قازىر الەم جۇرتشىلىعى دونباسس پەن لۋگانسكىدەگى سايلاۋدىڭ زاڭدى، الدە زاڭسىز ەكەنىن حالىقارالىق دەڭگەيدە تالقىلاپ، پىكىر تالاستىرىپ جاتقاندا، ەكى ەل اراسىنداعى اتىس سايابىرسيتىن ەمەس. ۋكراينا رەسەي تاراپىنان باسقىنشىلىق سوعىس جاعدايىن باستان كەشىرۋدە.

رەسەي ۇشقىشسىز باسقارىلاتىن ۇشۋ اپپاراتتارىمەن ۋكراينا شەكاراسىنىڭ بويىن ۇنەمى باقىلاۋدا. ءسويتىپ، بارلاۋ-ديۆەرسيالىق ارەكەتتەر كۇشەيىپ تۇر. ارتيللەريا، تانك پەن مينومەتتەن اتىلعان وق – اتو (انتيتەرروريستىك وپەراتسيا – رەد.) بەكىنىسىنە، دونەتسكىنىڭ سولتۇستىك-باتىس ايماعىنا جانە ۋكراين اسكەرىنىڭ باقىلاۋىندا تۇرعان اۋەجايعا، اتالمىش ەكى وبلىستاعى ەلدى مەكەندەرگە كوزدەلىپ اتىلۋدا.

مۇنىڭ بارىنە قوسا، ۋكراين اسكەرلەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز تەرريتورياسىندا، بولماسا شەكارادا زاڭسىز قارۋلانعان توپتاردىڭ وكىلدەرىن قولعا تۇسىرۋدە. جالپى، رەسەي اسكەرىنىڭ جاۋىنگەرلەرىن قولعا ءتۇسىرۋ – الدەقاشان ورىن العان جاي. ال رەسەي بولسا، ءوز اسكەريلەرىنىڭ ۋكراينا تەرريتورياسىنان، بولماسا شەكارادان تابىلۋىن ءار كەز ادامنىڭ اقىلىنا سىيمايتىن سىلتاۋ ايتىپ، اقتاپ الۋعا قىسىلار ەمەس. ماسەلەن، ولاردىڭ مالىمدەۋىنشە، ۇستالىپ جاتقاندار رەسەي اسكەريلەرى ەمەس، ولار انشەيىن ءوز مۇددەسىن كوزدەپ كەلگەن شەتەلدىكتەر نەمەسە روستوۆتاعى وقۋ-جاتتىعۋ بارىسىندا اداسىپ، ابايسىزدا وزگە تەرريتورياعا ءوتىپ كەتكەن جاۋىنگەرلەر، ت.س.س. رەسەيگە سەنسەك، ءتىپتى كەزەكتى دەمالىسىن الىپ، ۋكرايناعا دەمالۋ ءۇشىن (!) كەتكەن اسكەريلەر دە بار كورىنەدى! ءبىر سوزبەن ايتقاندا، «وپولچەنەتس» اتانعانداردان رەسەي اسكەرىنەن ۋكراينا شەكاراسىنان ءارى اسقان ەشكىم جوق، ءبارى انشەيىن «كەلىپ-كەتىپ» جاتقان بوگدە ادامدار...

بىراق مۇنداي مالىمدەۋلەر سەنىمسىز. سەبەبى بۇگىن تاۋەلسىز باسىلىمدار مەن ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدار جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر بويىنشا رەسەي ءوز تاراپىنان كۇن سايىن مىسىقتابانداپ، جىمىسقى تۇردە جاسىرىن سوعىس جۇرگىزىپ كەلگەنىن انىقتاۋدا.

سونىمەن، ۋكراينا جەرىندە رەسەي اسكەرىنىڭ قانشا جاۋىنگەرى سوعىسىپ، قازا بولعان جانە جارالانعان؟

زەرتتەۋ ءىسى انىقتاعانداي، ۋكرايناداعى سوعىسقا رەسەيدىڭ بەيبىتشىلىك كورپۋسىنىڭ كوپ بولىگى قاتىستىرىلعان. بۇل كورپۋسقا اۋە دەسانتى اسكەرىنىڭ بەس بىردەي ءبولىمى كىرەدى. ال بۇل ۇلكەن كۇش.

...11 قىركۇيەك كۇنى ماسكەۋدەگى ۆوروبەۆ قىراتىنداعى شىركەۋدەن شىققان بەتتە:          «...مەن بۇگىن جاڭارەسەيدى قورعاپ، سول ءۇشىن قازا بولعانداردى ەسكە الىپ، شىراق جاقتىم»، – دەگەن بولاتىن پۋتين. بىراق، پرەزيدەنت ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ ءتۇسىندىرۋى بويىنشا، پۋتين بۇل جەردە مۇلدە رەسەي اسكەريلەرى تۋرالى ايتپاعان. «سەبەبى رەسەي اسكەريلەرى وندا (ۋكراينادا) بولعان جوق»، – دەيدى حاتشى.

