الاشتىڭ بالاسى امان قالار ما، جوق پا
الاشتىڭ بالاسى امان قالار ما، جوق پا. بولجاپ بولمايدى. قورقامىن جالپى جۇرتتىڭ قاراڭعىلىعىنان، باسشى بولامىن دەپ، تونىن اينالدىرىپ كيىپ، جۇرت تىلەگىن ءوزىنىڭ سوقىر تيىنىنا ايىرباستاعاننان.
اعا-ءىنى، الاشتىڭ ازاماتى، بىرىك، بۇگىنگى ءۇي ارا ۋاق ءىستى تاستا، مىنا قاراڭعى قارا بۇلت رەسەي ىلاڭىنان الاش باسىن قورعايتىن جولعا شىق.
رەسەي مەملەكەتى ەندى جاقىن ارادا ۇيىرگە قوسىلمايدى. بىرلىكتەن ايرىلساق، مىنا ورىسشا قاڭعىپ كەتەمىز. كوش باستاعان اقساقال اعا، زيالى، ءىنى، جەرگىلىكتى جۇرت قىزمەتىن تازا اتقار! جالپى جۇرتقا مۇرىندىق بول!
زاڭ ادام پايداسىنا جازىلادى، ادام – زاڭ ءۇشىن تۋمايدى عوي.
ەلدىڭ تۇرمىسىن، ءتىلىن، مىنەزىن بىلمەگەن كىسى كوش باسىن دا الىپ جۇرە المايدى.
بي – ءتۇزۋ، بيلىك – ءادىل بولسىن!
بوستاندىققا اپاراتىن جالعىز جول – ۇلتتىق ىنتىماق قانا.
جۇرت ءىسىن ءتۇس كورمەي، وياۋ ءجۇرىپ ىزدەۋ ماقسات.
قازاق سايلاۋى – جۇرتقا كەلگەن ءبىر جۇت: سايلاۋ جىلى مال باعۋسىز، ەگىن سالۋسىز، پىشەن شابۋسىز قالادى.
جۇرت پايداسىنا تازا جولمەن تۋرا باستايتىن ەر تابىلسا، قازاق حالقى سوڭىنان ەرەر ەدى.
ەۋروپادا حالىق پارتيا بولعاندا اداسپاس اق جول تابامىز دەپ، ادام اسپاس اسقار بەلدەن اسامىز دەپ، جۇرت ىلگەرى باساتىن ءىس قىلامىز دەپ تالاسادى.
فرانتسۋز، ورىس ءھام وزگە جۇرتتىڭ تاريحىنان كورىنەدى: مولدا ۇكىمەتتەن اقشا السا، ساتىلىپ كەتەدى. رۋحاني ءىس اياقاستى بولادى. جالاقى العان مولدالار ۇكىمەتكە جەتەكشىل بولىپ، ەرىپ كەتەدى. ءبىزدىڭ قازاق-قىرعىز ءدىن ءىسىن كوركەيتەتىن بولسا، ۇكىمەت ءىسىن ءبولىپ قويعان وڭ بولادى.
ەلدىڭ تۇرمىسىن، ءتىلىن، مىنەزىن بىلمەگەن كىسى كوش باسىن دا الىپ جۇرە المايدى.
بىرلىكتەن ايرىلعان ەل قاڭعىپ قالادى.
ادىلدىك جوق جۇرتتا بەرەكە-بىرلىك بولمايدى.
از ادام اتقا ءمىندىم دەپ، قاسقىر بولىپ جۇرتقا شاپسا، مۇنداي جۇرتتا بەرەكە قايدان بولسىن؟!
قازاق جۇرتىنىڭ شىراق الىپ، ءتۇزۋ جولعا باستار جىگىتتەرى قايدا؟!
قازاق بالاسى بىرىگىپ، تىزە قوسىپ ءىس قىلسا، حالىقتىق ماقسات سوندا ورىندالادى.
بوتەن كىسى قازاققا ەشقايدان ەشتەڭە جاقسىلىق اكەپ بەرمەيدى.
