سۋ – تىرشىلىك كوزى. قوعامداعى بارلىق تىرشىلىك سالالارى ءۇشىن سۋ رەسۋرستارىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. كەلىسپەسەڭىز، جەر بەتىندەگى تىرشىلىكتى سۋسىز ەلەستەتىپ كورىڭىز… ارينە، ول مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان رەسپۋبليكا حالقىن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ جانە قورعاۋ ومىرلىك ماڭىزى بار ماسەلە ەكەنى بارىمىزگە بەلگىلى.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن قر ۇكىمەتى باستالعان يگى ءىستىڭ جالعاسى رەتىن-دە قالا مەن اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر تۇرعىندارىن سا-پالى، تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان 2011-2020 جىلدار ارالىعىنا ارنالعان "اقبۇلاق" باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى. ءسويتىپ، 2011 جىلدان باستاپ سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى مەن وعان جوندەۋ جۇرگىزۋ جۇمىستارى قايتا جاندانىپ، باعدارلاما ەل يگىلىگىنە قايتا جۇمىس ىستەي باستادى. وڭىرلەردەگى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە جاڭا مىندەتتەر جۇكتەلىپ، ناتيجەسىندە، اينالاسى ءۇش-ءتورت جىلدىڭ ىشىندە ءبىراز شارۋا اتقارىلدى.

حالىق ءۇشىن ساپالى اۋىز سۋعا قولجەتىمدىلىكتىڭ ماڭىزى وتە زور. وسىنى سەزىنگەن ۇكىمەت ەل تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا بار كۇشىن سالىپ وتىر. سوندىقتان دا الەۋمەتتىك ماڭىزى جوعارى "اقبۇلاق" – جان-جاقتى، تىڭعىلىقتى زەرتتەلىپ-زەردەلەنگەن باعدارلاما. باعدارلاما ويداعىداي ورىندالىپ جاتسا، قالا مەن اۋىل حالقى تولىعىمەن ساپالى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتىلەتىن كۇن دە الىس ەمەس.

اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋدەگى وڭ جۇمىستارعا قاراماستان، بۇگىنگى كۇنى رەسپۋبليكا حالقىنىڭ ەداۋىر بولىگى ساپالى جانە جەتكىلىكتى كولەمدە سۋمەن ءالى كۇنگە دەيىن قامتاماسىز ەتىلمەگەن. ناۋىرزىم اۋدانى دا سولاردىڭ قاتارىندا بولاتىن. 

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇل-تان نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن ۇكىمەتى باستالعان يگى ءىستىڭ جالعاسى رەتىندە قالا مەن اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر تۇرعىندارىن ساپالى، تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان 2011-2020 جىلدار ارالىعىنا ارنالعان "اقبۇلاق" باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى. ءسويتىپ، 2011 جىلدان باستاپ سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى مەن  وعان  جوندەۋ  جۇرگىزۋ  جۇ-مىستارى قايتا جاندانىپ، باعدارلاما ەل يگىلىگىنە قايتا جۇ-مىس ىستەي باستادى. وڭىرلەردەگى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە جاڭا مىندەتتەر جۇكتەلىپ، ناتيجەسىندە، اينالاسى ءۇش-ءتورت جىلدىڭ ىشىندە ءبىراز شارۋا اتقارىلدى.

شالعاي ەلدى مەكەندەرگە سۋ جەلىلەرىن تارتىپ، ەل تۇرعىندارىن ساپالى اۋىز سۋمەن قامتۋعا باعىتتالعان "اقبۇلاق" باعدارلاماسى بۇگىندە ەلىمىزدىڭ ءسولتۇس-تىك  وڭىرلەرىندە  قارقىندى  ءتۇر-دە  جۇرگىزىلۋدە. بۇل سوزىمىزگە وبلىستاعى اتقارىلىپ جاتقان شارۋالار دالەل بولا الادى. اتاپ ايتار بولساق، اۋدان ورتالىعى  قارامەڭدى سەلولىق وكرۋگىندە 2010 جىلى باستاعان جۇمىس ناتيجەسىندە 4 جىلدا اياقتالىپ، تازا سۋ حالىققا قولدانىسقا بەرىلدى. جۇمىس بارىسىندا 5 ناسوستى ستانتسيا سالىنىپ، 500 تەكشە مەتر كولەمىندە سۋ جينالىپ، 1 جانە 2 باشنيا ارقىلى اۋىلعا جىبەرىلەدى. سونداي-اق سۋدى ۇنەمدەۋ، ونىڭ بەيبەرەكەت پايدالانىلۋىنا جول بەرمەۋ جاعى دا ەسكەرىلگەن. قازىرگى تاڭدا بۇل ماقساتتا اۋىز سۋدى ەسەپتەۋ قۇرىلعىلارى ورناتىلىپ جاتىر. اۋدان ورتالىعىندا قازىرگى تاڭدا 150-دەن اسا اۋلا تۇرعىندارى سۋعا قوسىلدى. قوسىلۋ قۇنى 500 تەڭگە، ال كولونكادان ۇيگە تارتۋ ءۇشىن 1 شارشى مەتر — 2500  تەڭگە  تۇرادى جانە ۇوس ارداگەرلەر  مەن زەينەتكەرلەر، جارىمجان  جاندارعا   وزىندىك جەڭىلدىكتەرى بار.