سوندا ۋكراينادان ءتىرى ورالعان نەمەسە ورالماعان وفيتسەرلەر مەن سولداتتار كىمدەر بولعان؟ «حابارسىز كەتتى» دەگەن جاۋىنگەرلەر قاي ەلدىڭ اسكەرىنە جاتادى؟

رەسمي اقپارات بويىنشا، وسى بولىمدەردەن قازا بولعان دەسانتشى جاۋىنگەرلەر روستوۆ وبلىسىنداعى اسكەري وقۋ-جاتتىعۋ كەزىندە قازا بولعان، بولماسا ۋكراينانىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنا ەرىكتىلەر رەتىندە اتتانعاندار. بىراق بۇل اقپاراتتىڭ دۇرىسىنان بۇرىسى باسىم ەكەنى كۇن وتكەن سايىن انىقتالۋدا.

تاۋەلسىز باسىلىمداردىڭ زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، تاراتىپ ايتار بولساق، قارۋلى قاقتىعىسقا قاتىسقانداردىڭ ءبىرى – ۋليانوۆسكىدە ورىن تەپكەن رەسەي اۋە دەسانتى اسكەرلەرىنىڭ 31-دەربەس دەسانتتى-شابۋىلداۋشى بريگادا. وعان دالەل – 28 تامىز كۇنى ۋكراينانىڭ «ەكسپرەسسو-تۆ» تەلەارناسىنىڭ ءتىلشىسى ەگور ۆوروبەۆ وسى بريگادانىڭ تۇتقىنعا تۇسكەن ەكى بىردەي جاۋىنگەرى رۋسلان احمەتوۆ پەن ارسەني يلميتوۆ تۋرالى اقپارات بەرگەن. اقپارات كەزىندە كورسەتىلگەن بەينەجازبادان بەلگىلى بولعانداي، ولار العاش روستوۆ وبلىسىنا اسكەري وقۋ-جاتتىعۋ ءۇشىن كەلگەن. ال كەلگەن كۇننىڭ ەرتەڭىنە-اق ۋكراينادان ءبىر-اق شىققان. احمەتوۆ سۇحبات بارىسىندا «وق-ءدارى شەكارادا تاراتىلدى» دەيدى. ول ءبىرىنشى اتىستان سوڭ-اق اينالادا اسكەري جاتتىعۋ ەمەس، ناعىز سوعىس ءجۇرىپ جاتقانىن تۇسىنگەنىن ايتادى. اقپاراتتىڭ ناقتىلىعى ءۇشىن زەرتتەۋ جۇرگىزگەندەر بەينەجازباداعى جاۋىنگەرلەردىڭ ۋكراينا ءىىم جانىنان قۇرىلعان ەرىكتىلەر باتالوندارى («دنەپر-1»، «دونباسس») قورشاۋدا قالعان منوگوپولە قالاشىعىندا تۇسىرىلگەنىن ءمالىم ەتكەن. بۇل ەلدى مەكەن دونەتسكىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا جاتىر...

وسى بەينەجازبادا جۋرناليست ءوز سوزدەرىن: ء«بىز قازىر جەدەل تۇردە اۋرۋحاناعا اينالعان جەرگىلىكتى مەكتەپتە تۇرمىز. مۇندا جارالانعان رەسەي اسكەرىنىڭ جاۋىنگەرى ەمدەلۋدە»، – دەپ اياقتايدى... ەڭ وكىنىشتىسى – بۇل بەينەجازبانى ەفيرگە دايىنداعان جۋرناليست ارادا ەكى كۇن وتكەندە ءىز-ءتۇزسىز جوعالىپ كەتكەن. ونىڭ جۇبايى كۇيەۋىنىڭ ۇيگە ورالماعانىن حابارلاعان. سونداي-اق احمەتوۆ پەن ءيلميتوۆتىڭ دە امان-ەسەن ورالعانى تۋرالى مالىمەت جوق. ولاردىڭ، شىنىندا دا، سول 31-دەسانتشىلار بريگاداسىنان ەكەنىن ونىڭ قىزمەتتەستەرى الەۋمەتتىك جەلىدە جازادى.

