جۇما, 20 قىركۇيەك 2024
46 - ءسوز 7079 0 پىكىر 21 قازان, 2014 ساعات 16:21

"ماسەلە شەشە­تىن باسشىعا ۇقسامايدى"

سۋرەتتە: شاكارىم قۇدايبەردىۇلى

شاكارىم قاجىنىنڭ وسىنداي ءسوزىن كوزىم شالدى. "قازاق ادەبيەتىندە" جانىبەك ءاليماننىڭ ەلتاي ەرنازاروۆ دەگەن شولاقبەلسەندى تۋرالى ماقالاسى ءجۇر ەكەن.
سيتات:
"كوزىقاراقتى كەيىنگى جۇرتقا ە.ەرنازاروۆ ەسىمى تانىس. ف.گولوششەكينمەن قازاق­ستان­دا كىشى قازان توڭكەرىسىن ۇيىم­داس­ىرىپ، قول­دان اشتىق جاساۋشى تا­قىر­شەكەنىڭ (ف.گ) قول­شوقپارى. شالاساۋاتتى ونى رەسەي 1927-1934 جىلدارى قا كسر ورتالىق ات­قارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى ەتىپ قويعان­دىق­تان، ەل اراسىندا «ەلتاي اعام وقىماي-اق ەل باس­قارعان» دەگەن كەكەسىن ءسوز بار. باسقاسىن ايت­پاعاندا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق مۇراعا­تىنداعى تاركىلەۋگە قاتىستى قۇجات­تىڭ بارىندە وسى «ەلتاي كوسەمنىڭ» قولى بار. ق.مۇحامەتحانوۆ «شاكارىم» اتتى ماقا­لا­سىن­دا اقىن مەن ەلتايدىڭ شىڭعىستاۋداعى كەز­دەسۋىن كوزىمەن كورگەن ايۋباي كەنەسا­ريننىڭ (1906 جىلى تۋعان) مىناداي ەستەلىگىن اي­تادى:


سۋرەتتە: ەلتاي ەلنازاروۆتىڭ قابىرى

«وسى اۋدانعا قازاق ۇكىمەتىنىڭ باس­تىعى ەل­تاي ەرنازاروۆ كەلگەندە (1931) شاكارىم سول كىسىگە كىرىپ، اڭگىمەلەسىپ، شىعىپ تۇرعاندا كور­دىم. جازدىگۇنى بولاتىن. ەلتايعا ارنالىپ، قاراۋىل وزەنىنىڭ جاعاسىنا بىرنەشە ءۇي تىگىلگەن-ءدى. ەلتاي وتىرعان ءۇيدى ميليتسيا ادام­دارى كۇزەتىپ تۇردى. ارىز ايتا كەلگەندەر وتە كوپ ەدى. بىرقاتارى كىرۋگە رۇقسات الا ال­ماي، كۇنۇزاق توسۋمەن بولدى. سول كۇنى اتاق­تى ونەر يەسى، ءانشى اعاشاياق رەتىن تاۋىپ كىرىپ، سيىرىمدى قايتارىپ بەرەتىن بولدى دەپ قۋانىپ شىقتى. باسقالارى ارىزىمىز شە­شىلمەدى دەپ رەنجىپ شىعىپ جاتتى.
ءبىر كەزدە ەلتاي وتىرعان ۇيدەن شاكا­رىم دە شىعىپ كەلىپ، تۇرعان حالىققا: «مالدان اي­رىلعان ەلدىڭ اشىعا باستا­عانىن ايتىپ، ءتاۋىر-اق سويلەستىم. كونبەدى. ماسەلە شەشە­تىن باسشىعا ۇقسامايدى. بوسقا اۋرە بوپ كىر­مەي-اق قويىڭدار»، – دەپ اتىنا ءمىنىپ، ءجۇ­رىپ كەتتى. وسى كەزدە­سۋدىڭ بەلگىسىندەي مى­نا­داي ولەڭ جولدارى بۇگىنگە جەتتى:

…قازاقتىڭ باسشى بالاسىن
سويلەستىم، كورىپ شاماسىن.
قالايشا قالاپ قويعان ەل
سەزىمسىز، ويسىز شالاسىن،
تۇك كەلمەيتىن قولىنان؟!

ەل مۇڭىن ونداي ۇعا الماس،
باستىق تا بولىپ تۇرا الماس.
مانساپقا ءوزىڭ ماقتانساڭ،
ەلىڭنىڭ باسى قۇرالماس،
اداسار ايقىن جولىنان…».

بۇگىنگىنىڭ شولاقبەلسەندىلەرىن اينا قاتەسىز تانىپ وتىرمىن...
نە دەيسىڭ ەندى؟
ءبىزدىڭ بۇگىنگى باسشىلاردىڭ قازاق تاريحىن جەك كورۋىنىڭ سەبەبى وسى ەمەس پە؟ تاريحتى وقىسا ءوزىن كورگەندەي بولىپ، جيىركەنەدى...

ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى

https://www.facebook.com/aidos.sarym

0 پىكىر