ۋكرايناداعى احۋالعا قاتىستى پىكىرتالاس سوڭعى ۋاقىتتا قىزا تۇسپەسە، سايابىرلاعان جوق. اقش پەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى اقپاراتتىق ايقاسقا قازىر تورتكۇل دۇنيە كوز تىگىپ وتىر. بۇل رەتتە، ءبىزدىڭ باسىلىمعا سۇحبات بەرگەن تاۋەلسىز جۋرناليست ءارى ساياساتتانۋشى سەرگەي دۋۆانوۆ سوڭعى كەزدەگى ورىن العان وقيعالارعا قاتىستى وز وي-پىكىرىن ورتاعا سالدى.

جاس قازاق: «پۋتين اقش پەن باتىستىڭ سانكتسياسىنان سەسكەنىپ وتىرعان جوق» دەيدى حالىقارالىق ساراپشىلار. نەگە؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: سەبەبى بۇتىندەي العاندا سانكتسيا ستراتەگيا ەمەس. بۇل – ستراتەگيانىڭ سان تاراۋ قۇرالىنىڭ ءبىرى عانا. ءيا، قازىرگىدەي جاھانداعان الەمدە مۇنداي سانكتسيالار رەسەيدىڭ دەڭگەيىندەگى مەملەكەتكە «قولايسىزدىق» تۋدىرۋى مۇمكىن. بىراق بۇل ماسكەۋدىڭ «بەتىن بەرى بۇرىپ»، قىرىم، بولماسا تۇتاس ۋكرايناعا قاتىستى ساياساتىن وزگەرتۋگە ىقپال ەتۋى نەعايبىل.

جاس قازاق: قازىر رەسەيدە «وقشاۋلاۋ – ەكونوميكاعا جاقسى، ال سالىناتىن سانكتسيا­لار جالپى ىشكى ءونىمنىڭ وسۋىنە ىقپال ەتەدى» دەگەن سىڭايداعى پىكىر ايتىلۋدا. سىزدىڭشە، ماسكەۋ قولعا العان قازىرگى ترەند قانشالىقتى تابىستى بولادى؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: ماسكەۋدىڭ بۇل ارەكەتىنەن قانداي ناتيجە شىعارىن ۋاقىت كورسەتە جاتار. ەستەرىڭىزدە بولسا، ەكونوميكالىق سانكتسيا سالىنعان العاشقى جىلدارى يران دا: «ىشكى تاۋار ءونىمىن ارتتىرامىز، شەتتەن كەلەتىن تاۋارعا شەكتەۋ قويامىز» دەگەن بولاتىن. بىراق بۇل ويى ىسكە اسپادى. يران ريالى قاتتى دەۆالۆاتسياعا ۇشىرادى. مۇناي ەكسپورتى 60 پايىزعا تومەندە­دى. ونىڭ ۇستىنە، وتكەندە رەسەيدەگى ستاتيستيكا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ەكس-توراعاسى ۆاسيلي سيمچەرا «مەملەكەتتىك ستاتيستيكا فەدەرالدىق قىزمەتىنىڭ» تاراتقان اقپاراتى شىندىققا سايكەس كەلمەيتىنىن ايتىپ قالدى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، رەسەيدىڭ الەمدىك جالپى ىشكى ونىمدەگى ء(جىو) ۇلەسى 18,5 ەمەس، 12 پايىز. ال رەسمي دەرەكتە 6 پايىز دەپ كورسەتىلگەن ءجىو-ءنىڭ ءوسىمى شىنتۋايتىندا 4 پايىزعا دا جەتپەيدى.

جاس قازاق: قازىر ماسكەۋ اقش پەن باتىسقا قارسى جاۋاپ قاتۋدا. ماسكەۋدىڭ بۇل ارەكەتىنەن قانداي دا ءبىر ناتيجە شىعا ما، قالاي ويلايسىز؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: ءيا، رەسەي امەريكانىڭ اسكەري ءارى بارلاۋعا ارنالعان جەر سەرىگىنە اۋاداي قاجەت زىمىران قوزعالتقىشىنىڭ تاسىمالىنا شەكتەۋ قويماق ويى بار. مۇنىڭ شەت-شاعاسىن وتكەندە ۆيتسە-پرەمەر دميتري روگوزين ايتىپ قالدى. قازىر پەنتاگون نەگىزىنەن رەسەيدىڭ «ەنەرگوماش» كاسىپورنىندا قۇراستىرىلاتىن زىمىران قوزعالتقىشتارىن پايدالانادى. بىلۋىمشە، بۇلار امەريكالىق «Atlas V» زىمىرانىنا ارنالعان «نك-33» جانە «رد 180» قوزعالتقىشى. ال 2020 جىلعا قاراي رەسەي امەريكالىق عارىشكەرلەرگە «سويۋز» زىمىران-تاسىمالداۋشىسىنىڭ ورىندارىن ساتۋدى توقتاتپاق. مەنىڭشە، بۇل ماسكەۋدىڭ اقش-تىڭ تامىرىن باسىپ كورگىسى كەلگەن ءتۇرى عانا. سەبەبى اتالعان زىمىران تاسىمالداۋشىداعى ءار ورىن ءۇشىن قۇراما شتاتتار رەسەيگە 76 ملن دوللار تولەيدى.