ۋكراينانىڭ ءىىم ورىنباسارى انتون گەراششەنكو «دەسانتشىلار ۋكراينا اسكەرى كولونناسىنا قارسى اتىس ورىن العان كەزدە قازا بولۋى مۇمكىن» دەگەندى ايتادى. ونىڭ ءسوزىن «دنەپر-1» ەرىكتىلەر باتالونىنىڭ كومانديرى يۋري بەرەزا دا راستايدى. ول قولعا تۇسكەن جاۋىنگەرلەردىڭ كومانديرلەرىنە «كلەن» اتاۋىمەن بايلانىسقا شىققان... «مەن كەلىسسوز بارىسىندا ەگەر ءبىزدىڭ قورشاۋدان شىعۋىمىزعا مۇمكىندىك جاسالاتىن بولسا، تۇتقىنداردى بوساتاتىنىم تۋرالى وفيتسەرلىك ءسوزىمدى ايتىپ، ۋادە بەردىم. ءار اسكەري ماشينادا ءبىر-بىردەن تۇتقىن ورىس جاۋىنگەرى وتىرعان بولاتىن»، – دەيدى باتالون كومانديرى. بىراق 29 تامىز كۇنى نوۆوكاتەرينوۆكا سەلوسىنىڭ جانىندا ۋكراينانىڭ اسكەري كولونناسى اتىس استىندا قالعانى بەلگىلى. «مەن يلميتوۆ پەن احمەتوۆ وتىرعان اسكەري تەحنيكاعا وق جاۋدىرىلعانىن ءوز كوزىممەن كوردىم»، – دەيدى تاعى دا كوماندير. ونىڭ كورسەتۋى بويىنشا، قولعا تۇسكەن ورىس جاۋىنگەرلەرىنىڭ سانى 20-دان اسادى. راس، تۇتقىنعا تۇسكەندەردىڭ رەسەي اسكەرىنەن ەكەنى تۋرالى ناقتى قۇجات جوق بولسا دا، تۇتقىنداردىڭ وزدەرى مۇنى جوققا شىعارماعان. ال جاۋاپ الۋعا قاتىستى قۇجاتتار باتالون قورشاۋدان شىعار كەزىندەگى قاقتىعىس كەزىندە جوعالىپ كەتكەن... ال رەسمي تۇردە سۇراۋ سالىنعان كەزدە دەسانتشىلار قىزمەت ەتكەن اسكەري بولىمدەردىڭ قاي-قايسىسى بولسىن، جاۋىنگەرلەرىنىڭ ۋكرايناداعى قارۋلى قاقتىعىسقا قاتىسى بار-جوعىن ايتۋدان ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتقان.

•  31-گۆارديالىق دەسانتتى-شابۋىلشى بريگاداسى ۋليانوۆسكىدە ورنالاسقان، ءبىر كەزدە كونستيتۋتسيالىق ءتارتىپ ەنگىزۋ ماقساتىندا شەشەنستاندا سوعىسقان بولاتىن. 2005 جىلدان باستاپ ونىڭ قۇرامى تەك كەلىسىم-شارت بويىنشا قىزمەت ەتەتىن جاۋىنگەرلەردەن تۇرادى.

«باشينفورم» باشكيريا اسكەري كوميسسارياتى بەرگەن اقپارات بويىنشا، ءدال وسى 31-دەربەس بريگادانىڭ قاتارداعى كەلىسىم-شارت قىزمەتىنىڭ جاۋىنگەرى 28 جاسار يلنۋر كيلچيمباەۆتىڭ قازا بولعانى انىقتالسا، تاعى ءبىر جاۋىنگەر الەكساندر بەلوزەروۆ تۋرالى ۋليانوۆسك وبلىستىق تەلەارناسى قىسقاشا سيۋجەت ءتۇسىرىپ، تاراتقان. ەكى جاۋىنگەردىڭ ەكەۋى دە تامىز ايىنىڭ سوڭىندا روستوۆ وبلىسىنا اسكەري جاتتىعۋعا كەتكەننەن ورالماعان. تۋىسقاندارىنىڭ قولىندا بار اقپارات بويىنشا، ولاردىڭ ەكەۋى دە 25 تامىز كۇنى قازا بولعان. يلنۋر تۋرالى رەسمي مالىمەتتە: ء«بىزدىڭ جەرلەسىمىز ۋكراينانىڭ بەيبىتشىلىگى ءۇشىن ەرلىكپەن قازا تاپتى» دەلىنسە، بەلوزەروۆ وقىعان مەكتەپتە ستەند قويىلىپ، ول تۋرالى: «اسكەري مىندەتىن ورىنداۋ كەزىندە قازا بولدى» دەپ جازىلعان. ەكى جاۋىنگەردىڭ دە الەۋمەتتىك جەلىدەگى اككاۋنتتارى الىنىپ تاستالعان...

