زاماندى ادامنىڭ، ادامدى زاماننىڭ جاڭعىرتىپ، قۇبىلتىپ جاتقان كەزىندە ولەڭ - ءومىردى، ءومىر-ولەءڭدى ەسكە سالادى. ءوءزىن تاپپاعان قالامگەر وقىرمانىن دا تاپپايدى. ساناڭا ساۋلە، زەردەڭە اقىل بولىپ قۇيىلاتىن ويلى جىرلار كەز كەلگەن وقىرمان ءۇشىن ازىق. ءومىر - دەگەنىڭە كونبەيتىن تىلسىم تىرشىلىك. كىلتىن تابۋ قيىن سىر ساندىق. ەرتەءڭىڭ تۇگىلى بۇگىنگى كەشتىڭ قالاي باتارىن بىلمەيسىڭ. ادام تاعدىرى دا تۇرلىشە. ول دا ايتقانىڭا كءونىپ، ايداعانىڭا جۇرەتىن استىڭداعى ات ەمەس. سول ءومىر سىر ساندىعىنان، ادام عۇمىرىنىڭ جاڭا قىرلارىن اشىپ، جىر قاشاۋ اقىننىڭ اقىنىنا عانا بۇيىرادى. 

ادەتتە كەمشىلىككە كەڭشىلىك جاساپ، كوڭىلگە قاراپ، وعان سوقتىقپاي اينالىپ ءوتىپ كەتۋ وڭاي دا، بەتپە-بەت كەلىپ قاقتىعىسۋ قيىن عوي.

مەن توكەن اعا يبراگيموۆتى بۇرىننان تانىپ ءبىلىپ جۇرسەم دە، تاعدىرىممەن بەتپە-بەت كەلە الماي، نالىپ جۇرگەن كەزىمدە جولىقتىم. سىرتىمنان عانا تانيتىن توكەن اعا جىلى قاباق تانىتىپ قابىلداعانىمەن باس-اياعىما سىن كوزبەن قاراپ وتىرىپ جاعدايىما قانىق بولعان سوڭ;

­- اينالايىن سىرتىڭنان ولەڭدەرىڭ ارقىلى تانىپ-ءبىلىپ، ءوزىڭدى سۇراستىرىپ ءجۇرۋشى ەدىم. جاقسى كەزدەستىك. ولەڭدەرىڭ جاقسى، ايتسە دە، ايەل ادامعا ولەڭ جازۋ، پوەزيامەن اينالىسۋ وڭاي شارۋا ەمەس. اقىنعا تاعدىردى جاراتۋشى بەت الدى بەرە سالمايدى. «قاسىرەتتى كۇندەردەن قاسيەتتى دۇنيە تۋادى» دەيدى قازاق. سەنىڭ ءومىر جولىڭدى بىلمەسەم دە ولەڭدەرىڭنەن تانىپ وتىرمىن. ەگەر ادەبيەتتكە كەلەم دەسەڭ، ونىڭ قيىندىعى مەن اۋىرتپالىعىنا ءتوزۋىڭ كەرەك. توزە المايمىن دەسەڭ ادەبيەتتىڭ شەتىن بىلعاماي، وسى باستان كەتكەنىڭ ءجون – دەدى.

