنداعى فۋنكتسياسى، ياعني مiندەتi ءارتۇرلi. اقىن ەڭ الدىمەن ازامات بولۋعا تيiس. ­سiز ەلiڭiز ءۇشiن قانداي ەڭبەك سiڭiردiم دەپ ايتا الاسىز؟

- بۇگiنگە دەيiن وپپوزيتسيالىق «ازات» پارتياسىنىڭ بارلىق iس-شارالارىنىڭ باسى-قاسىندا بولدىم. سولاردىڭ كوتەرiپ جۇرگەن ماسەلەلەرiن جاقسى تۇسiنەمiن. جاس مەملە­كەت­پiز. موينىمىزعا ارتىلعان جۇك اۋىر ما، جەڭiل مە، بەل­گiسiز... Iلگەرi قوزعالعان كوشiمiز ۇنەمi باعىتىنان اينىپ، شالىس باسا بەرەدi. قازاققا قاتىسى بار كەز كەلگەن ماسەلە مەنi تول­عاندىرماي قويمايدى. مۇنداي شاقتا بۇقارالىق اقپارات قۇ­رالدارى ارقىلى ءوز پiكiر­لە­رiمدi بiلدiرiپ وتىرامىن.

- «ۇندەمەگەن ۇيدەي بالەدەن قۇتىلادى» دەيدi. وزiندiك اي­تارى جوق كiسiلەردiڭ شە­نەۋ­نiكتەرگە جاعاتىندىعىن بايقاعان بولارسىز. ەشقانداي ماسەلەلەرگە ارالاسپاي-اق، تىپ- تىنىش ءجۇرiپ، مانساپ جولىن قۋىپ، بيلiك­تiڭ تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرماعانىڭىزعا وكiنەتiن كەزiڭiز بولاتىن شىعار؟

قوعامداعى كەز كەلگەن تۇيتكiل ەڭ الدىمەن اقىن جانىنا اسەر ەتەدi. ويتكەنi جىرشى-جىراۋ، اقىندار ەجەلدەن حان مەن قاراشانىڭ اراسىندا دانەكەرلiك قىزمەت اتقارىپ، ەل-جۇرت مۇددەسiن بiر ءسات تە ۇمىت قالدىرماعان. ەندەشە، اقىننىڭ ءسوزi - اللانىڭ ءۇنi ەكەنiن تۇسiنگەن ابزال. وسى ورايدا ءوز ويىن بۇكپەي ايتاتىن اقىندارىمىزدىڭ بiرi باۋىرجان قارابەكوۆپەن اڭگiمەلەسۋدiڭ ءساتi ءتۇستi.

- اركiمنiڭ وتان الدىنداعى فۋنكتسياسى، ياعني مiندەتi ءارتۇرلi. اقىن ەڭ الدىمەن ازامات بولۋعا تيiس. ­سiز ەلiڭiز ءۇشiن قانداي ەڭبەك سiڭiردiم دەپ ايتا الاسىز؟

- بۇگiنگە دەيiن وپپوزيتسيالىق «ازات» پارتياسىنىڭ بارلىق iس-شارالارىنىڭ باسى-قاسىندا بولدىم. سولاردىڭ كوتەرiپ جۇرگەن ماسەلەلەرiن جاقسى تۇسiنەمiن. جاس مەملە­كەت­پiز. موينىمىزعا ارتىلعان جۇك اۋىر ما، جەڭiل مە، بەل­گiسiز... Iلگەرi قوزعالعان كوشiمiز ۇنەمi باعىتىنان اينىپ، شالىس باسا بەرەدi. قازاققا قاتىسى بار كەز كەلگەن ماسەلە مەنi تول­عاندىرماي قويمايدى. مۇنداي شاقتا بۇقارالىق اقپارات قۇ­رالدارى ارقىلى ءوز پiكiر­لە­رiمدi بiلدiرiپ وتىرامىن.

