ەلiمiزدiڭ مادەنيەت سالاسىندا تەر توگiپ جۇرگەن وتاندىق كومپوزيتور، اقىن، دراماتۋرگتەردiڭ شىعارماشىلىعىن قولداۋعا، سونداي-اق ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت، دراما تەاترلارى مەن جالپى مۋزىكا سالاسىنىڭ باسەكەلەستiگiن ارتتىرۋ ماقساتىندا قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگi “تاۋەلسiزدiك تولعاۋى” اتتى رەسپۋبليكالىق بايقاۋ جاريالادى. التى سالانى قامتيتىن بايقاۋدىڭ ءار نوميناتسياسىنا ءۇش جۇلدەلi ورىن تاعايىندالعان.
ونەر ساڭلاقتارى مەن باق وكiلدەرiنiڭ باسىن قوسقان سالا مينيسترi م.قۇل-مۇحاممەد بايقاۋ جايلى كەڭiنەن تۇسiنiكتەمە بەردi. كونكۋرس – ەڭ ۇزدiك درامالىق پەسادان باستاپ، وپەرالىق جانە بالەتتiك شىعارما، كامەرالىق مۋزىكالىق تۋىندى جانە قازiرگi زامانعى اندەر مەن بالالار اندەرiن قامتيدى. ۇزدiك دەپ تانىلعان شىعارمالارعا قوماقتى قارجىلاي سىياقى تاعايىندالعان. مۇنىمەن قوسا جۇلدەلi تۋىندىلار ەلiمiزدiڭ جەتەكشi ونەر وردالارىندا ساحنالانباق.

ەلiمiزدiڭ مادەنيەت سالاسىندا تەر توگiپ جۇرگەن وتاندىق كومپوزيتور، اقىن، دراماتۋرگتەردiڭ شىعارماشىلىعىن قولداۋعا، سونداي-اق ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت، دراما تەاترلارى مەن جالپى مۋزىكا سالاسىنىڭ باسەكەلەستiگiن ارتتىرۋ ماقساتىندا قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگi “تاۋەلسiزدiك تولعاۋى” اتتى رەسپۋبليكالىق بايقاۋ جاريالادى. التى سالانى قامتيتىن بايقاۋدىڭ ءار نوميناتسياسىنا ءۇش جۇلدەلi ورىن تاعايىندالعان.
ونەر ساڭلاقتارى مەن باق وكiلدەرiنiڭ باسىن قوسقان سالا مينيسترi م.قۇل-مۇحاممەد بايقاۋ جايلى كەڭiنەن تۇسiنiكتەمە بەردi. كونكۋرس – ەڭ ۇزدiك درامالىق پەسادان باستاپ، وپەرالىق جانە بالەتتiك شىعارما، كامەرالىق مۋزىكالىق تۋىندى جانە قازiرگi زامانعى اندەر مەن بالالار اندەرiن قامتيدى. ۇزدiك دەپ تانىلعان شىعارمالارعا قوماقتى قارجىلاي سىياقى تاعايىندالعان. مۇنىمەن قوسا جۇلدەلi تۋىندىلار ەلiمiزدiڭ جەتەكشi ونەر وردالارىندا ساحنالانباق.
– تالانتتى تۋىندىلار تاپسىرىسپەن جازىلمايدى. دەگەنمەن كەي جاعدايدا تاپسىرىسپەن دايىندالعان ۇلى دۇنيەلەردiڭ بار ەكەنiن جوققا شىعارا المايمىز. ماسەلەن، كەشە عانا استانا تورiندە قويىلعان دج ۆەرديدiڭ اتاقتى “ايداسى” 1869 جىلى سۋەتس كانالىنىڭ اشىلۋ قۇرمەتiنە ەگيپەت ۇكiمەتiنiڭ تاپسىرىسىمەن جازىلعان. بiلە بiلسەك، 1935 جىلى قازاقستاندا كونسەرۆاتوريا بiتiرگەن بiردە بiر كاسiبي مامان جوق كەزدە ەۆگەني برۋسيلوۆسكي تاپسىرىسپەن “قىز جiبەكتi” جازىپ شىقتى ەمەس پە؟! جالعىز بۇل ەمەس، الەمدiك مۋزىكا تاريحىندا مۇنداي ستاندارت جيi كەزدەسەدi. سوندىقتان بiز دە وسى باستاما ارقىلى جاڭا تۋىندىلاردىڭ ومiرگە كەلۋiنە ۇلەس قوسپاقشىمىز. بiزدەگi قوس بiردەي وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ رەپەرتۋارى سوناۋ كەڭەس كەزiندەگi تۋىندىلاردان تۇرادى. وسى ارقىلى سونى جاڭارتۋىمىز كەرەك، – دەيدi مۇحتار قۇل-مۇحاممەد.
بۇگiندە قازاقستاندا ارتىق-كەمi جوق تۋرا 50 تەاتر بار. ونىڭ 22-سi قازاق، 14-i ورىس، 4-ەۋi بiرiككەن قازاق جانە ورىس ترۋپپالارى، سونداي-اق 6 قۋىرشاق تەاترى جانە بiر-بiردەن ۇيعىر، نەمiس، كارiس، وزبەك تەاترلارى جۇمىس iستەيدi. ورتا ەسەپپەن جىلىنا اتالعان ونەر وردالارى 10 مىڭعا جۋىق قويىلىم كورسەتەدi ەكەن. تاۋەلسiزدiك العان تۇستا ەلiمiزدە استانا مەن شىمكەنت قالاسىندا ەكi وپەرا-بالەت تەاترى، بۇعان قوسا وڭiرلەردە 8 درامالىق جانە مۋزىكالىق-دراما تەاتر بوي كوتەرگەن. رەپەرتۋارلارىنىڭ كەڭەس كەزiنەن بەرi جاڭالانباعانى بولماسا قازاقستاندى “تەاتر وتانى” دەۋگە ابدەن بولادى.
