4 ناۋرىز كۇنى پاۆلودار قالاسىنىڭ №17 ورتا مەكتەبىندە قايعىلى وقيعا بولدى. 8 «د» سىنىبىنىڭ وقۋشىسى الەكساندر ليحانوۆتى وزىمەن قاتارلاس وقيتىن 8 «ە» سىنىبىنىڭ بالاسى پىشاقتاپ ءولتىردى. 15 جىل بويىندا ديرەكتور قىزمەتىن اتقارىپ، №17 مەكتەپتى قالاداعى ايتۋلى ۇزدىك وقۋ وردالارىنىڭ قاتارىنا قوسقان گالينا ششيندليارسكايا دا سول ءتۇنى ءوز ارىزىمەن جۇمىسىنان كەتتى. بۇگىنگى كۇندە مەكتەپ ءىشى تىنىش. «ەشتەن كەش جاقسى» دەپ مەكتەپ باسشىلارى قاۋىپسىزدىك شارالارىن ارتتىرىپ، مۇنداي وقيعالاردى بولدىرماۋ ءۇشىن مەكتەپتە بەينەكامەرالار ورناتۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن. الايدا 14 جاستاعى بوزبالا البىرت شاعىندا ءولىپ كەتتى. وعان كىم كىنالى، جالپى وسى وقيعا قالاي بولدى دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ، انىق-قانىعىن ءبىلۋ ماقساتىندا ارنايى جۋرناليستىك زەرتتەۋ جۇرگىزگەن ەدىك.

قازىردە وسى وقيعاعا قاتىستى ءۇش جاقتى داۋ ايتۋشىلار بار. الدىڭعىلارى مەكتەپ باسشىلارىن كىنالايدى. جاۋاپقا ەڭ الدىمەن سولاردى تارتۋ كەرەكتىگىن ايتادى. سەبەبى سوڭعى ۋاقىتتارى مەكتەپ ىشىندە تارتىپسىزدىك بەلەڭ الىپ، تاربيە جۇمىستارىنا اسا ءمان بەرىلمەگەن كورىنەدى. ينسپەكتوردىڭ ءوزى جۇمىسىنا بىردە كەلىپ، بىردە كەلمەي جۇرگەن. وسىنداي قاننەن-قاپەرسىز جاعدايدان كەيىن قىلمىستىق ارەكەت ورىن العان.

4 ناۋرىز كۇنى پاۆلودار قالاسىنىڭ №17 ورتا مەكتەبىندە قايعىلى وقيعا بولدى. 8 «د» سىنىبىنىڭ وقۋشىسى الەكساندر ليحانوۆتى وزىمەن قاتارلاس وقيتىن 8 «ە» سىنىبىنىڭ بالاسى پىشاقتاپ ءولتىردى. 15 جىل بويىندا ديرەكتور قىزمەتىن اتقارىپ، №17 مەكتەپتى قالاداعى ايتۋلى ۇزدىك وقۋ وردالارىنىڭ قاتارىنا قوسقان گالينا ششيندليارسكايا دا سول ءتۇنى ءوز ارىزىمەن جۇمىسىنان كەتتى. بۇگىنگى كۇندە مەكتەپ ءىشى تىنىش. «ەشتەن كەش جاقسى» دەپ مەكتەپ باسشىلارى قاۋىپسىزدىك شارالارىن ارتتىرىپ، مۇنداي وقيعالاردى بولدىرماۋ ءۇشىن مەكتەپتە بەينەكامەرالار ورناتۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن. الايدا 14 جاستاعى بوزبالا البىرت شاعىندا ءولىپ كەتتى. وعان كىم كىنالى، جالپى وسى وقيعا قالاي بولدى دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ، انىق-قانىعىن ءبىلۋ ماقساتىندا ارنايى جۋرناليستىك زەرتتەۋ جۇرگىزگەن ەدىك.