حالىق ءۇشىن ساپالى اۋىز سۋعا قولجەتىمدىلىكتىڭ ماڭىزى وتە زور. وسىنى سەزىنگەن ۇكىمەت ەل تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا بار كۇشىن سالىپ وتىر. سوندىقتان دا الەۋمەتتىك ماڭىزى جوعارى "اقبۇلاق" – جان-جاقتى، تىڭعىلىقتى زەرتتەلىپ-زەردەلەنگەن باعدارلاما. باعدارلاما ويداعىداي ورىندالىپ جاتسا، قالا مەن اۋىل حال-قى تولىعىمەن ساپالى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتىلەتىن كۇن دە الىس ەمەس. 

ال اۋدانداعى  بۋرەۆەستنيك سەلولىق وكرۋگىنە سالىنىپ جاتقان بۇل جوبا ءالى جالعاسۋدا. ول جوبا كەلەسى جىلى قازان ايىندا قولدانىسقا بەرىلەدى دەپ سەندىردى اۋدان اكىمدىگى. بۋرەۆەستنيك اۋىلىنا جالپى سمەتالىق قۇنى 574 ملن. تەڭگەگە سۋ قۇبىرلارى تارتىلماق.  سونىڭ ىشىندە بيىل-عى جىلعا 189 ملن.  تەڭگە ءبولىندى. ونىڭ 170 ملن. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بولىنگەن قاراجات. بۇل جۇمىستار 2015 جىلى اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە. جوبا بويىنشا 19 شاقىرىمدىق سۋ قۇبىرى سالىنادى جانە ءۇش سۋ سورعى ستانتسياسى بوي كوتەرەدى. بۇل جۇمىستارمەن "مەگا" جشس اينالىسىپ جاتىر. ودان كەيىن كەزەك كۇتتىرمەي تۇرعان شولاقساي مەن رازدولنىي سەلولىق وكرۋگتەرى.

ارينە، سۋ – بار بەرەكەنىڭ باستاۋى. بۇل تۇرعىندار ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىق. تابيعي تازا اۋىز سۋدىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسىن ايتپاساق تا تۇسىنەرسىزدەر. مال باعىپ، باقشا ۇستايتىن اۋىل ادامى ءۇشىن ءبارى ويداعىداي جۇزەگە اسىپ جاتسا، بۇدان اسقان جاقسى جاڭالىق بولماس ەدى.

ۇيىنە سۋ كىرگىزىپ، قىزىعىن كورىپ  وتىرعان باقىتجان راحمەتوۆ اقساقال:

– جالپى "اقبۇلاق" باعدارلاماسىنىڭ ەلگە بەرەرى مول باستاما. اۋداندا سۋ تارتىلدى. سۋ وتە تازا، ءارى جۇمساق جانە تۇرعىلىقتى حالىق ءۇشىن ءتيىمدى ەكەنى  بەلگىلى عوي. اۋىلدا مال ۇستايتىن، باقشا ەگەتىن ادامدار ءۇشىن قولايلى، جازدا باقشامىزدى سۋارىپ، بار قاجەتىمىزگە قولداندىق. سونىمەن قوسا سۋدى قوستىرتىپ الۋ دا ءتيىمدى. ءبىز سەكىلدى زەينەتكەرلەرگە جەڭىلدىكتەرى بار. سۋدى ۇيگە كىرگىزىپ الدىق. ءۇيىمىزدىڭ ىشىنەن جۋىناتىن بولمە، تىپتەن دارەتحاناعا دەيىن قويدىردىق. قالادان ەش كەم ەمەس. جۇرتتىڭ ءبارى قالاعا ۇمتىلادى، ەگەر اۋىلدا وسىنداي جاعدايدى ۇكىمەت جاساپ قويسا، ەشكىم ەشقايدا كەتپەس ەدى. ءوز تۋعان جەرىمە ەشتەڭە جەتپەيدى. كوركەيە بەرگەنىن قالايسىڭ، ارينە.