جاس قازاق: ۋكراينا داعدارىسى رەسمي استانا ۇستاناتىن جانە بۇگىنگىدەي دەيىن بۇلىنبەستەي كورىنگەن كوپۆەكتورلى ساياساتىنا قانشالىقتى اسەر ەتتى دەپ ويلايسىز؟ ءدال قازىر قازاقستان ءۇشىن بۇدان باسقا بالاما جولدار بار ما؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: ءيا، جاسىرارى جوق، ۋكرايناداعى جاعداي جانە بۇل تاراپتاعى رەسەيدىڭ ارەكەتى قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسىنىڭ جۇمىسىن ءارى قيىنداتىپ، ءارى كۇردەلەندىرىپ جىبەردى. بىراق كونتسەپتۋالدى تۇرعىدان الساق، استانا ءوزىنىڭ باعزى داستۇرىنە ادالدىق تانىتىپ وتىر. اقوردا ەكى تاراپپەن دە دوستىق ءارى سەرىكتەستىك بايلانىستى ساقتاپ قالۋعا تىرىسىپ باعۋدا. بىلايشا ايتقاندا، بارلىعىنىڭ كوڭىلىنەن شىعۋعا، ەشكىممەن بەتپە-بەت كەلمەۋ، ەشكىممەن ارازداسپاۋ، ۇرىسپاۋ – قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى دوكتريناسىنىڭ ەڭ نەگىزگى وزەگى.

جاس قازاق: وتكەن اپتادا استاناعا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى
ۋيليام بەرنس كەلدى. تيىسىنشە قۇرمەتتى قوناقتى قابىلداۋىنا بايلانىستى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ماسكەۋدە ءوتۋى ءتيىس بولعان ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنىڭ (ۇقشۇ) بەيرەسمي سامميتىنە قاتىسقان جوق. قازىر كەيبىر ساياساتتانۋشى، ونىڭ ىشىندە سىرت كوز بۇدان ساياسي استار ىزدەپ جاتىر. ال ءسىزدىڭ بۇعان قاتىستى كوزقاراسىڭىز قانداي؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: مۇنىڭ ءوزى اقوردانىڭ قانداي جاعدايدا بولماسىن كوپۆەكتورلى ساياساتتى ۇستانۋعا تىرىساتىنىن تاعى دا دالەلدەدى. مەنىڭشە، سوڭعى كەزدەرى قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتى رەسەيدىڭ جاعىنا ءجيى جىعىلىپ جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس. دەگەنمەن دە، اقورداعا سوڭ­عى كەزدە قالىپتاسقان احۋالعا بايلانىستى ءبىر جاعىنان ۆاشينگتونمەن كەڭەسىپ الۋ ماڭىزدىراق بولدى.

جاس قازاق: ءپۋتيننىڭ سيمفەروپول ساپارى ۋكراينا حالقىنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرعانى تۋرالى بۇكىل باتىس ءباسپاسوزى جارىسا جازىپ جاتىر. جارايدى، بۇل ءبىر جاعىنان تۇسىنىكتى دەلىك. ال سونىڭ ارتىنان ىلە-شالا پريدنەستروۆەگە بارعان رەسەي ۇكىمەتىنىڭ ۆيتسە-پرەمەرى دميتري روگوزيننىڭ ارەكەتىن قالاي باعالاۋعا بولادى؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: ءپۋتيننىڭ سيمفەروپول ساپارى نەمەسە پريدنەستروۆەگە بارعان روگوزيننىڭ ارەكەتى ەڭ الدىمەن ساياسي ساۋاتسىزدىق ءارى بارىپ تۇرعان ديپلوماتيالىق دورەكىلىك دەر ەدىم. ەكەۋىنىڭ ارەكەتىنە اتالعان ايماقتارداعى جالپى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ باعا بەرسەم، بۇل اشىقتان-اشىق ديپلوماتيالىق ارانداتۋعا جاتادى.

جاس قازاق: امەريكالىق ساراپشىلار «پۋتين «پاندورا قۇتىسىن» اشىپ جىبەردى» دەپ دابىل قاعۋدا...

سەرگەي دۋۆانوۆ: تۋراسىن ايتقاندا، ول (پۋتين) شەكارانى قايتا قاراۋدىڭ قاۋىپتى ۇلگىسىن ويلاپ تاپتى. نەگىزىندە، وزگە مەملەكەتتىڭ شەكاراسىنا قول سۇعىلماۋىنا، ءبىرىنشى كەزەكتە وسى رەسەيدىڭ ءوزى كەپىل بولعان ەدى. بىرەۋلەر «مۇنى ءبىرىنشى بوپ، تاۋەلسىز كوسوۆا مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋىنا ىقپال ەتكەن ناتو باستاپ بەردى» دەيدى. بىراق بۇل – شارتتى دۇنيە. سەبەبى ول كەزدە شىنىمەن تۇيىققا تىرەلگەن جاعداي تۋىندادى. ەكى ەتنوس ءبىرىن-ءبىرى قىرىپ جويا باستاعاندا، قاندى قاقتىعىستى بەيبىت جولمەن شەشۋ مۇمكىن بولمادى. مۇنداي جاعدايدا بۇعان حالىقارالىق كۇشتەردىڭ ارالاسۋى زاڭدى ەدى. قانتوگىس تەك وسىنىڭ ناتيجەسىندە اۋىزدىقتالدى. ال قىرىمدا كوسوۆاداعى جاعدايدىڭ مىڭنان ءبىر نۇسقاسى بولعان جوق. ازاماتتىق نەمەسە ەتنيكالىق قاقتىعىستار تۋىندادى ما؟ جوق! بولماسا ادام ءولىمى بولدى ما؟ جوق!