قازىردە وسى وقيعاعا قاتىستى ءۇش جاقتى داۋ ايتۋشىلار بار. الدىڭعىلارى مەكتەپ باسشىلارىن كىنالايدى. جاۋاپقا ەڭ الدىمەن سولاردى تارتۋ كەرەكتىگىن ايتادى. سەبەبى سوڭعى ۋاقىتتارى مەكتەپ ىشىندە تارتىپسىزدىك بەلەڭ الىپ، تاربيە جۇمىستارىنا اسا ءمان بەرىلمەگەن كورىنەدى. ينسپەكتوردىڭ ءوزى جۇمىسىنا بىردە كەلىپ، بىردە كەلمەي جۇرگەن. وسىنداي قاننەن-قاپەرسىز جاعدايدان كەيىن قىلمىستىق ارەكەت ورىن العان.

ەكىنشى ءبىر توپتىڭ سوزدەرىنە قاراعاندا، ءجاسوسپىرىمنىڭ ولىمىنە باسشىلىقتىڭ، مۇعالىمدەردىڭ ەش كىناسى جوق ەكەن. №17 مەكتەپتە ءارى كەتسە وقۋشىلاردىڭ ساباققا كەلمەۋى سياقتى بالاڭ قياڭقىلىقتار بولىپ تۇرادى، ال مۇنداي وقيعانى بۇرىن-سوڭدى قۇلاق ەسىتكەن ەمەس. ويتكەنى، مەكتەپ ىشىندەگى ءتارتىپ قاتال، تاربيە جۇمىستارى ءتيىستى دەڭگەيدە جۇرگىزىلەدى. ال قىلمىس جاساعان 8 «ە» سىنىبىنىڭ وقۋشىسى بۇل مەكتەپكە رەسەيدەن وتكەن جىلدىڭ قىركۇيەگىندە عانا اۋىسىپ كەلگەن. قۇجاتىن تاپسىراردا مىنەز-قۇلقىنا، تارتىبىنە بايلانىستى ءبىر جاپىراق قاعاز دا بولماعان. بارلىق كىنا سوندا. قىلمىسكەر دە سول. ونى زاڭمەن جازالاۋ كەرەك دەيدى.

ەندى ەڭ باستىسى، ءۇشىنشى جاقتىڭ پىكىرىنە نازار اۋدارىڭىزدار. ولاردىڭ ايتۋىنشا، الەكساندر ابايسىزدا ولتىرىلگەن ەكەن. وقۋشىلار اراسىنداعى توبەلەس ادەتتەگى اقشا تالاپ ەتكەن جاعدايدان تۋىنداماعان. قىلمىس جاساعان م. ونسىز دا اۋقاتتى وتباسىنىڭ بالاسى. كەرىسىنشە جاڭا مەكتەپكە اۋىسقان ول وزگە بالالار تاراپىنان قىسىم كورە باستايدى. مەكتەپ ۇستازدارىنىڭ دا ءاردايىم ۇرسىپ، جەكىپ وتىرعاندىعى بالاعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدا اسەر ەتكەن بولسا كەرەك. ال توبەلەس كەزىندە ول قورعانامىن دەپ ابايسىزدا الەكساندردى ءولتىرىپ العان.

بۇل كەلتىرىلگەن ءۇش پىكىردىڭ دە وزىندىك شىندىققا جاناسىمى بار. سوندىقتان 4 ناۋرىز كۇنگى قايعىلى وقيعانى باسىنان باستاپ تالداپ كورەلىك...