ءوز كۇشىنە سەنبەگەن ادام دا، حالىق تا ەشقاشان ءومىر بايگەسىن الا المايدى.
بىرەۋگە تەلمىرگەن ادامنان ياكي حالىقتان قوساق تۇرتكەن جەتىم لاق باقىتتى.
«كۇن شىققانشا قاراۋ كوزدى سوقىر قىلادى» دەگەن ورىستىڭ وزگەگە تەلمىرگەن جۇرتقا شىعارعان ماقالى بار.
ءار زاماننىڭ ءوز ءراسىمى، ءوز سالتى بار. ءبىزدىڭ زامانداعى سالت: اركىم قۇقىنا تالاسۋ، حۇقىنا تارتىسۋ بولادى. جىلاۋ سالتى ارتتا قالدى.
تۇرىك زاتتى حالىقتا ءبىزدىڭ قازاقتاي ءبىر جەردە تىزە قوسىپ، قالىڭ وتىرعان ىرگەلى ەل جوق.
انىق تۇرىك زاتتى حالىق ءتىلى – ءبىزدىڭ قازاق ءتىلى.
عۇمىر بايگەسىندە ءبىزدىڭ قازاق ءتىلى ءوز بايگەسىن الار.
ەۋروپا مادەنيەتتىمىن-مادەنيەتتىمىن دەپ ماقتانعانىمەن، مادەنيەتى ونەرىندە عانا، ال مىنەزى ءالى حايۋاندىق ساپارىنان قايتقان جوق.
قازاق-اۋ! ويان! مۇجىق كوشى ءجۇرىپ كەتكەندە جۇرتتا قالىپ جۇرمە!
ءبىزدىڭ جۇرت بوستاندىق، تەڭدىك، قۇرداستىق، ساياسات ءىسىن ۇعىنباسا، تاريح جولىندا تەزەك تەرىپ قالادى. باقىت پەن ماحابباتتان تىسقارى بولادى: بۇل ەكەۋى جوق جۇرتقا تىرشىلىك نەگە كەرەك؟!
ءتىرى بولساق، الدىمىز ۇلكەن توي. الاشتىڭ بالاسى بۇل جولى بولماسا، جاقىن ارادا ءوز تىزگىنى وزىندە بولەك مەملەكەت بولار!
بۇل بولىپ تۇرعان زامان – الاشتىڭ ازاماتىنا زور جۇك. بىزدە بىرلىك بولىپ، ءىس قىلا بىلەتىن شەبەر تابىلسا، الاشتىڭ بالاسى باقىت-ماحاببات جولىنا ءتۇستى! كەيىنگى ءۇرىم-بۇتاق نە العىس، نە قارعىس بەرە جۇرەر الدىمىزدا زور شارتتار بار! وسىنى اڭعار، جۇرتىم قازاق!
جاستار! جۇرتشىلدار! ءوز بەتىڭمەن ىسكە كىرىس!
قازاقتىڭ بايىرعى جەرىن قاشان عىلىم مەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ تولىق يگەرمەيىنشە، جەر جەكە مەنشىككە دە، قونىستانۋشىلارعا دا بەرىلمەۋى ءتيىس.
حالىققا قيانات جاساعان ۇكىمەتتەن، بيلىكتەن كەشىرىم سۇرامايمىن.
ۇلتى ءۇشىن قۇربان بولۋعا شىداعاندىق – ۇلتشىلدىقتىڭ وسى كۇندە ەڭ بەرىك ەرەجەسى.
ۇلتى ءۇشىن قۇرمەت قىلماي، باس قامىن ويلاپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ەلى ارتتا قالىپ وتىر. ۇلتشىل جۇرتتار انە، گەرمانيا، جاپونيا، انگليا، تۇركيالار، ولاردىڭ بالاسى جاسىنان «ۇلتىم» دەپ وسەدى. ەسەيگەن سوڭ بار ءبىلىمىن ءوز جۇرتىنىڭ كۇشەيۋىنە جۇمسايدى.
وزىڭە تىلەگەندى بىرەۋگە دە تىلە، ادام بالاسىن باۋىر تۇت.