- «ۇندەمەگەن ۇيدەي بالەدەن قۇتىلادى» دەيدi. وزiندiك اي­تارى جوق كiسiلەردiڭ شە­نەۋ­نiكتەرگە جاعاتىندىعىن بايقاعان بولارسىز. ەشقانداي ماسەلەلەرگە ارالاسپاي-اق، تىپ- تىنىش ءجۇرiپ، مانساپ جولىن قۋىپ، بيلiك­تiڭ تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرماعانىڭىزعا وكiنەتiن كەزiڭiز بولاتىن شىعار؟

- ماتەماتيكالىق لوگيكامەن اينالىسقان اداممىن. بيلiك ساتىسىنىڭ بەلگiلi بiر جە­رiنە بارعان سوڭ، توقتاپ قالاتىنىمدى بiلەمiن. مانساپ جولىنىڭ ءوز ويىندارى، وزiنە عانا ءتان قاعيدالارى بار. سوندىقتان مەن بيلiكتەن اۋلاق جۇرە­مiن. مۇنىڭ اق-قاراسىن باياعىدا-اق اجىراتىپ العانمىن.

- سiز - اقىنسىز. بiراق اقىندىق ماماندىق ەمەس قوي. ءوز ماماندىعىڭىز جايلى ايتا كەتسەڭiز...

- كiشكەنە كۇنiمدە ۇيدەگi سورەلەردە باتىرلار جىرى سiرە­سiپ تۇراتىن ەدi. اجەم ماعان باتىرلار جىرىن كەمپiر-شالدارعا وقىتىپ قوياتىن. تiپتi اكەم سول جىرلاردىڭ كۇيتاسپاسىن دا اكەپ بەرگەنi بار. سانامدا ابدەن جاتتالىپ قالعانى سونشا، 60-70 بەت جىر جولدارىن كiتاپقا قاراماي-اق جاتقا سوعۋشى ەدiم. اكەم ونەردi سۇيەتiن. ۇيiمiزگە ءارتۇرلi اقىن-جازۋشىلار، ونەر ادامدارى كوپ توقتايتىن. ول بiردە: «بالام، ولەڭدi وزiڭمەن بiرگە تاس­تاماي الىپ ءجۇر. ال بiراق مىنا زامان - عىلىم مەن تەحنيكانىڭ زامانى. سەن ينجەنەر بول...» - دەپ اقىلىن ايتتى. جوعارى سىنىپقا كوتەرiلگەن سايىن، اكە ءسوزiنiڭ راستىعىنا كوزiم جەتە ءتۇستi.

ءسويتiپ، مەن باعىتىمدى اي­قىندادىم. سول كەزدەرi مەكسيكادا فۋتبولدان الەم بiرiنشiلi­گiنiڭ جارىسى ءوتتi. قاي كوماندانىڭ جەڭiمپاز بولاتىندىعىن اركiم وزiنشە توپشىلاپ جاتتى. سوندا ەلەكتروندىق ەسەپتەۋ ماشينالارى دا ساۋەگەيلiك جاسادى. بۇعان مەن ەلەڭ ەتە قالدىم. فۋتبولدىڭ ناعىز جانكۇيەرi بولاتىنمىن. «ەلەكتروندىق ەسەپتەۋ ماشينالارى قالاي وينالماعان ويىننىڭ بولاشاعىن بولجايدى؟» دەگەن ساۋال مەنi قاتتى ويلاندىردى. الماتى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ اۆتوماتيكا جانە ەسەپتەۋ فا­كۋل­تەتiنiڭ اۆتوماتتاندىرىل­عان جۇيەلەردi باسقارۋ ماماندىعى بويىنشا وقۋعا قابىلداندىم. بالىم جوعارى بولعاندىقتان، مەن ماسكەۋگە وقۋعا ۇسىنىلدىم. وندا اعىلشىن تiلiنەن تالاپ جوعارى بولاتىندىعىن بiلiپ، الماتىدا قالعاندى ءجون دەپ تاپتىم. وسىنداعى وقۋىمدى ويداعىداي تامامداپ، كەيiن ءماس­كەۋدەگi اسپيرانتۋراعا ءتۇس­تiم. جاساندى بەينەلەردi زەرتتەۋ ماسەلەرi بويىنشا العاشقى عى­لىم كانديداتتارىنىڭ ساناتىندا بولدىم. الەمگە ايگiلi نەمiس عالىمى پەتري جەلiلەرi تەورياسىنىڭ نەگiزiن قالاۋشى كارل ادام پەتريدiڭ ۇسىنىسى بو­يىنشا گامبۋرگ ۋنيۆەرسيتە­تiندە دوكتورانتۋرادان ءوتتiم. سول ۋني­ۆەرسيتەتتiڭ دوكتورى دا اتاندىم. وسى جىلداردىڭ ءبا­رiن­دە ولەڭ مەنiڭ جانىمنان بiر ساتكە دە ۇزاعان ەمەس، تولعان­عان-تورىققان كەزدەرiمدە ءجۇ­رە­گiمدi جەبەيتiن. كوپتەگەن ورىس عالىمدارى ءوسۋ جاعىن ويلاپ، ارمەن قاراي شەتەلدەرگە كەتتi. ال مەن تۋعان جەرiم - قازاقستانعا ورالدىم. سىرتتا ءجۇرiپ، وداقتىڭ تاياۋ جىلداردا تارقايتىندىعىنا كوزiم جەتتi. مەن ەلگە كەلگەن سوڭ، بiر ايدان كەيiن پارتيا تارقادى، جارتى جىلعا جەتپەي، وداق ىدىرادى.