دەسانتشىلار بريگاداسى رەسەيدىڭ كوستروما قالاسىندا دا ورنالاسقان. ۋكراينانىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتى (ۋقك) 25 تامىز كۇنى وسى بريگادا قۇرامىنداعى باتالون دەسانتشىلارىنان جاۋاپ العان بەينەجازبانى تاراتتى. ولار امۆروسيەۆسكي اۋدانى، زەركالنوە سەلوسىنىڭ جانىندا 24 تامىز كۇنى ۇستالعان. زەركالنوە – رەسەي شەكاراسىنان باتىسقا قاراي 36 شاقىرىم جەردە، ال منوگوپولەدەن وڭتۇستىككە قاراي 10 شاقىرىم جەردە تۇر. ال منوگوپولەدە ۋليانوۆسكىنىڭ دەسانتشىلارى قولعا تۇسكەن بولاتىن. دەمەك، ولار ءبىر مايداندا سوعىسقان دەگەن ءسوز. قولعا تۇسكەندەردىڭ كيىمدەرىندە ەشقانداي دا اسكەري ايىرما بەلگى نە شەن جوق. ولار ەكراننان سوعىسقا قالاي تاپ بولعاندارىن باياندايدى. دەسانتشىلار روستوۆ وبلىسىنا باتالون دەڭگەيىندە وتەتىن اسكەري وقۋ-جاتتىعۋعا كەلگەن-مىس. ءسويتىپ، ماتۆەەۆ كۋرگان قالاشىعىنىڭ جانىندا اسكەري قالاشىق قۇرعان. از ۋاقىتتان سوڭ ولار تەحنيكا مەن كولوننانى قورعاۋعا تاپسىرما الادى. شەكارادان وتكەن كۇنى تۇتقىنعا الىنعان...

بۇل بەينەجازبا كيەۆ تاراپىنان: «رەسەي اسكەرىنىڭ قاقتىعىسقا قاتىسى بار» دەۋىنە دالەل ءۇشىن ءتۇسىرىلىپ، كورسەتىلگەنى ءوز-وزىنەن تۇسىنىكتى. ال رەسەي مۇنداي ناقتى جاعدايعا نە دەپ جاۋاپ بەردى دەپ ويلايسىز؟ رەسەي تاراپى «دەسانتشىلار وقۋ-جاتتىعۋ كەزىندە اداسىپ، اڭداماي ۋكراينا جەرىنە ەنىپ كەتكەن» دەپ سالدى. 31 تامىز كۇنى، مينسكىدەگى ەكى ەل پرەزيدەنتىنىڭ ءوزارا كەلىسسوزىنەن سوڭ، اسكەريلەر ماسكەۋگە قايتارىلدى.

...4 قىركۇيەك كۇنى 1-ارنادان ۋكراينادا قازا تاپقان كوسترومالىق دەسانتشى اناتولي تراۆكيندى جەرلەۋ ءراسىمى كورسەتىلگەن.

حابار بارىسىندا ديكتور: «ول مۇنان ءبىر اي بۇرىن تۋىستارىنا ايتپاستان، دونباسسقا كەتكەن. ءبولىم باسشىلىعى: «اناتولي سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ايماققا دەمالىس الىپ كەتكەن» دەگەندى ايتادى»، – دەپ حابارلايدى.

بۇل جەردە سيۋجەتتىڭ وزىنەن بۇرىن، ديكتوردىڭ ءسوزى كوپ سۇراق تۋىنداتادى. ايتالىق، كوستروماداعى ااك 331-پولكىنان ۋكراينادا قازا بولعاندار بار. سونداي-اق وسى پولكتان ءوز ەركىمەن ۋكرايناعا كەتكەندەر بار دا، جاتتىعۋ كەزىندە «اداسىپ» ۋراينادان ءبىر-اق شىققان جاۋىنگەرلەر جانە بار. ەندى ءبىر سارباز دەمالىس الىپ، سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ايماققا ءوز بەتىنشە «دەمالۋعا» كەتەدى! بىراق «اداسىپ كەتكەن» جاۋىنگەر نەدەن جارالانىپ، «دەمالىسقا كەتكەن» جاۋىنگەر نەگە ەلىنە تابىتپەن ورالعان؟

بۇگىن ءوزىن پرەزيدەنت دەپ ەسەپتەيتىن زاحارچەنكو رەسەيدىڭ تەلەارنالارىنا بەرگەن سۇحباتىندا بەتى بۇلك ەتپەستەن: «ولار تەڭىز ەمەس، ءوز ارامىزدا دەمالعىسى كەلگەندەر»، – دەدى.

 «ازامات. اسكەر. قۇقىق» اتتى قۇقىق قورعاۋ توبىنىڭ ديرەكتورى سەرگەي كريۆەنكو «دەمالىس كەزىندە اسكەريلەردىڭ سوعىس ىسىنە قاتىسۋى مۇمكىن ەمەس. كەز كەلگەن اسكەري ادام دەمالىستا قايدا بولاتىنى تۋرالى كومانديرگە ناقتى مالىمدەيدى. ال بىراق سوعىس ءجۇرىپ جاتقان وزگە ەلدىڭ تەرريتورياسىنا بارۋ – قىلمىس بولىپ ەسەپتەلەدى» دەيدى.

قۇقىق قورعاۋشىنىڭ ايتۋى بويىنشا، كومانديردى «الداپ كەتكەن» دەسانتشى بارلىق الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردەن قۇرالاقان قالادى جانە جارالانعان نەمەسە قازا بولعان جاعدايدا وعان ەشقانداي دا قۇرمەت كورسەتىلمەيدى.