وقيعا قالاي بولدى؟

قوعامدىق قاۋىپسىزدىك باسقارماسىنىڭ كامىلەتكە تولماعانداردىڭ ءىسى جونىندەگى اعا ينسپەكتورى، پوليتسيا مايورى قامزينا بيبيگۇل تولەشقىزىنىڭ سوزىنشە وقيعا بىلاي بولعان كورىنەدى. سول كۇنى قىلمىس جاساعان م. ەسىمدى 8 «ە» سىنىبىنىڭ وقۋشىسى مەكتەپكە قىزعىلت ءتۇستى كويلەك كيىپ كەلەدى ەكەن. ونى كورگەن باسقا سىنىپتىڭ بالالارى مازاقتاپ، نامىسىنا تيەتىن سوزدەر ايتقان. ىزاعا بۋلىققان م. قاتارلاس وقيتىن سىنىپتىڭ بالاسى الەكساندرمەن سوزگە كەلىپ قالادى دا، ونى ساباقتان كەيىن سويلەسۋگە شاقىرادى. سول كۇنگى ساباق كەستەسى بويىنشا 8 «د» سىنىبىندا بەس ساباق وتكىزىلۋى ءتيىس ەدى. الايدا ءپان مۇعالىمىنىڭ وليمپياداعا دايىندىعى بولىپ، وقۋشىلار ءبىر ساباققا ەرتە شىعادى. م. ەسىمدى وقۋشى وسى ۋاقىتتا ۇيىنەن پىشاق اكەلىپ ۇلگەرەدى. سودان سوڭ ەكەۋى مەكتەپتىڭ ستاديونىندا كەزدەسەدى، ارالارىندا لەزدە توبەلەس باستالىپ كەتەدى. ەشكىم ارا تۇسپەيدى. سول كەزدە الەكساندردىڭ فيزيكالىق جاعىنان الدەقايدا كۇشتىرەك ەكەندىگىن بايقاعان م. ۇيىنەن الىپ كەلگەن پىشاقتى ونىڭ جۇرەك تۇسىنا سۇعىپ الادى. قانسىراپ جاتقان الەكساندردى كورگەندە جينالىپ قالعان وقۋشىلار دا جان-جاققا قاشىپ جونەلەدى. 14 جاستاعى وقۋشى اۋىر جاراقاتتان سول جەردە جان تاپسىرادى.

راسىمەن «سۋماسشەدشايا سەمناشكا» ما؟

قايعىلى وقيعادان كەيىن ىلە-شالا №17 مەكتەپ جايلى مالىمەتتەر جيناي باستادىق.  قويناۋىندا 50 جىلدىق تاريحى بار وقۋ ورداسىنىڭ قالامىزداعى ايتۋلى مەكتەپتەردىڭ ءبىرى ەكەنى بەلگىلى. قاي ءبىلىم جارىسى بولماسىن، اتالعان مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى قۇر الاقان قايتپايدى، مەكتەپ ىشىندەگى ءىلۋلى ديپلومدار مەن ماقتاۋ، ماراپاتتاۋ قاعازدارى كوزدىڭ جاۋىن الادى. الايدا، ينتەرنەت بەتتەرى ءبىز كۇتپەگەن جاعىمسىز دەرەك تاۋىپ بەردى. عالامتوردا №17 مەكتەپكە قاتىستى ءتۇرلى بەينەتۇسىرىلىمدەر ءورىپ ءجۇر ەكەن. ماسەلەن، Kiwi.kz سايتىنان «سۋماشەدشايا سەمناشكا» ۆيديوسىن اشىپ قاراساڭىز، جانىڭىز تۇرشىگەدى. تال تۇستە بولعان №17 مەكتەپ ىشىندەگى 20 شاقتى بالانىڭ اراسىنداعى توبەلەس قاراپايىم قالتافونمەن تۇسىرىلگەن. كەيىن ارنايى مونتاجدالىنىپ، ينتەرنەتكە سالىنعان. وسىدان-اق مەكتەپ ىشىندەگى تاربيە جۇمىستارىنىڭ قانداي دەڭگەيدە بولعاندىعىن باعامداي بەرىڭىز.

ءبىز №17 مەكتەپكە بارعانىمىزدا، الدىمەن مەكتەپتىڭ اينالاسىنا نازار اۋداردىق. ءبىرىنشى بايقاعانىمىز، بيىك اعاشتاردىڭ سامساعان بۇتاقتارى مەكتەپ تەرەزەسىنەن قاراعان كىسىگە ستاديون بەتىن كورسەتپەيدى ەكەن. 4 ناۋرىز كۇنگى قىلمىس ءداپ سول ستاديون ىشىندە بولعان ەدى. مەكتەپ ماڭىنداعى كەي تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل ستاديون تۇنگى ۋاقىتتارى جاسوسپىرىمدەردىڭ توبەلەس الاڭىنا اينالادى. ءتىپتى كەيبىر تۇرعىندار مىلتىق داۋىستارىن ەستىگەندەرىن جاسىرمايدى. ەكىنشىدەن، №17 مەكتەپ كاتاەۆ كوشەسىنىڭ بويىندا ورنالاسقان. كوشەنىڭ ارعى بەتىنە وتسەڭىز، سىراحانانى كورەسىز. مۇنىڭ ءوزى قانداي دا ءبىر زاڭ بۇزۋشىلىقتىڭ بار ەكەنىن بايقاتسا كەرەك. ۇشىنشىدەن، №17 مەكتەپتىڭ ورنالاسقان ماڭى كۇردەلى بولىپ تابىلادى. ىرگەسىندە №24, №4 مەكتەپتەر بار. بۇل ەكى مەكتەپتىڭ دە اۋەلدەن كريمينالدىق جاعدايى قيىن. سوندىقتان قاتاڭ باقىلاۋ وسى ايماققا كەرەك-اق.

