كازاك-كىرگىز چەك اراسى كۋلپۋلانىپ تۋرگانىنا 42 كۇن بولدۋ.

قازاق-قىرعىز شەكاراسىنىڭ جابىق تۇرعانىنا بۇگىن 42 بولدى. ەلدەن قىرعىز ساۋداگەرلەرى مەن جاسىرىن ميگراتسيادا جۇرگەن گاستاربايتەر قىرعىزداردىڭ شىعارىلعانى دا بەلگىلى. الماتىداعى ءىرى بازارلاردا كارتوپ، جەمىس-جيدەك، ارزىنقول دۇنيە ساتىپ تۇراتىن ايىرقالپاقتى اعايىنىمىزدىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى دە كورىنبەيدى. ەسەسىنە، بىزدە ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى ءوسىپ بارادى. ءماسىموۆ ۇكىمەتى باعانى «جاعادان» الماق بولىپ ارەكەتكە كىرىسىپ جاتقانىمەن ازىرشە ناتيجە جوق. بۇل جايت ءبىزدىڭ ىشىنە جەل تولعان ەكونوميكامىزدىڭ ناقتى كاسىپكە جول اشپاعانىن كورسەتسە كەرەك.

شەكارانىڭ جابىلۋىنا قىرىعىزدار جاعى دا قىسىلىپ قالعانعا ۇقسايدى. تومەندەگى ماقالاعا نازار اۋدارىڭىز. تۇپنۇسقا قىرعىز تىلىندە بەرىلىپ وتىر. ورىسشا وقي بەرەتىن قازاق وزىنە تۋىس تىلدەگى ماقالانى جاتسىنبايتىن شىعار دەگەن ويدامىز.

«اباي-اقپارات».

كازاك بيليكتەري 40 كۇندون اشۋن ۋباكىتتان بەري جابىك تۋرگان كىرگىز-كازاك چەك اراسى كىرگىزستانداگى ساياسي كىرداال تولۋگۋ مەنەن تۋرۋكتاشكاندا گانا اچىلارىن، ازىرىنچا تاك ءموونوتتۇ ايتا الباسىن ءبيلديرۇۇدو. بۋل ارالىكتا چەك ارانى اچۋ جونۇندوگۇ چاكىرىكتار كىرگىزستاندان ەلە ەمەس، كازاكستاندىن ءوزۇنون دا چىگىپ جاتات.

كازاك-كىرگىز چەك اراسى كۋلپۋلانىپ تۋرگانىنا 42 كۇن بولدۋ.

قازاق-قىرعىز شەكاراسىنىڭ جابىق تۇرعانىنا بۇگىن 42 بولدى. ەلدەن قىرعىز ساۋداگەرلەرى مەن جاسىرىن ميگراتسيادا جۇرگەن گاستاربايتەر قىرعىزداردىڭ شىعارىلعانى دا بەلگىلى. الماتىداعى ءىرى بازارلاردا كارتوپ، جەمىس-جيدەك، ارزىنقول دۇنيە ساتىپ تۇراتىن ايىرقالپاقتى اعايىنىمىزدىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى دە كورىنبەيدى. ەسەسىنە، بىزدە ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى ءوسىپ بارادى. ءماسىموۆ ۇكىمەتى باعانى «جاعادان» الماق بولىپ ارەكەتكە كىرىسىپ جاتقانىمەن ازىرشە ناتيجە جوق. بۇل جايت ءبىزدىڭ ىشىنە جەل تولعان ەكونوميكامىزدىڭ ناقتى كاسىپكە جول اشپاعانىن كورسەتسە كەرەك.

شەكارانىڭ جابىلۋىنا قىرىعىزدار جاعى دا قىسىلىپ قالعانعا ۇقسايدى. تومەندەگى ماقالاعا نازار اۋدارىڭىز. تۇپنۇسقا قىرعىز تىلىندە بەرىلىپ وتىر. ورىسشا وقي بەرەتىن قازاق وزىنە تۋىس تىلدەگى ماقالانى جاتسىنبايتىن شىعار دەگەن ويدامىز.

«اباي-اقپارات».

كازاك بيليكتەري 40 كۇندون اشۋن ۋباكىتتان بەري جابىك تۋرگان كىرگىز-كازاك چەك اراسى كىرگىزستانداگى ساياسي كىرداال تولۋگۋ مەنەن تۋرۋكتاشكاندا گانا اچىلارىن، ازىرىنچا تاك ءموونوتتۇ ايتا الباسىن ءبيلديرۇۇدو. بۋل ارالىكتا چەك ارانى اچۋ جونۇندوگۇ چاكىرىكتار كىرگىزستاندان ەلە ەمەس، كازاكستاندىن ءوزۇنون دا چىگىپ جاتات.