بىراق قايتىس بولعانداردىڭ تۋعاندارى مەن ءتىرى ورالعانداردىڭ ايتۋى بويىنشا، ولار قازا بولعان جاعدايدا، بولماسا جارالانىپ ەلگە ورالعان كەزدە تيەسىلى تولەماقىلارىن الىپ وتىرعان...

قازا بولعانداردىڭ تاعى ءبىرى – كەلىسىم-شارت قىزمەتىنىڭ جاۋىنگەرى سەرگەي سەلەزنەۆ. ول ۆلاديميردە جەرلەنگەن.

•  98-گۆارديالىق اۋە دەسانتشىلارىنىڭ ديۆيزياسى كوستروما، يۆانوۆو وبلىستارىندا ورنالاسقان. ديۆيزيا قۇرامىنا كىرەتىن 331-پولك كەزىندە زاكاۆكازە، پريدنەستروۆە، يۋگوسلاۆيا جانە سولتۇستىك وسەتيادا ورىن العان ۇلتارالىق قاقتىعىستاردى رەتتەۋ ءۇشىن اتسالىسقان بولاتىن. كوستروما دەسانتشىلارى 2008 جىلعى گرۋزين-وسەتين قاقتىعىسىنا قاتىسقان.

جەرگىلىكتى «Proگورود» باسىلىمىنىڭ سۇراۋ سالۋىنا اسكەري كوميسسياريات: «سەلەزنەۆ روستوۆ وبلىسىنداعى اسكەري جاتتىعۋ كەزىندە قايتىس بولدى» دەپ جاۋاپ بەرگەن. ال كوستروما وبلىسىنىڭ تۋماسى، ەكىنشى دەسانت اندرەي پيلينچۋكتىڭ قازاسى سول كۇيى بەلگىسىز قالۋدا. ونىڭ قازاسى تۋرالى اندرەيدىڭ دوستارى مەن تۋىستارى الەۋمەتتىك جەلى بەتىندە اقپارات تاراتقانىمەن، ول تەز ارادا ءوشىرىلىپ تاستالعان.

«كوسترومانىڭ باستى پورتالىنىڭ» رەداكتورى كيريلل رۋبانكوۆقا پيلينچۋكتىڭ تۋىستارى ونىڭ قازاسى مەن جەرلەنگەنى تۋرالى مالىمەتتى جەتكىزگەن. مۇنىڭ بارىنە قوسا، كوستروما قالاسىنىڭ جەرلەۋ ءراسىمىن وتكىزەتىن اكىمشىلىك باسقا جەر ەمەس، ۋكراينادا قازا بولعان ءۇش اسكەريدىڭ جەرلەنگەنىن جاسىرمايدى. راسىندا دا، قاقتىعىستى ايماقتاردا قازا بولعانداردى جەرلەيتىن «اۋعان اللەياسىندا» قاتارىنان ءۇش جاڭا قابىر پايدا بولعانىن جاسىرۋ ەش مۇمكىن ەمەس! قابىرلەردىڭ باسىنا قويىلعان بەلگى بويىنشا، 26 جاسار سەرگەي گەراسيموۆ، 32 جاستاعى الەكسەي كاسيانوۆ، 27 جاستاعى ەۆگەني كامەنەۆ 24, 25 تامىزدا جانە 3 قىركۇيەك كۇندەرى قازا بولعان. و باستا گەراسيموۆپەن بىرگە كەتكەن تاعى ءبىر جاۋىنگەردىڭ ايەلى كۇيەۋىنىڭ 331-پولكتا بارلاۋشىلار ۆزۆودىندا ەكەنىن ايتادى. «ولار ۋكراينادا بولعان...» دەگەن ايەل ءوزىنىڭ ەسىمىن اتاماۋدى وتىنگەن. ونىڭ ايتۋىنشا، ۆزۆود 3 قىركۇيەك كۇنى ۋكراينادان روستوۆ وبلىسىنا ورالعان. سول كەزدە عانا ولار وتباسىلارىمەن حابارلاسۋعا مۇمكىندىك العان. «ولاردىڭ ەشقايسىسى وندا قالعىلارى كەلمەيدى»، – دەيدى الگى ايەل.

اسكەريلەردىڭ تۋعاندارىنىڭ ايتۋى بويىنشا، كوسترومادان روستوۆقا اتتانعان ادامداردىڭ سانى ءبىر باتالوننان (400–500 جاۋىنگەر) كەم ەمەس.