ءبىزدىڭ №17 مەكتەپكە بارۋىمىزدىڭ نەگىزگى ماقساتى قازا تاپقان الەكساندر مەن قىلمىس جاساۋشى م. ەسىمدى وقۋشى جايلى كەڭىرەك اقپارات الۋ ەدى. الايدا، ءاۋ باستان مەكتەپ پسيحولوگى جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتتى. ونىڭ سەبەبىن كەيىنىرەك بىلدىك. ال مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ قىزمەتىن اتقارۋشى اقمارال تەمىربولاتقىزىمەن سويلەسكەنىمىزدە، ول بۇرىن-سوڭدى مەكتەپتە اسا ۇلكەن تارتىپسىزدىكتەر بولماعانىن جەتكىزدى. بىراق، مەكتەپ ينسپەكتورىنىڭ تاراپىنان كەتكەن قاتەلىكتەردى دە جاسىرمادى. اقمارال تەمىربولاتقىزىنىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپتەگى ينسپەكتور قىزمەتىن ايەل ادام اتقارعان ەكەن. كىشكەنتاي بالاسى دا بولعان. سوندىقتان كەيدە جۇمىسقا كەلە الماي جاتسا، مەكتەپ باسشىلىعى وعان تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا تىرىسقان. قىلمىس جاسالعان 4 ناۋرىز كۇنى دە ينسپەكتور جۇمىس ورنىندا بولماعان.

ال تاربيە ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى وگۋرتسوۆا تاتيانا پەتروۆنانىڭ ايتۋىنشا مەكتەپ ىشىندەگى ءتارتىبى ناشار بالالاردىڭ تۇگەلى ەسەپكە الىنعان. ەسەپكە الۋدىڭ ءوزى ءۇش تۇرگە بولىنەدى ەكەن. ءبىرىنشىسى - ءمىب (مەكتەپ ىشىلىك باقىلاۋ). بۇعان كوبىنەسە ساباققا كەلمەي، تارتىپسىزدىك كورسەتكەن بالالار ىلىگەدى. №17 مەكتەپتە ءمىب-كە ەنگىزىلگەن 7 بالا بار ەكەن. ەكىنشى ءتۇرى - قاۋىپتى توپ (گرۋپپا ريسكا). بۇعان قىلمىس جاساۋعا بەيىمى بار (الكوگول، ەسىرتكى) بالالار جاتقىزىلادى. 4 ناۋرىز كۇنگى قىلمىستى جاساعان م. ەسىمدى ءجاسوسپىرىم وسى توپتىڭ قاتارىندا بولعان. ءۇشىنشىسى - ودەن تىركەۋىندەگى جاسوسپىرىمدەر. بۇعان قىلمىس جاساعان نەمەسە ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالعاندار كىرەدى. تاتيانا پەتروۆنا ودەن ەسەبىندە مەكتەپتىڭ ەكى بالاسى تۇرعانىن جەتكىزدى.