كابينەتكە ۇمىتپەن قۋانىپ كىرگەنىممەن كۇيرەپ، سۇلدەرىمدى سۇيرەپ شىقتىم. «مۇمكىن مەنەن شىنىندا دا ەشتەڭە شىقپايتىن شىعار، بوسقا اۋرە بولمايىن» دەگەن وي كەلدى. ۇزاق ويلانىپ، توكەن اعانىڭ الدىنا قايتا باردىم. سەلدىر شاشىن ارتىنا ءبىر قوزعاپ قويىپ، اباي، مۇحتار، شاكىر، تولەگەن، مۇقاعالي، قادىر سىندى الىپتار جايلى ۇزاق اڭگىمەلەدى. ەرەكشە ىقىلاسپەن تىڭداي وتىرىپ، بۇل ادامدا سارقىلمايتىن ءبىر جىگەر بار ەكەنىن ۇقتىم. شابىتىما قۋات بەرىپ، شابىتىما قوزعاۋ سالعان دا سول جىگەر بولدى. شاراسى ساراڭداۋ بولعانىمەن ايالى كوزدەرىنەن نۇر قۇيىلىپ، اسەرلەنىپ سويلەيدى ەكەن. شىنىندا دا بەلگىلى ادەبيەت تارلاندارى مۇقاعاليدان باستاپ، قادىر مىرزاليەۆ، مۇحتار شاحانوۆ، تۇمانباي مولداعاليەۆ، رىمعالي نۇرعاليەۆ سىندى اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىنا سىن جازىپ، تىنىشتىقبەك ابدىكاكىموۆ، ايبەك ساپىشەۆ، ابۋباكىر قايرانوۆ سياقتى اقىنداردى ءسوز سيقىرىنا تاربيەلەپ، تۇرسىنعازى راحيموۆ، بولات سىبانوۆ، كەلدەنباي ولمەسەكوۆ، باقىت ۇدەرباەۆا، سەرىك مالاەۆتاي ونەر تارلاندارىنىڭ قامقورشىسى بولىپ جۇرگەن بەلگىلى جازۋشى، سىنشى، ونەر زەرتتەۋشىسىمەن قاتار وتىرىپ، پىكىر تالاستىرۋ ءبىز سياقتى ءالى باستىقپاعان جاستاردى بۇيدادان جەتەكتەگەن تايلاقتاي جەلدىرتىپ الا جونەلەدى ەكەن. كەمشىلىگىڭدى كەڭشىلىكپەن قابىلداپ، اقىل-كەڭەس بەرىپ وتىراتىن وسىنداي اعالاردىڭ ىقپالىمەن ادەبيەتكە كەلدىم.

شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىتىن اباي مۇراجايىنىڭ قارا شاڭىراعىندا وتكىزىپ، وعان سىڭىرگەن ەڭبەگى، جامپوزدىعى جايىندا ايتار اڭگىمە بولەك. فيلوسوفيالىق وي-تولعامدارى مەن ادەبيەت، ونەر زەرتتەۋ ماقساتىنداعى ەڭبەكتەرى دە مەن ەمەس، ءوزىنىڭ تۇستاستارى ايتا الاتىن بولەك اڭگىمە.

ال مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم – ونەر ادامدارى ءۇشىن قاشاندا جانىن سالىپ جۇرەتىندىگى. تەك ادەبيەت ولكەسىندە عانا ەمەس، ونەردىڭ قاي سالاسىندا دا قامقورشى بولا بىلەتىندىگى.  كۇللى ءومىر، ونىڭ ىشىندە ونەر دۇنيەسى  اباي تىلىمەن ايتقاندا «ساقالىن ساتقان كارىدەن ەڭبەگىن ساتقان جاستى» ارتىق كورەتىندىگى. ونەردى سۇيەتىندەردى سۇيەتىندىگى. سوندىقتان دا سوڭىنان ەرگەن تۇياق – جەتكىنشەك بۋىنعا اكەلىك قامقورلىقپەن، اعالىق ماحابباتپەن قارايدى.

حالقىمىزدا اسىل ءسوز كوپ. سونىڭ ءبىرى «اعا» دەگەن ءسوز. مەن توكەن اعانى ۇنەمى وسىلاي اتايمىن. وسى ءبىر اۋىز سوزدە ۇلكەن ۇلاعاتتىلىق جاتقانىمەن «اعالىققا» لايىق جاندار ازايىپ بارادى. توكەن اعانىڭ بويىنان بولمىسىنان اعالىققا ءتان مول قاسيەت تابىلادى. ونىڭ اعالىعى ادامنىڭ ازاماتتىق اعالىعى، ادامگەرشىلىكتىڭ اعالىعى، جازۋشى-سىنشىنىڭ اعالىعى.

ادەتتە اعالاردىڭ ۇلگىسى مول، وزىنشە عاجاپ تاعلىمى مەن تاربيەسى تاۋسىلمايتىن شەجىرە مەكتەپ. بىزدەر – جۇمابەك قامباروۆ، گۇلشات ەرۋوۆا، بەرىك وماروۆ، تولۋ سەمباەۆ سىندى كەيىنگى تولقىندار سول ارداقتى اعالار توبىنان قالىپتاسقان ۇلاعاتتى مەكتەپتىڭ تۇلەگىمىز. قينالعاندا، قۋانعاندا قاسىمىزدان تابىلار اقىلشىمىز، قامقورشىمىز بولىپ قولداپ، قورعاپ، ىشتەي ەركەلەتىپ، كۇبىرلەسە سويلەسىپ جۇرەدى.