- سiز ەلگە كەلگەندە ءوزiڭiز قاتارلاس اقىندار ولەڭدەرiن ورiستەتiپ، تانىمالدىق جاعىنان بولسىن، دەڭگەي جاعىنان بولسىن، العا وزىپ كەتكەندەي مە ەدi, قالاي؟

- اقىن بولىپ، اتاعىمدى شىعارۋدى ەشقاشان ويلاماعانمىن. جاڭادان قۇرىلىپ جاتقان جاس مەملەكەتتiڭ شارۋاسىنا بەلسەنە كiرiسiپ كەتتiم. قارجىلىق ينستيتۋتتاردىڭ قۇرىلۋىنا اتسالىستىم. بۇگiندە وسى سالادا قىزمەت اتقارىپ كەلەمiن. وسى جىلدارى ولەڭ جازۋعا مەن تۇپكiلiكتi بەت بۇردىم. سوندا كوپ اقىنداردىڭ العا وزىپ كەتكەندiگiن، كەيبiرەۋلەردiڭ ءوز ارناسىن تابا الماي، ءالi اداسىپ جۇرگەندiگiن باجايلادىم. سونىمەن قاتار ولەڭدەرiمنiڭ تەحنيكالىق ولقى تۇستارىن بايقاپ، كوپ ەڭبەكتەنۋ كەرەكتiگiن ۇق­تىم. باتىستان كەلiپ، قالىڭ ادە­بيەتتiڭ ورتاسىنا كۇمپ ەتiپ قوي­ىپ كەتتiم. بۇل بويىمدا سىڭعىرلاپ كەلە جاتقان مۋزانىڭ ايقارا اشىلۋىنا ايرىقشا اسەر ەتتi.

بۇرىن الەمدiك، ورىستىق جانە قازاق پوەزياسىن جان ءلاززاتى ءۇشiن وقۋشى ەدiم، ەندi كاسiبي تۇرعىدا زەردەلەۋگە كۇش جۇمسادىم. ەسەنعالي راۋشانوۆ، امانحان ءالiم، عالىم جايلىباي، قاسىمحان بەگمانوۆ سەكiلدi اقىندارمەن ەتەنە ارالاسىپ تۇردىق.

ولار دوستىق پەيiل، جاناشىرلىقپەن ءوز پi­­كiر­لەرiن بiلدi­رiپ ءجۇر­دi. وسىنىڭ ءبارi مەنiڭ اقىن رەتiندە تەز قالىپتاسۋىما ىقپال ەتتi.

- سونىمەن، سiزدiڭ نەگiزگi ماماندىعىڭىز تەحنيكاعا قا­تىس­تى بولىپ شىقتى. سونداي-اق، تۇلا بويىڭىزدا پوە­زياعا دەگەن شەكسiز iڭكارلiك بارىنا ەش داۋ جوق. سىرتقى الەم­دi ايتپاعاندا، سiزدiڭ بولمىسىڭىزدىڭ وزiندە بiر-بiرiنە كەرەعار، قاراما-قايشى پوە­زيا مەن الپاۋىت تەحنيكانىڭ، قارجى ۇعىمدارىنىڭ تار­تىسى ءجۇرiپ جاتقانداي كورiنەدi.