مەكتەپتىڭ دەنە شىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى اناتولي ۆلاديميروۆيچ قازا تاپقان الەكساندر جايلى ايتقان كەزدە تەرەڭ كۇرسىنە ءتۇستى:

- الەكساندر اتا-اناسىنىڭ جالعىز عانا بالاسى بولاتىن. مەن ودان ۇلكەن ءۇمىت كۇتەتىنمىن. ءوزى دە اسا سابىرلى، ەشكىمگە سوقتىقپايتىن بالا بولاتىن. فيزيكالىق دايىندىعى جوعارى بولدى. تۋرنيككە  10-15 رەت تارتىلۋعا كۇشى جەتەتىن ەدى. سپورت مەكتەبىندە فۋتبولعا قاتىساتىن. ال م. ەسىمدى وقۋشى قىلمىس جاسايدى دەپ مۇلدە ويلاماپ ەدىم. وتە تاربيەلى وتباسىنىڭ بالاسى بولدى. سىمباتتى ەدى. ءوزىن قالايدا ەرەكشە ۇستايتىن. مەنىڭ ويىمشا، وعان دۇرىس قارىم-قاتىناس جەتىسپەدى. ويتكەنى، جاسوسپىرىمدەردىڭ وسى جاستاعى كەزەڭىندە  پسيحولوگيالىق وزگەرىستەر پايدا بولادى. ءوز باسىم وعان بارىنشا جاقىنداي تۇسۋگە تىرىستىم. الايدا سپورتقا دەگەن قۇمارى ازداۋ بولدى. اتاسىمەن جاقسى ارالاسقانمىن. ۇنەمى ماعان كەلىپ، جيەنىنىڭ ساباققا قاتىسۋىن، ۇلگەرىمىن سۇراپ قاداعالاپ جۇرەتىن.

مەكتەپ جايىمەن تانىسقان بىزدەر مۇعالىمدەر قۇرامىمەن دە اڭگىمەلەسكەن ەدىك. بارلىعى بۇرىنعى مەكتەپ ديرەكتورى گالينا ششيندليارسكايانىڭ ىسكەرلىك، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىن باسا ايتىپ، ونىڭ قىزمەتتەن كەتكەنىنە وكىنىش ءبىلدىردى. بولعان وقيعاعا قاتىستى گالينا ششيندليارسكايانىڭ ەش كىناسى جوق ەكەنىن، ونىڭ ءوز قىزمەتىن ءمىنسىز ابىرويمەن اتقارعانىن دالەلمەن ايعاقتايتىن 100 ۇستازدىڭ قولى قويىلعان پاراقتى ءباسپاسوز بەتتتەرىندە كورسەتۋىمىزدى ءوتىندى. ارينە 15 جىل بويى ەڭبەك تەرىن توگىپ، №17 مەكتەپتى جوعارى دەڭگەيدەن كورسەتە بىلگەن ادال باسشىعا بارلىق كىنانى ءۇيىپ-توگۋ دۇرىس ەمەس. شىنتۋايتىنا كەلسەك، بۇل ىسكە قاتىستى باسقا دا باسشىلاردى جازىقتى ەتۋگە بولادى. ماسەلەن، مەكتەپ ينسپەكتورىنىڭ جۇمىستا ءجيى بولمايتىنى ايتىلدى. سوندا ونىڭ ورنىن ۋاقىتشا باسقا قىزمەتكەرمەن اۋىستىرۋعا بولماس پا ەدى؟ ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىن انىقتاۋ ماقساتىمەن قوعامدىق قاۋىپسىزدىك باسقارماسىنىڭ كامىلەتكە تولماعانداردىڭ ءىسى جونىندەگى اعا ينسپەكتورى پوليتسيا مايورى قامزينا بيبيگۇل تولەشقىزىمەن سۇحباتتاستىق.

«مەكتەپ ينسپەكتورىن كىنالاماڭىزدار!»

- بيبيگۇل تولەشقىزى، 17 مەكتەپتە ورىن العان قىلمىستىق وقيعا جايىندا نە ايتا الاسىز؟

- قىلمىستى كامىلەتكە تولماعان م. ەسىمدى وقۋشى جاسادى. بۇرىن رەسەيدەگى شەشەسىنىڭ جانىندا بولاتىن. قىركۇيەك ايىندا وسىنداعى اتاسى مەن اپاسىنىڭ قولىنا كوشىپ كەلدى. اناسىنىڭ تاربيەسى ءبىراز قاتالداۋ بولسا كەرەك. ال اپاسى مەن اتاسى تىم ەركەلەتىپ جىبەرگەن. بالا جاڭا مەكتەپكە كەلىسىمەن ءوزىن كوشباسشى ەتىپ كورسەتكىسى كەلدى. ءوزىن رەنجىتۋگە جول بەرمەيتىن. الەكساندر ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى توبەلەس قاس قاعىم ساتتە بولعان. سوزبەن كەلىسپەي قالعان وقۋشىلاردىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭ ولىممەن اياقتالدى...