توكەن اعانىڭ ءومىر جولى، ءاربىر قىرى، ءاربىر سىرى وزىنە عانا ءتان قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنەدى. ويتكەنى ونىڭ بۇكىل ءومىرى – ونەر. بۇكىل ونەرى – ءومىر. كەزىندە وسىنداي ءومىر شىندىعىنا دەن قويعان اباي; «جۇرەكتە كوپ قازىنا بار - ءبارى قىزىق» دەگەندى ايتقان. جاراتۋشىنىڭ ءوزى بەرگەن ەرەكشە نۇردىڭ ارقاسىندا كوڭىل جادىراتىپ، وي سەرگىتەر ادەمى اڭگىمەنىڭ، سۇحباتتىڭ باستاۋشىسى، تاماشا ۇيىمداستىرۋشىسى.

ءار ادامنىڭ وڭاشادا ءوز ويىمەن ءوزى قالار وڭاشا شاقتارى مەن ساتتەرى كوپ بولادى. وزىمەن-ءوزى ىشتەي تىلدەسىپ، تىرشىلىكتىڭ كۇيبەڭىمەن ءجۇرىپ، ءومىردىڭ قالت كەتكەن جەرلەرىن كوڭىل كۇيىنە سالىپ تەربەلەتىنى بار. توكەن اعانىڭ ءوزى ايتقانداي; « مەن ولەڭ جازعانمەن تىكەلەي ولەڭ جولدارىن تۇراقتى ولەڭ جولدارىن قۋعان جان ەمەس ەدىم. ولەڭنەن گورى ولەڭ تۋرالى سىن جازعاندى ارتىق كورەتىنمىن.جازۋدىڭ جولى دا سولاي باستالعان. ولەڭدەگى قۋانىستاردى وزىمدىكىندەي كوپ قۋانىشتايمىن. كەزى كەلىپ قالعاندا ولەڭ ىرعاقتى جولدار كەلىپ قالادى» دەيتىنى بار.   ماقسات – كوڭىلدى تىنشىتپاعان سەزىم قوزعالىسىن سوزگە ءتۇسىرىپ، كوكىرەكتى بوساتۋ ەكەنىن دە جاسىرمايدى.

كادىمگى  اڭسارىمىز اۋىپ، ايىزىمىز قانىپ، العاش اۋىزعا الاتىنىمىز ماحاببات تاقىرىبى. توكەن اعانىڭ جىر جولدارىنداعى نۇرلى جوباسى ماحاببات ماڭگىلىگى. «ويمەن وڭاشا» جيناعىنداعى مىنا ءبىر جولدار ەش اقىن جىرلارىنان كەم ەمەس;

سول جاناردان ۇشقىن ءتۇسىپ ارمانعا،

بايىز تاۋىپ، سابىر بويدى العاندا.

يەك ارتىپ، مەن دە ۇمىتكە سەلت ەتتىم،

جەر ورتاسى جاسقا كەلىپ قالعاندا.

نەمەسە;

ماحاببات دەگەن وزگە ەمەس،

سارىلىپ كۇتكەن ساعىنىش.

باۋراعان جاندى جۇرەكتە،

ايتا الماي جۇرگەن جالىنىش.

- دەپ كۇرمەۋى قيىن كۇردەلى ءومىردىڭ شىتىرمان شىندىقتارىن شۋداداي شيراتىپ، شيىرشىق اتا جىر جولدارىنا كوشىرەدى. كۇندەلىكتى ۇيرەنشىكتى قوڭىر تىرشىلىكتەن قانشاما سىر اشىپ، سۇلۋلىق تاۋىپ كوڭىلىڭدى وزگەشە كۇيگە بولەيدى. ءبىر باسىندا سان عاشىقتىڭ جۇرەگى بار اقىننىڭ جاستىق ماحاببات جىرلارى، دالا ارۋىمەن جولىققان ساتتەگى تەبىرەنىسى ولەڭمەن عانا سۋرەتتەۋگە ءتان سياقتى. جان سارايىنىڭ جيћازىن جىرعا قوسىپ، جارقىراتا جازىپ كوڭىل پەرنەلەرىن ءدال باسقان. 