رەسەي دەسانتشىلارى پسكوۆ پەن نوۆوروسسيسك جانە ريازان قالالارىندا دا بار. ولاردى ەسكە الىپ وتىرعانىمىز، بۇلاردىڭ دا قارۋلى قاقتىعىسقا قاتىسقانى تۋرالى ناقتى بولجامدار جاريالانعان. سونداي اقپاراتتىڭ ءبىرى – 20 تامىز كۇنى پسكوۆ تۇبىندەگى 76-گۆارديالىق اۋە دەسانتىنا قاتىسى بار بمد-2 تەحنيكاسىن ۋكراين اسكەرى قورشاۋعا العانى تۋرالى. «ينتەر» تەلەارناسىنىڭ ءتىلشىسى رومان بوچكالا Facebook بەتىندە مۇنى دالەلدەيتىن سۋرەت جاريالاعان. اسكەري تەحنيكانىڭ ىشىنەن تابىلعان قۇجاتتار پسكوۆتىق نيكولاي كرىگين مەن ساراتوۆتىق يليا ماكسيموۆقا قاتىستى بولعان. بۇعان دەيىن ماكسيموۆتىڭ اناسى ءوز ۇلىنىڭ قايدا ەكەنىن اسكەريلەردىڭ ايتپاي وتىرعانى تۋرالى ارنايى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزەدى. سوڭىنان ول ۇلىنىڭ پسكوۆتان تابىلعانىن ءمالىم ەتەدى. بىراق «اسكەري جاتتىعۋدا قازا بولعان» ۇلىنىڭ قۇجاتتارى ۋكرايناداعى اسكەري قاقتىعىس كەزىندە ورتەنگەن بمد-دا قايدان پايدا بولعانى تۇسىنىكسىز. قۇجاتتارمەن قوسا، دەسانتشىلار ءتىزىمى جازىلعان جۋرنال دا ۋكرايندىقتاردىڭ قولىنا تۇسكەن. وسى ناقتى دەرەكتەرگە قاراماستان، رەسەي قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ وكىلى يگور كوناشەنكوۆ: «ۋكراينا قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ كەزەكتى ەرلىگى» دەپ ازىلدەگەن بولدى. بىراق كوناشەنكوۆ مىرزا وسى تۇستا پسكوۆ قالاسىندا 25 تامىز كۇنى دەسانتشىلار لەونيد كيچاتكين جانە الەكساندر وسيپوۆتىڭ جەرلەنگەنىن بىلمەگەن بە؟ كيچاتكين دە، وسيپوۆ تا بمد-دان تابىلعان جۋرنالداعى تىزىمدە بار. جانە قابىر باسىنا قويىلعان بەلگى بويىنشا، ەكى دەسانتشى 19 جانە 20 تامىزدا قازا بولعان.

پسكوۆتاعى 76-ديۆيزيا دەسانتشىلارىنىڭ ۋكراينادا قازا بولعانىن جەرگىلىكتى دەپۋتات لەۆ شلوسبەرگ جانە «پسكوۆسكايا گۋبەرنيا» جۋرناليستەرى بىرلەسىپ زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ارقىلى انىقتاعان.

•  76-گۆارديالىق دەسانتتى-شابۋىلداۋشى ديۆيزيا پسكوۆ قالاسىندا ورنالاسقان. بۇل قۇراما ارمەنيا، ءازىربايجان، گرۋزيا، قىرعىزستان، بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى، پريدنەستروۆە، سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك وسەتياداعى ۇلتارالىق قاقتىعىستاردى رەتتەۋگە اتسالىسقان. 1994-95 جىلدارى قۇراما شەشەنستانداعى قارۋلى قاقتىعىسقا ارالاسقان. 2008 جىلى بۇل قۇرامانىڭ جاۋىنگەرلەرى گرۋزيندەر مەن وسەتيندەر اراسىنداعى قىرعي قاباق جاعدايدى رەتتەۋگە قاتىستىرىلعان. 2014 جىلى رەسەي قورعانىس ءمينيسترى گۆارديا جاۋىنگەرلەرىنە قىرىم وپەراتسياسى ءۇشىن العىس ءبىلدىردى.

سونداي-اق ۆورونەج بەن ورىنبورداعى باق-تارى اسكەري كوميسسارياتتار مەن جاۋىنگەرلەردىڭ تۋىستارى بەرگەن اقپاراتقا سۇيەنە وتىرىپ، انتون كورولەنكو، دميتري گانين، ماكسيم مەزەنتسەۆتىڭ ۋكراينامەن ەكى اراداعى قارۋلى قاقتىعىس كەزىندە قازا بولعانىن انىقتاعان. ولاردىڭ ءبارى پسكوۆ ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا قىزمەت ەتكەن. زەرتتەۋ جۇرگىزگەن شلوسبەرگ باسىلىمدارعا بەرگەن سۇحباتىندا قازا بولعانداردىڭ اتا-انالارى ءتىپتى قۇپيا تۇردە بولسا دا اقپارات بەرۋگە جۇرەكسىنەدى. ولار قازا بولعان ۇلدارىنان ءبىرجولا ايىرىلعاندارىن تۇسىنە وتىرىپ، اسكەر شەندىلەرىنىڭ قىسىمىنا قارسى تۇرا المايدى، الەۋمەتتىك جاردەماقىنىڭ ىقپالىنا تۇسەدى.