- مەن دە سولاي ويلاۋشى ەدiم. قازiر اقىن-جازۋشىلاردىڭ كوبi گازەت-جۋرنالداردا، باس­پالاردا وتىرادى. ولاردى كۇندەلiكتi ماقالالار ەزiپ جiبە­رەتiن، شىعارماشىلىق شابىتىن جەپ قوياتىن ءتارiزدi. ال مەنiڭ جان قالاۋىم مەن قىزمە­تiم - ەكi ءتۇرلi. بiرiنەن ەكiنشiسiنە اۋىسقان كەزiمدە تىڭ كۇيiمدi ساقتاپ، اڭساپ كەلەمiن. مەن اينالىسقان ماتەماتيكالىق لوگيكانىڭ ءتۇپ اتاسى - لوگيكا. ويلاۋدىڭ اقي­قاتتىعىن زەرتتەيتiن لوگيكا ەمەس پە؟ ولەڭدە دە وي بار. وسى تۇرعىدان جۇمىسىم مەن شىعارماشىلىعىم ۇيلەسە­تiن سەكiلدi. قىزمەتiم مۇلدە ءبو­لەك ءتارiزدi. بiراق مۇندا دا ويمەن وينايدى، ولەڭدە دە ويمەن وينايدى.

پوەزيانىڭ عۇمىرى قىسقا. ەسەنين، پۋشكين، لەرمونتوۆتار دۇنيەدەن ەرتە وزدى. شىعارماشىلىقتارىنا ءمان بەرسەڭ، ولار ءوز شىڭدارىن دا باعىندىرىپ كەتكەن جاندار. وزدەرi اجال قۇش­سا دا، جالىندى، اسقاق رۋحتارىن ساقتاۋ ءۇشiن كۇرەستi. پوە­زيانىڭ عۇمىرى قىسقا بولعاندىقتان، مەن ءوزiمدi ولەڭگە كەش كەلدiم دەپ ەسەپتەمەيمiن. اباي دا تۇبەگەيلi ولەڭ جازۋعا قىرىقتان اسقاندا بارىپ وتىرعان. مەن بولسام 35 جاسىمدا جارىققا شى­عا باستادىم. كەيدە «ادەبيەتكە كەلۋ ۋاقىتىمدى سۇراساڭدار، ما­رال­تايلار باستاعان جاس اقىن­­­­­داردىڭ بۋىنىنا جاتامىن»، - دەپ ازiلدەيتiنiم بار. ولار دا قوستايتىن سەكiلدi.

- كەزiندە ەلiمiزدە 169 ينۆەس­تيتسيالىق جەكەشەلەندiرۋ قورى بولدى. تەك سiز باسقار­عان «بۋتيا كاپيتال» جە­كە­شە­لەندiرۋ قورى عانا حالىقپەن ەسەپ ايىرىستى...

- ەلiمiزدە بولعان جەكەشە­لەندiرۋ رەفورماسى ءساتسiز اياق­تال­دى. كوپ مەكەمەلەر تiستە­گەن­نiڭ اۋزىندا، ۇستاعاننىڭ قو­لىن­دا كەتتi. اكتسيو­نەر­لەردiڭ جالپى  جينالىسىن وتكiزiپ، بiز دە قور جۇمىسىن توقتاتۋعا ءماجبۇر بول­­دىق. ەكi جارىم ميلليوننان استام سالىمشىسى بار قور سالىمشىلارىمەن ەسەپ ايىرىستى. بۇل قادامىمىز بيلiك­كە ۇنامادى. قۇردىمعا كەتكەن 169 قوردى ەلەمەستەن، بiزگە شۇيلiكتi. قور­دىڭ باسقارۋشىسى بولعان مەنi ەكi رەت اباقتىعا جاپتى، ءۇي كۇزە­تiندە ۇستادى. جىلعا جۋىق سوت پرو­تسەستەرi ءجۇردi. ايىپ تاعا الماي، ويلانىپ-تولعانىپ، iستi قايتا تەرگەۋگە جiبەردi. مەنiڭ ۇق­قا­نىم - بيلiك تاراپىنان بول­عان بۇل شارالاردىڭ بارلىعى ساياساتكەر بولات ءابiلوۆتiڭ تiكە­لەي ساياسي كوزقاراسىنا بايلا­نىستى. سىن، مiن كوتەرە المايتىن كەربەز كەلiنشەكتەي، بۇل بيلiك حالقىنا ويىنا كەلگەن ويرانىن جاساپ جاتىر.