بازار كەنەشوۆا،

اۋىل تۇرعىنى:

– بۇرىن سۋدى اۋلامىزدا تۇرعان قۇدىقتان الاتىنبىز. باقشا سۋارىپ، سۋدى كوپ الساق تاۋسىلىپ قالاتىن. سوسىن از-تۇمداپ قولدانۋعا ءماجبۇر بولدىق. سۋدىڭ تاپشىلىعىنان زارداپ شەكتىك دەمەسەم دە مولىنان قولدانا المايتىنبىز. وسىنىڭ كەسىرىنەن باۋ-باقشامىز دا جايقالىپ وسپەدى. كەيىن اۋدانعا سۋ تارتتى. قازىر شىنىن ايتۋ كەرەك، راحاتىن كورىپ جاتىرمىز. سۋ تازا، ءارى جۇمساق. سۋدىڭ بەرىلۋ ەكپىنى دە قاتتى. جاقسى بولدى. اۋىل ادامىنىڭ ەڭبەگى كوپ قوي. وسىنداي تۇرمىستىق جاعدايلارىمىز تۇزەلىپ جاتسا قانداي جاقسى.

يۋليا مولوۆا،

بۋرەۆەستنيك اۋىلدىق اكىمدىگىنىڭ باس مامانى:

– اۋىلعا اۋىز سۋدى كولىكپەن تاسىپ تۇرادى. سۋ ۇڭعىماسى اۋىلدان 18 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. سۋدان تارشىلىق كو-ءرىپ وتىرمىز دەگەنىمىز دۇرىس بولماس. سەبەبى، سۋ ۇنەمى جەتكى-ءزىلىپ تۇرادى. بىراق، سۋ سورعىشتىڭ سىنىپ قالاتىن كەزدەرى دە بار. سونداي  شاقتا  قيىندىق     تۋادى. قازىر اۋىلعا "اقبۇلاق" باعدارلاماسى بويىنشا سۋ تارتىلىپ جاتىر. ءۇيدى-ۇيگە سۋ جەتكىزىلەر كۇن دە الىس ەمەس. اۋىلدا بارلىعى 1300-گە جۋىق تۇرعىن تۇرادى. جاز ايلارىندا باۋ-باقشاعا سۋدى توعاننان الامىز. ەگەر سۋعا قول جەتىپ جاتسا قۋانىشىمىزدا شەك بولماس ەدى.

سەرتاي شاماردەنۇلى،

شولاقساي اۋىلىنىڭ اكىمى:

– شولاقساي اۋىلىنىڭ سۋى تۇششى. اۋىلدا ءار اۋلادا ۇڭعىمالار، ونىڭ سىرتىندا جەرگىلىكتى جشس، اكىمدىكتە، مەكتەپتە، بالاباقشادا جەكە سكۆاجينالار بار. اۋىل بويىنشا ون قۇدىعىمىز دا بار. دەسە دە، سۋدىڭ قۇبىرمەن تارتىلعانىنا نە جەتسىن. بۇرىن زاماننىڭ ءتۇزۋ كەزىندە اۋىل تۇگەلىمەن سۋمەن قامتىلىپ، كالونكالار جۇمىس ىستەپ تۇرعان بولاتىن. تالان-تاراجعا تۇسكەن كەزەڭدە سونىڭ ءبارى توقتاپ قالدى، ال جەر استىنداعى قۇبىرلاردى، اۋىل ىشىندەگى كولونكالاردى ساقتاپ قالدىق. ەندى سۋ تارتىلسا سول قۇبىرلار قايتىپ جۇمىس ىستەر. مەن ولاردىڭ ساپاسى جاعىنان قانداي دەڭگەيدە ەكەنىن ءبىل-مەيمىن. بىراق، بۇل جۇمىس بارىسىندا كومەك بولادى دەپ ويلايمىن. كەلەر جىلى سۋ تارتىلسا دەپ اۋداندىق اكىمدىككە قۇجاتتارىمىزدى ازىرلەپ، ءوتىنىش بەرگەن بولاتىنبىز. ەگەر قاراجات ءبولىنىپ جاتسا، جاقسى بولار ەدى. ال ۇيلەرگە سۋدى تارتىپ، كىرگىزىپ الۋىنا اۋىلداعى جشس باسشىلار كومەك بەرەتىنىنە مەن كامىل سەنەمىن.

ايتولقىن ايقاداموۆا

ناۋىرزىم اۋدانى.

قوستاناي وبلىسى.

اباي.kz