دەپۋتاتتىڭ ەسەبى بويىنشا، ۋكراينانىڭ شەكاراسىنا 76-ديۆيزيادان 2 مىڭنان اسا جاۋىنگەر اتتانعان.

بۇل از با، الدە كوپ پە؟

اتالعان پسكوۆ، كوستروما، ۋليانوۆسك، نوۆوروسسيسك، ريازان دەسانتشىلارىنان وزگە ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى اسكەري قاقتىعىس كەزىندە باسقا اسكەري ءبولىم جاۋىنگەرلەرى دە بەلگىسىز جاعدايدا قازا بولعان.

«چيتا.رۋ» باسىلىمى جەرگىلىكتى اسكەري كوميسسارياتتىڭ مالىمەتىنە سۇيەنە وتىرىپ، چيتالىق جاۋىنگەر نيكولاي ءشارابوريننىڭ روستوۆتاعى اسكەري جاتتىعۋ كەزىندە قازا بولعانى تۋرالى جازدى. ىلە-شالا چيتا قالاسىنىڭ ۆگترك رەداكتسياسىنىڭ جاڭالىقتارىندا ءشارابوريننىڭ ەرىكتى رەتىندە حالىقتىق كوتەرىلىسشىلەر قاتارىندا بولعانى، ءسويتىپ «..ول روستوۆ ەمەس، دونەتسك وبلىسىندا قازا بولدى» دەگەن تۇزەتۋ ەنگىزىلدى. نيكولاي شارابورين نوۆوروسسيسكىنىڭ اسكەري اۋە كۇشتەرىندە قىزمەت ەتكەن بولىپ شىقتى... ۋكرايناعا اتتانعانداردىڭ اراسىندا ماكسۋتوۆ دەگەن جاۋىنگەردىڭ بولعانىن «كاسپي.ينفو» باسىلىمى جاريا ەتىپ وتىر. ونىمەن قىزمەتتەس بولعاندار ماكسۋتوۆتى الەۋمەتتىك جەلىدەگى «ۋكرايناعا اتتانايىق!» ستاتۋسى بويىنشا جاريالانعان «ۆكونتاكتىدە» تانىعان.

 7-گۆارديالىق دەسانتتى-شابۋىلداۋشى (تاۋلى جەرلەردە) ااك ديۆيزياسى كراسنودار ايماعىندا، ونىڭ ىشىندە نوۆوروسسيسك، ستاۆروپول، اناپا قالارىندا ورنالاسقان. قۇرامانىڭ جەكە قۇرامى ابحازيادا بەيبىت ماقساتتاعى ءوز مىندەتىن ورىنداپ، سولتۇستىك كاۆكازداعى تەررورعا قارسى وپەراتسيالارعا بەلسەندى تۇردە قاتىسقان. ال 106-گۆارديالىق اۋە دەسانتشىلارى ديۆيزياسى ريازان وبلىسىندا ورىن تەپكەن. ديۆيزيا ازىربايجانداعى ارمياندارعا قارسى ۇيىمداستىرىلعان تولقۋدى رەتتەۋگە، سونداي-اق سولتۇستىك كاۆكازدا تەررورعا قارسى وپەراتسيالارعا اتسالىسقان.

...27 تامىز كۇنى ۋكراينانىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتى پەتر حوحلوۆ ەسىمدى 19 جاسار رەسەي جاۋىنگەرىنىڭ قولعا تۇسكەنىن حابارلايدى. قاۋىپسىزدىك قىزمەتى كورسەتكەن بەينەجازبادا حوحلوۆ نيجني نوۆگورودتا ورنالاسقان 9-دەربەس موتواتقىشتار بريگاداسىنىڭ قاتارداعى جاۋىنگەرى ەكەنىن ايتادى.

ول – ساراتوۆ وبلىسى، نوۆوۋزەنسكىدە تۋعان. ونىمەن قىزمەتتەس بولعان رومان شۋبتسوۆ پەتردى تانىعان جانە ونىڭ ايتقاندارىن راستاعان. روماننىڭ سوزىنە قاراعاندا، پەتر بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن، ونىڭ اتا-اناسى ەرتە قايتىس بولعان. حوحلوۆتىڭ ءوزى مەرزىمدى اسكەري قىزمەتكە 2013 جىلدىڭ 22 مامىرى كۇنى شاقىرىلىپ، 9 ايدان سوڭ كەلىسىم-شارت بويىنشا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن. ارادا ەكى اي وتكەندە ول قىزمەت ەتەتىن باتالون اسكەري دابىل بويىنشا ساپقا تۇرىپ، روستوۆ وبلىسىنان ءبىر-اق شىققان. ونىڭ ايتۋى بويىنشا، ءبولىم ورمان اراسىنا ورنالاسادى. ارادا ءبىر اي وتكەندە كوماندير ولارعا «بمپ»-لاردى ايداپ شىعارۋعا، تەحنيكانىڭ رەتتىك ءنومىرىن ءوشىرىپ تاستاۋعا بۇيرىق بەرگەن. كەيىنىرەك مۇنداي ءنومىرى وشىرىلگەن 14 جاۋىنگەرلىك ماشينا دونەتسكىگە جاقىن رەسەي قالالارىنىڭ بىرىندەگى الدەبىر «شەشەندەرگە» بەرىلگەن.