- بiر دانىشپاننىڭ: «ادامدار ەكiگە بولiنەدi: تۇرمەدە­گiلەر جانە تۇرمەدە بولۋعا تيiس­تەر»، - دەگەن ءسوزi ەسiمدە قالىپ قويىپتى. ءوزiڭiز دە اباقتىنىڭ شەت-جاعاسىن كورiپ قايتتىڭىز. وندا ءتۇس­كەن ادام قانداي كۇيدە بولادى ەكەن؟

- ول جەرگە قۇداي ەشكiمدi اپارماسىن. وتىز جەتiنشi جىلدارى قازاقتىڭ تالاي زيالىلارى قاماۋعا الىندى عوي. ءماديدiڭ:

«اباقتى قاتار-قاتار بولادى ەكەن،

Iشiنە جاقسى-جامان تولادى ەكەن.

Iشiنە اباقتىنىڭ كiرiپ بارساڭ،

كوڭiلiن سۋ سەپكەندەي بولادى ەكەن»، -

دەگەن ولەڭ جولدارى بار.

تۇرمە - مەملەكەتتiك جوي­قىن ماشينا. وعان قارسى كەلە المايسىڭ. وندا كۇندەلiكتi ءومiر­­دەگi پەندەشiلiكتەردiڭ قۇنى كوك تيىن­عا اينالادى. تەك ازاتتىق قانا قىمبات بولادى. مەنiڭ سول كەزدە دوستارىم كوپ ەدi: گەنەرالدار، وبلىس باسشىلارى، مينيسترلەر جانە تاعى باسقالار. سولاردىڭ بiرەۋi قيىن شاقتا قا­سىم­نان تابىلمادى. اباقتىعا كەلiپ، مەنi ول جەردەن سۋىرىپ العان اقىندارتۇعىن. ولار ءۇن­دەۋ جاريالادى. سولاردىڭ ۇندە­ۋiن ەستiگەندە قايراتتانىپ، بويىما كۇش-قۋات قۇيىلدى. قانداي ءادi­لەت­سiزدiك بولسا دا، كۇرەسۋگە ءازiر ەكەنiمدi انىق سە­زiن­دiم. عا­لىم جايلىباي، قازىبەك يسا، الiبەك شەگەباي، امان­گەلدi كەڭ­­شiلiك­ۇلى سەكiلدi بiر توپ جاس اقىن-جازۋشىلار ەش نارسەدەن جاسقانباي، قارجى پوليتسياسىنىڭ الدىنا كەلiپ، قاسقايىپ تۇردى. «اقىن­­عا اقىن عانا كومەككە كەلە­دi نەمەسە اقىن - جالعىز» دەگەن تۇسiنiك راس ەكەن. وسىدان كەيiن مەن پوەزيانى ودان سايىن سۇيە ءتۇستiم.

سوعان قاراماستان، مەن قان­شا ىشقىنسام دا، كۇرەسكەر ولەڭ تۋدىرا المادىم. كەرiسiن­شە، تابيعاتتىڭ ءوزi سەكiلدi سازدى، مۇڭ­لى جىر جولدارى كوڭi­لiمدi تەربەتە بەردi. مىسالى:

...عۇمىر داريا -

مەنiڭ اپپاق ايدىنىم.

سەنi كورسەم جوعالادى قايعى-مۇڭ،

ەستەلiك بوپ ەسكە تۇسەر تاي كۇنiم،

القىنامىن الدىن بەرمەي بايگەنiڭ،

سايران عۇمىر،

قايران عۇمىر - بايلىعىم! -

دەپ كەلەتiن «عۇمىرداريا» اتتى ولەڭiم دە كوڭiل كۇيiن شەرتەدi. مۇنى قۇم كەشiپ، سىر بويىندا وسكەن ادامنىڭ قينالعاندا تۋعان جەرiن اڭساۋى جانە وتكەن عۇمىرىن داريامەن شەڭدەستiرۋi دەپ ۇققان ءجون.