- سىزدەردىڭ ۇسىنىستارىڭىزبەن بەكىتىلەتىن مەكتەپ ينسپەكتورلارىنىڭ نەگىزگى جۇمىسى قانداي؟

- مەكتەپ ينسپەكتورلارىنىڭ  قاجەتتىلىگى جايلى ماسەلە رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە 2000 جىلدان كوتەرىلە باستادى. سوندىقتان 2002 جىلدان باستاپ مەكتەپ ينسپەكتورلارىن بەكىتۋدى قولعا الدىق. العاشقىدا شاعىن اۋدانداعى 3-4 مەكتەپكە ءبىر ينسپەكتور تاعايىندايتىن ەدىك. بىراق بۇل وتە كۇردەلى، اۋىر ەكەنىن ءتۇسىنىپ، 2005 جىلدان باستاپ ءاربىر مەكتەپكە ءبىر ينسپەكتوردان تاعايىندالدى. قازىر وبلىس بويىنشا 87 مەكتەپ ينسپەكتورى بار: پاۆلودار قالاسىندا - 50, ەكىباستۇز قالاسىندا - 26, اقسۋدا - 9, پاۆلودار اۋدانىندا - 1 جانە اقتوعاي اۋدانىندا - 1. ولار نەگىزىنەن 372 بۇيرىققا ساي  كريمينالدىق جاعدايلار تۋىنداۋى مۇمكىن ءبىلىم وردالارىنا تاعايىندالىپ، ونداعى وقۋشىلار ارسىنداعى قىلمىستىق وقيعالاردىڭ الدىن الادى.

- ەندەشە، №17 مەكتەپتەگى ينسپەكتوردىڭ جۇمىسىنا قانداي باعا بەرەسىز؟

- ول جەردە مەكتەپ ينسپەكتورىن كىنالى دەپ ايتۋعا بولمايدى. جۇمىسىندا بولمادى دەگەن ءسوز - جالعان. №17 مەكتەپتىڭ ينسپەكتورى ءوز جۇمىسىن تولىققاندى اتقارعان. ونى كىنالاماڭىزدار. ال قاتەلىكتىڭ كوبى مەكتەپ ديرەكتورى، پسيحولوگى جانە تاربيە ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىلەرى تاراپىنان كەتكەن. سونداي-اق، قازىرگى كەزدەگى اتا-انالاردىڭ تاربيە بەرۋدەگى وسالدىعىن ايتار ەدىم. بالالارىن كيىندىرىپ، تاماقتاندىرىپ قانا قويماي، ولاردىڭ تاربيەسىنە دە اسا ءمان بەرۋ قاجەت. ماسەلەن، سول №17 مەكتەپتەگى بولعان قىلمىستى جاساۋشى م. ەسىمدى وقۋشىنى الايىقشى. بىلاي قاراساق، ول بالا ماتەريالدىق جاعىنان تولىقتاي قامتىلعان بولدى. ەش نارسەگە تارىققان جوق. ەش قيىندىق كورمەدى. تەك اتاسى مەن اپاسىنىڭ كوڭىل ءبولۋى ازىراق بولدى. بالا سول سەبەپتەن ەركىنسىپ كەتكەن.

«ول وتە تاربيەلى بالا...»