حوحلوۆ مۇنان ءارى حالىقتىق كوتەرىلىسشىلەر قانداي سىياقى الاتىنىن بىلگەن سوڭ، 8 تامىز كۇنى قىزمەتتەسى رۋسلان گارافيەۆپەن بىرگە ءبولىمدى تاستاپ شىعىپ، لۋگانسك وبلىسىنا كەلگەن. سول جەردە نوۆوسۆەتلوۆكا اۋىلىنا جاقىن جەردە ۋكرايندىقتاردىڭ قولىنا تۇسەدى.

«اسكەري كوميسسارياتتا «ول ءبولىمدى ءوز بەتىمەن تاستاپ كەتتى» دەيدى. ءبىز بۇل سوزگە دە جانە ونىڭ بەينەجازبادا ايتقان سوزدەرىنە دە سەنبەيمىز. ول روستوۆتاعى اسكەري جاتتىعۋعا كەتكەن. ەگەر ول قانداي دا ءبىر وزگە شەشىم جاساعىسى كەلسە،  مىندەتتى تۇردە ماعان حابارلاسقان بولار ەدى»، – دەيدى پەترگە ىزدەۋ سالعان اعاسى سەرگەي حوحلوۆ.

قالاي بولعاندا دا، «پەتر ءوز ەركىمەن ۋكرايناعا ءوتىپ كەتتى» دەگەن ءسوز شىندىققا اسا جاناسپايدى. ماسەلەن، «كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتى ءدال سول 9-بريگادادا كەلىسىم-شارت بويىنشا قىزمەت ەتكەن ارمەن داۆويان، الەكساندر ۆورونوۆتاردىڭ روستوۆ وبلىسىنداعى ۋكراينا شەكاراسىندا قازا بولعانى تۋرالى جازادى. گازەت: «ولار بوسقىندارعا وق اتىلعان كەزدە ولاردى قورعاپ قالامىز دەپ وققا ۇشتى» دەگەندى ايتادى. 14 شىلدە كۇنى قازا بولعان جاۋىنگەرلەر تۋرالى ماقالا، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، گازەت سايتىنان الىنىپ تاستالادى.

بەلگىلى بولعان اقپاراتتاردى سالىستىرا كەلگەندە، «روستوۆ وبلىسىنداعى اسكەري وقۋ-جاتتىعۋعا» دەسانتشىلار عانا ەمەس، وزگە ءتۇرلى اسكەري بولىمدەر دە قاتىسقانى بەلگىلى بولۋدا.

•  21-جەكە موتواتقىشتار بريگاداسى ورىنبور وبلىسىنىڭ توتس اۋدانىندا ورنالاسقان. توتس بريگاداسىنىڭ جاۋىنگەرلەرى پريدنەستروۆە مەن ابحازياداعى بەيبىتشىلىك ماقساتتاعى وپەراتسيالارعا اتسالىسىپ، شەشەنستاندا ورىن العان وقيعالارعا قاتىسقان.

تامىز ايىنىڭ سوڭىندا يركۋتسك، استراحان، باشقۇرت باسىلىمدارى اسكەري كوميسساريات جانە جاۋىنگەرلەردىڭ تۋىستارىنىڭ اقپاراتىنا سۇيەنە وتىرىپ، ۆاديم لاريونوۆتىڭ قازاسى جايىندا، كونستانتين كۋزمين، مارسەل اراپتانوۆ ەسىمدى جاۋىنگەرلەردىڭ جەرلەنگەنى تۋرالى جازعان. ولار شەشەنستاندا ورنالاسقان 17 جانە 18-دەربەس موتواتقىشتار بريگاداسىنىڭ جاۋىنگەرلەرى. رەسمي اقپارات بويىنشا، ولاردىڭ ۇشەۋى دە روستوۆ وبلىسىنداعى جاتتىعۋ كەزىندە ء«وز مىندەتتەرىن اتقارۋ كەزىندە» قازا بولعان.

دايىنداعان –

گۇلميرا تويبولدينا،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 40 (264) وت 06 نويابريا 2014 گ.

(جالعاسى كەلەسى ساندا)