- «ءومiرiمنiڭ ورنەگi» دەگەن ولەڭiڭiزدە «كۇيiن كەشسەم زار­لىنىڭ، كۇيiن كەشسەم ارلىنىڭ - تالاپايدا تاعدىرىم» دەگەن سەكiلدi جولدار بار ەكەن...

- ەر جiگiتتiڭ باسىنا نەلەر كەلiپ، نە كەتپەيدi? باسىما ءتۇس­كەن iس مەنi مويىتا العان جوق. قايتا ودان سايىن شيرىعىپ، شىڭ­دالا ءتۇستiم. ومiردە دە، ولەڭ­دە دە ءوز داۋىسىڭ، ءوز ءۇنiڭ بول­­عانعا نە جەتسiن؟! بۇقپانتايلاپ، لاۋازىم يەلەرiنiڭ ىعىنا جىعىلىپ، بيiككە ورلەگەن شە­نەۋ­نiكتەر مەنسiز دە جەتiپ ارتىلادى. ونداي مانساپ قىزىقتىرمايدى دا، مەندەگi جۇرەك وعان پىسقىرمايدى دا. قازاق جاستارى اباي شىعارمالارىن كوبiرەك وقۋلارى كەرەك. بiزدiڭ قازiر ايتىپ جۇرگەن دۇنيەلەرiمiزدi اباي سول كەزدiڭ وزiندە-اق ايتىپ تاستاعان. اباي ولەڭدەرiنە ءاربiر ورالعان سايىن، جاس تۇلەكتiڭ كوزi اشىلا تۇسەدi. ادەبيەتكە جا­قىن حالىق شەنەۋ­نiكتەرگە باس يمەيدi. بيلiكتiڭ ەل-جۇرتقا تيە­سiلi جەر­دi ساتىپ جi­بە­رۋگە ەشقانداي دا قۇقى جوق. اتا-بابالارىمىز ۇل­تاراقتاي جەردi قاسىق قانى قالعانشا قورعادى. بابالار ءداستۇرi بويىنشا حان تەك حالىقتى باسقارادى، ونىڭ جەر - قاراشا حالىقتىڭ ماڭگiلiك مەنشiگi.

قازاقتىڭ ءسوز مايەگiن بويىنا سiڭiرگەن ازاماتتار پارلا­مەنت­تە وتىرسا، بۇگiنگi كوپتەگەن ماسەلەلەر بiر-اق كۇندە شەشiلەر ەدi. قازiر پارلامەنتتi «نۇر وتان» پارتياسى جايلاپ العان. ولار پروبلەمانى كوتەرۋگە كەلگەندە، بiر ادامعا جالتاقتايدى نەمەسە تiپتi وزiنشە ويلاۋعا ورە­لەرi جەتپەيدi. ابدەن پاراقورلىقتىڭ بىلىعىنا باتقاندار شوعىرلانعان. پارلامەنتتە قا­زاق تiلiن قاستەرلەيتiندەردiڭ سانى ازدىعىنىڭ زاردابىن تارتىپ وتىرمىز. ونداعىلار ناعىز حالىق قالاۋلىلارى بولماي، قازاق ماسەلەسi شەشiلمەيدi.

پاتشاعا تابىنۋشىلىققا كەتiپ بارامىز. وتە ۇيات جاعداي. تۇرiكمەندەرگە كۇلiپ ەدiك، ەندi الگiندەي ارسىزدىق ءوز باسىمىز­عا كەلگەلi تۇر. بۇل مەنi قاتتى قىنجىلتادى. استانا جاققا قاراعىم دا كەلمەيدi. تەك ولە­ڭiم­مەن عانا جۇبانامىن. وڭاشا قالىپ، تابيعاتپەن سىرلاسقاندى ۇناتامىن. بiر پەندەشiلiك اقىن-جازۋشىلاردىڭ اراسىندا دا بار كورiنەدi. اتاق الۋ ءۇشiن اراعا ادام سالادى ەكەن. سونى كورiپ، اتاققا دەگەن كوڭiلiم سۋ سەپكەندەي باسىلدى.