ءبىزدىڭ قازا تاپقان الەكساندردىڭ اكە-شەشەسىمەن تىلدەسۋىمىزگە مۇمكىندىگىمىز بولمادى.  اۋىر قايعىدان باس كوتەرە الماي قارا جامىلعان وتباسىنى مازالاماۋعا تىرىستىق تا. ال قىلمىس جاساعان م. ەسىمدى وقۋشىنىڭ اتاسى مەن اپاسىنا جولىققانىمىزدا ولاردىڭ قاتتى كۇيزەلىستە ەكەنىن كوردىك. الەكساندردىڭ ءولىمى ولارعا دا قاتتى باتسا كەرەك. قوس قايعى قوس جاقتاپ، جالعىز جيەندەرىنىڭ تەمىر توردىڭ ار جاعىنا تۇسكەندىگى دە قىنجىلتادى. اتاسىنىڭ ايتۋىنشا، جيەنىن 9-سىنىپتان كەيىن كادەتتىك مەكتەپكە بەرمەك ويى بولعان ەكەن. ويتكەنى، وتە جىگەرلى، نامىستى، باتىل بالا بولعان. ءار قادىمىن اڭداپ باسىپ، ءار ءسوزىن ويلانىپ سويلەيتىن. وتە تاربيەلى، سىپايى بولاتىن. جيەنىنىڭ مۇنداي قىلمىسقا بارۋىنا نە تۇرتكى بولعانىن بىلمەيدى. بارلىق جاعدايى جاسالعان ەدى. ءوزىنىڭ جەكە كومپيۋتەرى، وعان تارتىلعان ينتەرنەت جەلىسى، ءوز بولمەسى، قىسقاسى زاماننىڭ تالابىنا ساي دۇنيەنىڭ بارلىعى بولعان.

ال رەسەيدەگى براتسك قالاسىنان كەلگەن شەشەسى ۇلىنىڭ كىسى ولتىرگەنىنە ءالى دە سەنبەيدى:

- مەنىڭ ۇلىم وتە سابىرلى بولاتىن. ارتىق سويلەۋدى دە ۇناتپايتۇعىن. قازىر قاراسام، مەكتەپ مۇعالىمدەرى، تاربيە ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىلەرى بولسىن بارلىعى دەرلىك مەنىڭ ۇلىمدى باستان-اياق جامان جاعىنان كورسەتۋگە الەك. الايدا ونىڭ ينتەللەكتىسى، ويلاۋ قابىلەتى وتە جوعارى بولاتىن. ماسەلەن، №17 مەكتەپتە ونىڭ IQ كوەففيتسەنتى ەڭ جوعارعى بولىپ سانالدى. مۇنى مەكتەپتەگى پسيحولوگ جۇرگىزگەن تەست دالەلدەپ وتىر. وسىدان كەيىن مەنىڭ ۇلىمدى قالايشا تاربيەسىز، قياڭقى دەيسىزدەر؟ كەي گازەت بەتتەرىندە ءبىزدىڭ وتباسىمىزدى دا ناشار دەپ جازىپ جىبەرىپتى. الايدا، ولاي ەمەس. مەنىڭ اكەم دە، انام دا جوعارى ءبىلىمدى، ايتۋلى بەدەلى بار ازاماتتار. ءوزىم رەسەيدە جوعارى ءبىلىم الىپ جاتىرمىن. ۇلىمدى سوعان بايلانىستى اكە-شەشەمنىڭ جانىندا ۋاقىتشا بولا تۇرسىن دەپ جىبەرگەن ەدىم. ال ەندى مىنانداي سۇمدىق جاعدايعا تاپ بولىپ وتىرمىز. ۇلىمنىڭ ءومىرى تەمىر توردىڭ ار جاعىندا ءوتۋىن قالامايمىن.

ستاتيستيكا

بيىل كامەلەتكە تولماعانداردىڭ اراسىندا جالپى سانى  403 قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ وتىر. بۇل تەك وڭتۇستىك ءبولىمىنىڭ قورتىندىسى عانا. وبلىس كولەمىندە قاراستىراتىن بولساق، بيىل قالامىزدىڭ 28 (وتكەن جىلعى كورسەتكىش 31 بولاتىن), ەكىباستۇزدىڭ - 11, اقسۋدىڭ - 6, باياناۋىلدىڭ - 6, شارباقتىنىڭ - 1, جەلەزينكانىڭ - 2, ۋسپەنكانىڭ - 2 مەكتەبىندە قىلمىستىق فاكتىلەر تىركەلىپ وتىر.