ەستەرىڭىزدە بولسىن: قارا حالىقتىڭ مادەنيەتتى بولۋىنان مادەنيەتتى كىسىنىڭ قازاق بولۋى قيىن، بالاسىنا وسى باستان ۇلت رۋحىن ءسىڭىرىپ، قازاق ومىرىنە جاقىنداتىپ تاربيەلەۋ كەرەك.
ورىس تاربيەسىن العان بالا ۇلت قىزمەتكەرى بولا المايدى.
قازاققا ايۋداي اقىرعان شەنەۋنىك تابىلۋى وڭاي; ەرىنبەي-جالىقپاي، باقىرماي ءىس بىتىرەتىن، تەرىسى قالىڭ، كونبىس، تاباندى قىزمەتكەر تابىلۋى قيىن.
قازاقتىڭ اتى ورىستىڭ اتىنان وزسا، بالۋانىن بالۋانى جىقسا، شەشەنى شەشەنىن سوزدەن توقتاتسا، ماردىمسىپ، بار قازاق ءسۇيسىنىپ قالادى. قازاق جەڭىلسە، ورىس تا دارديادى. نوعاي مەن قازاق، سارت پەن نوعاي ەگەسسىن، ولار دا سولاي.
قازاقتا قاشاننان بىلگىشتىڭ سوڭىنان ەرگىشتىك بەرەكە بار.
ادام ءسۇيۋ، كۇيۋ، ازاپ شەگۋ ءۇشىن جارالادى ەكەن.
انا ءتىلى… جۇرەكتىڭ تەرەڭ سىرلارىن، باسىنان كەشكەن داۋىرلەرىن، قىسقاسى، جاننىڭ بارلىق تولقىندارىن ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزىپ، ساقتاپ وتىراتىن قازىنا.
انا ءتىلىن جاقسىلاپ مەڭگەرىپ الماي تۇرىپ وزگە پاندەردى ءتۇسىنۋ مۇمكىن ەمەس.
انا ءتىلى – حالىق بولىپ جاسالعاننان بەرى جان دۇنيەسىنىڭ ايناسى، ءوسىپ-ءونىپ، تۇرلەنە بەرەتىن ماڭگى قۇلامايتىن بايتەرەگى.
بالانى بۇزۋعا، تۇزەۋگە سەبەپ بولاتىن ءبىر شارت – جاس كۇندە كورگەن ونەگە.
قارا حالىقتىڭ مادەنيەتتى بولۋىنان مادەنيەتتى كىسىنىڭ قازاق بولۋى قيىن.
مەن حالىققا كىندىگىممەن بايلانىپ قالعام. ونى ۇزە المايمىن. ءۇزۋ قولىمنان دا كەلمەيدى.
قازاقى تاربيە الماعان، قازاقشا سويلەپ، قازاقشا ويلاي المايتىن قازاقتاردىڭ ءوزىن جوعارى بيلىككە جاقىنداتۋعا بولمايدى.
تىرشىلىكتە ادام بالاسى نەلەر كۇيگە تۇسپەك: بەينەت شەكپەك، راحات تاپپاق، وكىنبەك، ءۇمىت ەتپەك، اداسپاق، تۇزەلمەك، تالاي اجالعا باسىن بايلاماق، تالاي سوققى دا جەمەك…
ىزدەنسە، تالاپتانسا، قولدان جاسالمايتىن شارت جوق. قۇنتتاماعان، ىزدەنبەگەن، سوڭىنا تۇسپەگەن ادامنىڭ جۇمىسى ەشۋاقىتتا بەرەكەلى بولماق ەمەس.
ادامدا از دا بولسا ءبىر ءۇمىت، ءبىر تايانىش بولۋ كەرەك. ونداي تايانىش بولماسا، تىرشىلىك ەتىپ نە كەرەك.
ەرلىك، قايرات ۇنەمى ءىرى جۇمىستا كورىنە بەرمەي، كۇندەگى ۋاق-تۇيەك جۇمىستا دا كورىنۋ كەرەك.
"الماتى اقشامى" گازەتى