سوسىن يۋگوسلاۆياداعى قانتوگىستى توقتاتقان اسكەريلەر جاڭادان تاۋەلسىزدىك العان ايماققا كوز تىككەن جوق. ال قىرىمعا ء«تارتىپتى ساقتاۋ ماقساتىندا جىبەرىلدى-ءمىس» دەگەن رەسەيلىك اسكەر اقىر اياعىن­دا تۇبەكتى رەسەيدىڭ قۇرامىنا قوسىپ تىندى.

جاس قازاق: ۋكرايناداعى جاعدايعا وتاندىق باق ەشقانداي ەموتسياسىز، وبەك­تيۆتى باعا بەرە الدى ما، قالاي ويلايسىز؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعى نەگىزىنەن رەسەي ماسس-مەدياسىنىڭ ىقپالىندا عوي. سوندىقتان ۋكرايناعا قاتىستى ءورىستىلدى اقپارات قۇرالدارىنىڭ دەرلىگىندە رەسەيلىك، انىعىراق ايتسام، رەسەيشىل كوزقاراس باسىم. بۇل – ءبىرىنشى كەزەكتە ماسكەۋدىڭ پوزيتسياسىن قولدايتىن جانە مۇنى ءوز ماقالاسىندا، بولماسا الەۋمەتتىك جەلىدە بارىنشا «جارنامالاپ»، وسى ارقىلى قوعامدى رەسەيشىل زومبيگە اينالدىرۋعا ۇلەس قوسىپ وتىرعان كەيبىر ورىس جۋرناليستەرىنە قاتىستى.

جاس قازاق: فۋتبولدان رەسەي بىرىنشىلىگىندەگى «زەنيت» – «دينامو» كومانداسىنىڭ اراسىنداعى ويىندا جانكۇيەر بۇلىك شىعاردى. ارتىنشا بۇعان قاتىستى «زەنيت» جانكۇيەرىنىڭ ءبىرى: «رەسەي №1 يمپەريا» بولماسا «رەسەيگە ەشكىمگە قارسى تۇرا المايدى» ، «الەم رەسەيدەن قايمىعادى» دەگەن سىقىلدى پىكىر ءبىلدىردى. بۇل نەنىڭ بەلگىسى؟ جالپى، بۇگىنگى ورىس ۇلتىنىڭ بولمىسى قانداي؟

سەرگەي دۋۆانوۆ: بۇعان بىرجاقتى جاۋاپ بەرۋدەن اۋلاقپىن. دەگەنمەن، مۇنىڭ بارلىعى قازىرگى پۋتيندىك جۇيە قالىپتاستىرعان ساياساتتىڭ جەمىسى. ماسكەۋدىڭ تاراپىنان ۋكرايناعا قارسى جۇرگىزىپ وتىرعان اقپاراتتىق سوعىس قازىر حالىقتىڭ دا ساناسىن ۋلاي باستادى. بۇل جاعىنان باۋىرلاس ۇلتتار بولسا دا، ورىس پەن ۋكراين اراسىنداعى ايىرماشىلىق جەر مەن كوكتەي. قازىرگى ۋكراين ۇلتىنىڭ ءدىلى مەن مادەنيەتىندە ەۋروپالىق ىقپال بار. ولار قازىر جارتىلاي ەۋروپالىق ۇلتقا اينالىپ ۇلگەردى. بۇگىنگى ۋكراين قوعامىنىڭ ساناسى، جاۋاپكەرشىلىگى، بەلسەندىلىگى، مادەنيەتى، كەرەك دەسەڭىز، ۇلت جولىندا باسىن بايگەگە تىگۋگە دايارلىعى جاعىنان رەسەيلىك قوعامنان بەس ەلى بيىك تۇر. سوندىقتان مايدان – ۇرى، جەمقور بيلىككە قارسى باس كوتەرۋ عانا ەمەس. جالپى، ءبىر عانا مايداننىڭ ءوزى ۋكراينداردىڭ ۇلت رەتىندە وسۋىنە، بيلىككە ىقپال ەتە الاتىن ناقتى ازاماتتىق قوعامنىڭ قالىپ­تاسۋىنا ۇلكەن ىقپال ەتتى. بۇل تۇرعىدان قازىرگى ۋكراين-ورىسپەن بەس قايناسا دا سورپاسى قوسىلمايتىن مۇلدە باسقا ۇلت.

"جاس قازاق" گازەتى