توكەن اعا  شالقار شابىتىنان  تۋعان تولقىندى جىرلارى حات، ولەڭ تۇرىندە ءورىلىپ، «تولقىن تولعاۋ»، «ويمەن وڭاشا» سياقتى جيناقتارعا نەگىز بولدى. «اقىن نەگە اۋىردى»، «قاسىمعا»، «فاريزاعا» جانە ەكسپرومتتى جىرلارى  ءسىز بەن بىزگە جان سىرىن اقتارىپ، ءوز ءومىر جولىندا كەزدەسكەن اياۋلى ادامداردى، سولاردىڭ عۇمىر بويى ۇمىتىلماس اسىل بەينەلەرىن، بارشا ىزگىلىك، ىرىلىك، ادامگەرشىلىك، مەيىرىم-قايىرىم، يماندىلىق سياقتى قادىر-قاسيەتتەرىن ايشىقتاي تۇسەدى. ادامدى پەرى سوققان پەندەلىكتەن، ار اتتاعان ارامدىقتان، جان جارالايتىن، جازىقسىزدى قارالايتىن جالتاڭدىقتان اۋلاق جۇرۋگە نەگىزدەيتىن ولەڭدەر وڭاشاداعى وي ەرمەگىنە اينالعان.

قاسىم امانجولوۆ ايتپاقشى، «اقىننىڭ ولەڭى – ءومىربايانى». ء وزى ءجۇرىپ وتكەن كەزەڭنىڭ كەلبەتىن جادىندا جاقسى ساقتاپ، ويىندا تولعاپ، كوپ شىعارمالارىنا ارقاۋ ەتەدى.

قاي حالىقتىڭ دا ءومىرى ونەرىمەن  ۇزاراتىنىن ۇقتىرۋعا ۇمتىلعان تىلەكتەن تۋعان ولەڭدەر مەن ءسوز يىرىمدەرى توكەن اعا شىعارماشىلىعىندا كوپ.  وي - ارمانى حالىق تاعدىرىمەن تامىرلاسىپ، بىتە قايناسىپ كەتكەن كەزدە عانا ونەردىڭ ومىرشەڭدىگى ارتىپ، ۇلتتىڭ رۋحاني بايلىعىنا اينالارى اقيقات.

اقىننىڭ شىعارماشىلىعى ونىڭ بەل بالاسى.

ەندەشە ول اۆتوردىڭ بۇكىل بولمىسىن جالعاننىڭ جالپاعىنا جاياتىن دەلدال. ۇلى اباي. «ولەڭ شىركىن وسەكشى جۇرتقا جايار» دەگەندى وسىعان وراي ايتقان. شىعارماشىلىعى ارقىلى اقىننىڭ جۇمباق جان دۇنيەسىن، مىنەز - قۇلقىن، وي - ارمانىن بىردەن بىلە قوياسىز. شىعارمادان ونىڭ شىن بەينەسى ايناداعىداي ايقىن كورىنەدى. اقىن اتاۋلىنىڭ   جان سىرى دا، شىنى دا شىعارمالارىنىڭ نەگىزگى ارقاۋىنا اينالادى.

ايتا بەرسەم، شىعا بەرەتىن سياقتى. ءبىر جولعى اڭگىمەدە ءباران تاۋىسىپ ايتۋ مۇمكىن دە ەمەس، ءارى بارلىعى بىردەي تابان استىندا ويعا ورالا دا بەرمەيدى. جاسىرىپ جابار بۇكپەسى جوق ونەرگە دەگەن تالابى بار ادامعا كەۋدەسىن كەڭ اشىپ، قۇشاق جايىپ قارسى الار ارداقتى اعا ءاربىر ونەرسۇيەر قاۋىمنىڭ كوڭىل تۇكپىرىنەن ءوز باعاسىن الارى اقيقات.

الماحان مۇحامەتقاليقىزى،

اقىن،قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.

قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى «ابايتانۋ» ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى.

اباي.kz