اباي اتىنداعى ءمۇيiزi قاراعايداي وپەرا جانە بالەت تەاترىندا سوڭعى رەت 1988 جىلى “قۇرمانعازى” وپەراسى قويىلىپتى. اراعا 18 جىل سالىپ، 2006 جىلى عانا تەاتر رەپەرتۋارى ەركەعالي راحماديەۆتiڭ “ابىلايحانىمەن” جاڭالانعان. 1988 جىلدان بەرi ەسەپتەگەندە 21 جىلدىڭ iشiندە ەلiمiزدiڭ وپەرا-بالەت تەاترلارىندا “ابىلايحان”، “قالقامان-مامىر”، “توميريس” سىندى ءۇش-اق تۋىندى قويىلعان. ال سوڭعى بالەت – 1989 جىلى عازيزا جۇبانوۆانىڭ مۋزىكاسىنا جازىلعان “قاراكوز” قويىلىمى بولسا، تەك اراعا جەتi جىل سالىپ، 1996 جىلى رينات سالاۆاتوۆتىڭ “القيسسا”، قۋات شiلدەباەۆتىڭ “ادام” تۋىندىلارى دۇنيەگە كەلگەن. بيىل الماس سەركەباەۆتىڭ “تiلەپ جانە سارىقىز” بالەتiنiڭ تۇساۋى كەسiلدi. مiنە، بولعانى وسى عانا. ەلiمiزدi “تەاتر وتانى” دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتقانداعى بiتiرگەن شارۋامىز.
– بiر ءاندi جاقسى كوڭiل-كۇيمەن وتىرىپ بiر كەشتە جازىپ تاستاۋعا بولادى. ال وپەرالىق تۋىندى ۇزاق ۋاقىتتى قاجەت ەتەدi. تiپتi تاريحتا كەيبiر وپەرانى ءومiر بويى جازعان كومپوزيتورلار دا كەزدەسەدi. سوندىقتان وپەرا جازۋ – ءان جازۋ ەمەس، – دەدi سالا مينيسترi. – وسىعان بايلانىستى ەڭ ۇزدiك وپەرا مەن بالەتتiك شىعارمانىڭ جۇلدەلەرiنە قوماقتى سىياقى تاعايىندادىق. وپەرا-بالەت تۋىندىلارىن جاساۋ وتە كۇردەلi. كومپوزيتوردان بولەك وعان ليبرەتتيست قاتىسادى، ديريجەردiڭ جۇمىسى دا ەسكەرiلەدi, بiر سوزبەن ايتقاندا ۇجىمدىق ەڭبەك. سونى ەسكەرە وتىرىپ، ەگەر بiرiنشi ورىنعا لايىقتى تۋىندى بولماسا، ەكiنشi, ءۇشiنشi جۇلدەلەردiڭ سىياقىسى كوتەرiلەدi.
بايقاۋدى وتكiزۋدەگi تاعى بiر ماقسات – ساپالى مۋزىكالىق تۋىندىلار ارقىلى جاس ۇرپاقتى قازاقستاندىق پاتريوتيزم رۋحىنا تاربيەلەپ، ولاردىڭ وتانىنا دەگەن سۇيiسپەنشiلiگiن ارتتىرۋ. سونىمەن قاتار، دارىندى دا تالانتتى جاستاردىڭ تانىلۋىنا جاعداي جاساپ، ولاردىڭ شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ. ارينە، بايقاۋ جاي عانا جۇلدەسiن بەرiپ، ارقاعا قاعىپ شىعارىپ سالاتىن بايقاۋ ەمەس. مۇنىڭ بiر ەرەكشەلiگi – جۇلدەلi ورىندارعا لايىق دەپ تانىلعان وپەرا مەن بالەت تۋىندىسى ك.بايسەيتوۆا، جانە اباي اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا مiندەتتi تۇردە ساحنالانادى. ال مۇنىڭ قارجىسى بولەك قاراستىرىلعان. بiر عانا وپەرانى ساحنالاۋ ءۇشiن 100 مىڭ دوللاردان استام قاراجات قاجەت ەكەن.
ەسiمi ءدۇيiم جۇرتقا تانىلعان ونەر قايراتكەرلەرiنەن قۇرالعان قازىلار القاسىنا اسقار بورiباەۆ جەتەكشiلiك جاسايدى. بايقاۋعا ۇسىنىلعان تۋىندىلار ۇستiمiزدەگi جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىنا دەيiن قابىلدانادى. 7 جەلتوقسان كۇنi قورىتىندىسى انىقتالىپ، ۇزدiك شىعارمالار كەلەر جىلى ساحناعا دايىندالادى. بايقاۋدىڭ بارلىق تالاپتارى مەن ۇسىنىلاتىن شىعارمالاردىڭ ءتۇرi, كولەمi, ۇزاقتىعى، ۋاقىتى... سياقتى تولىق اقپاراتتى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگiنiڭ سايتىنان تابۋعا بولادى.

«تۇركىستان» گازەتى 28 مامىر 2009 جىل