تىعىرىق

№17 مەكتەپتە بولعان قايعىلى وقيعانى قورىتىندىلاي كەلە مىنا ءبىر ماسەلەنى ايقىن تۇسىندىك. بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدەگى جاستار ساياساتى دۇرىس جۇرگىزىلمەۋدە. «اۋرۋىن جاسىرعان ولەدى»، №17 مەكتەپتە ورىن العان قايعىلى وقيعا جاستار قوعامىندا پايدا بولعان دەرتتىڭ ءبىر كورىنىسى. ول بۇگىن نە ەرتەڭ قايتالانۋى ابدەن مۇمكىن. قازىردە مۇعالىمدىك قىزمەتتەگى كەز-كەلگەن ادامنان سۇراساڭىز، جىل وتكەن سايىن وقۋشىلار ءتارتىبىنىڭ، پسيحولوگياسىنىڭ ۇدەمەلى تۇردە جىلدام وزگەرىپ بارا جاتقانىن جاسىرماي ايتادى. بۇل - جاھاندانۋ پروتسەسىنىڭ الدىن-الا بولجانعان «ناتيجەسى». ەندىگى جەردە مەكتەپ ينسپەكتورى قاۋقارسىز. بۇعان تەك مەملەكەت تاراپىنان ۇيىمداستىرىلاتىن عىلىمي باعدار قاجەت. كۇندەلىكتى كابەلدى تۆ مەن ينتەرنەت بەتتەرىندەگى زورلىق-زومبىلىق، اتىس-شابىس، ءنورماتيۆتى ەمەس لەكسيكا، سەكس پەن ەروتيكا مەكتەپ جاسىنداعى بالالار ميىن اياۋسىز ۋلاپ جاتىر. 1960 جىلداردىڭ وزىندە ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بەلگىلى عالىمى البەرت باندۋرا ءوزىنىڭ جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەرىن جاريالايدى. ول اگرەسسيالىق ارەكەتتەرى بار كينوفيلم كورسەتكەننەن كەيىن 88 % بالالاردىڭ سول ارەكەتتەردى قايتالايتىنىن دالەلدەپ بەردى. ال بۇگىنگى فيلمدەردى كلاسسيفيكاتسيالاۋ باسقارماسىنىڭ ديرەكتورى دجەيمس فەرمان قانداي دا ءبىر جاستار اراسىنداعى قىلمىس بولماسىن ونى تەلەەكراندا كورسەتىلگەن زورلىق-زومبىلىقپەن ۇشتاستىرىپ وتىر.

بۇگىنگى زاماندا اتا-انالاردىڭ ءوز بالالارىنا كۇندەلىكتى كۇيبەڭ ومىردەن كوڭىل ءبولۋى ازايدى. قازىرگى جاس مۇعالىمدەر دە باسقا. ءبىلىم مەن تاربيەنى قاتار ۇشتاستىرىپ بەرۋدىڭ ءمانىسىن بىلە بەرمەيدى. مەكتەپتەگى مۇعالىمىن ەكىنشى اناسىنداي قۇرمەتتەيتىن وقۋشىنى كەزىكتىرۋ قيىن قازىر. مەكتەپ ديرەكتورلارىنىڭ دا جامان ادەت تاۋىپ العاندارىن ەستي باستادىق. ماسەلەن، مەكتەپ ىشىندەگى قىلمىس جاساعان بالالاردىڭ سانىن ادەيىلەپ ازايتىپ كورسەتۋى ارقىلى مەكتەپ ديرەكتورلارى باسشىلىق تاراپىنان سىنعا ۇشىراماۋدىڭ ارەكەتىن جاسايدى ەكەن.

قىسقاسى،  پاۆلودار وبلىسىندا جاستار اراسىنداعى قىلمىس ءورشىپ بارادى. ەندى عانا 15 جاسقا تولاتىن الەكساندر دا ءوز سىنىپتاسىنىڭ قولىنان قازا تاپتى. نەگە؟ جاسوسپىرىمدەر اراسى قانداي سەبەپتەن قاتىگەزدەنىپ بارادى؟ وسى ساۋالدارعا وي سالىپ كورەلىكشى...

سالتانات نىسانبەكوۆا،

قۋاندىق تاناباس.