- «قۇمداعى جازۋلار» دەگەن ولەڭدi اجەڭiز راۋشانعا ارناعان ەكەنسiز...

- اتام سوعىس جىلدارىندا دۇنيەدەن وتكەن. ول كiسiنiڭ كولحوز باسقارىپ، مايدانعا قوسقان سۇبەلi قىزمەتتەرi ءۇشiن ۇيدە ستاليننiڭ العىس حاتى ساقتاۋلى تۇر. سودان مەن اجەمنiڭ قولىندا ءوستiم. ول كiسi ەرتەگi ايتقاندا، جۇلدىزداردىڭ اراسىندا ۇشىپ جۇرگەندەي قيال-عاجايىپ الەمگە شومىپ كەتۋشi ەدiم.

- اقىن ابۋباكiر قايراننىڭ كiتابى «ماڭدايداعى جازۋلار» دەپ اتالسا، ال سiز سوڭعى شىققان كiتابىڭىزعا «قۇمدا­عى جازۋلار» دەپ ات قويىپسىز. سوندا ول كiسi سiزگە: «قۇم­­دا­عى جازۋلار ءوشiپ قالماي ما؟» - دەگەن ساۋال قويعان ەكەن...

- قۇمدا مۇڭ بار، قۇمدا زار بار. قۇم - ماڭگiلiك! قۇم سۋسيدى، قۇم سىڭسيدى، سىرلاسقان ادامعا كۇش بەرەدi. ول - ۇلكەن فيلوسوفيا! قۇم كونە شاھارلاردى، بالبال تاستاردى قوينىنا جاسىرىپ قالعان. سونىڭ ءبارi كوشiپ جۇرەتiن قۇمنىڭ استىنان ايتەۋiر بiر كەزدە ارشىلىپ شىعادى. مەنiڭ قۇمداعى جازۋلار دەيتiنiم - سول. ابۋباكiر قايراننىڭ ساۋالىنا:

«مۇڭ جەتiم بە،

بiلمەيمiن، جىر جەتiم بە،

كiرپiگiمدi iلمەيتiن كۇندە، تۇندە.

قىزىل اراي قىزۋى قىزدىرعالى

جازۋلاردى وقىدىم قۇم بەتiندە»، -

دەپ باستالاتىن ولەڭiممەن جا­ۋاپ بەرگەن بولاتىنمىن.

- ول كiسi: «باۋىرجاننىڭ ەش­­بiر ولەڭiنەن جاساندىلىق پەن كۇشەنشەكتiك اتاۋلىنىڭ iزiن دە تاپپايسىز. تiپتi ونىڭ كەي­بiر ولەڭدەرiنiڭ تiلگە ورالىمدىعى سونشا، ءوزiڭ بۇرىننان بiلiپ، جاتتاپ جۇرگەن شۋماقتارداي سەزiلەدi. تiلگە ورام­دى ولەڭنiڭ جۇرەككە جۇ­عىمدى بولاتىنى بەسەنەدەن بەلگiلi»، - دەپ جاعىمدى پiكiر بiلدiرە وتىرىپ: «قىزىل كۇن مەن قىزىل قۇمدى بiرنەشە ولەڭدەرiندە ورىندى-ورىنسىز قايتالاي بەرۋدەن جالىقپايدى»، - دەگەن سەكiلدi سىن ايتادى. بۇعان نە دەيسiز؟

- تۋعان جەردەن، ءوزiم سۇيەتiن شاعىل قۇمنان ۇزاق جىلدار بويى شالعايدا ءجۇرiپ، ۇلكەن ساعىنىشپەن، ۇلكەن شابىتپەن جىر جازعانىمدا، ويىما شۋماقتالىپ كەلگەن جولداردى قا­لاي كەلسە، سولاي تۇسiرەتiنمiن. ءابiش­تiڭ سول شىنايى سىن-ەس­كەرت­پە­لەرiن ەسكەرiپ جۇرگەندەي­مiن.

اڭگiمەلەسكەن -

العاداي اسقار

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 12 (49) وت 24 مارتا 2010 گ.