كازاك-كىرگىز چەك اراسىنداگى جاگدايدى كازاك راسمي وكۇلدورۇنون ازىرىنچا ەڭ اكىركىلاردان بولۋپ كازاكستاندىن چەك ارا كىزماتىنىن جەتەكچيسي بۋلات كىرگىزباەۆ كوممەنتاريلەدي. ال ورۋسيالىك ريا نوۆوستي جاڭىلىكتار اگەنتتيگينين كابارچىسى مەنەن 18-مايداگى ماەگيندە بەلگيلەگەندەي، چەك ارا كىرگىزستانداگى ساياسي ابال تولۋگۋ مەنەن تۋرۋكتاشكاندان كيين گانا اچىلات جانا ازىرىنچا تاك ءموونوتتۇ ايتۋ مۇمكۇن ەمەس.

"كوڭشۋ ولكودوگۇ ساياسي پروبلەمالار تىنچ چەچيلۇۇسۇنو بيز باردىگىبىز كىزىكداربىز",- دەپ ايتكان كازاكستاندىن باشكى چەك اراچىسى بۋل ماسەلەنين چەچيليشي جالگىز ەلە ماملەكەتتيك مەكەمەنين ىيگارىم ۋكۋگۋنا كيربەي تۋرگاندىگىن كوشۋمچالاگان.

كىرك كۇندون اشۋن ۋباكىتتان بەري جابىك تۋرگان چەك ارانى اچۋ ماسەلەسي اكىركى يرەت بيشكەكتەن راسمي دەڭگەەلدە كازاك پرەزيدەنتينين اتايىن چابارمانى بۋلات ۋتەمۋراتوۆدۋن يش ساپارى ۋچۋرۋندا راسمي كوتورۇلدۇ. بيروك كىرگىز تاراپ ءسۇيلوشۇۇلوردون كيين يشەنيمدۇۇ ەچ نەرسە ايتا الگان جوك.

ۋباكتىلۋ وكموت ءتورايىمىنىن ورۋن باسارى، كارجى مينيسترينين ميلدەتين اتكارۋچۋ، چەك ارا 11-مايدا اچىلارى ءجونۇندو بير يرەت كۇن مۋرۋنتان جارىيالاپ الگان تەمير ساريەۆ بۋل جولۋ چەك ارانى اچۋ ماسەلەسي باسكىچ-باسكىچ مەنەن چەچيلەري، كازاكستاندىن انى چەچۇۇگو كاالووسۋ باردىگىن ايتىپ تيم بولسو، ورۋن باسارلاردىن داگى بيري ازيمبەك بەكنازاروۆ كازاكستاندان توۆاردى كونتراباندالىك جول مەنەن تاشىگانداردى كىلمىش جووپكەرچيليگينەن بوشوتۋ دەميلگەسين كوتورۇپ چىكتى. ەگەر ال دەميلگە ۋباكتىلۋ وكموتتو كولدوو تااپ كەتسە، بۋل كىرگىزستاندىن چەك ارا جابىلگاندان كيينكي الگاچكى راسمي جووپ چاراسى بولوت.

كازاك مينيسترلەرينە كارماتىلگان الما

بۋل ارالىكتا كازاك بيليگينين دارەگينە چەك ارانى اچۋ چاكىرىگى كىرگىزستاندان ەلە ەمەس، كازاكستاندان دا ايتىلۋدا. ماسەلەن، كازاكستاندىك جاشتاردىن "ابىروي" اتتۋ كىيمىلى 18-ماي كۇنۇ استاندا، وكموت ءۇيۇ الدىندا اتايى اكتسيا وتكورۇپ، كازاك مينيسترلەرينە چەك ارانى اچۋگا ۇندوگون كات تاپشىرىشتى. كىيمىلدىن ليدەري ازامات جەتپيسباەۆدين "ازاتتىك" راديوسۋنا بيلديرگەنينە كاراگاندا، الار كازاك مينيسترلەرينە كات مەنەن كاتار كىرگىزستاندا وندۇرۇلگون المادان بيردەن كارماتۋگا دا ۇلگۇرۇشتۇ:

- بيز بۋل اكتسيانى "كازاك-كىرگىز بير تۋگان" دەگەن پرينتسيپكە نەگيزدەنيپ تۋرۋپ وتكوردۇك. ار بير مينيسترگە بيردەن الما دا سۋندۋك. انىن نەگيزگي ماڭىزى المانىن ازىركى جانا مۋرۋنكۋ بااسىن ايرىمالاپ كورگوزۇۇ. بيز المانى ميسال يرەتيندە گانا كورسوتتۇك.

كازاكستاندىك جاش اكتيۆيست ازامات جەتپيسباەۆ بيز مەنەن ماەگيندە كوشۋمچالاگانداي، چەك ارا جابىلگاندان بەري استانادا ازىك-تۇلۇكتۇن بااسى ورتو ەسەپ مەنەن 20-25%گا كىمباتتاگان.

چەك ارا جابىلگاندان بەري كازاكستاندا ازىك-تۇلۇكتۇن كىمباتتووسۋ بايكالگانىن، بيروك ازىرىنچا "چىدووگو" بولورۋن بيز مەنەن ماەگيندە كازاكستاندىك ەكونوميست كانات بەرەنتاەۆ دا بەلگيلەدي. بيروك ال مۋنۋ كازاكستان ءۇچۇن انچالىك چوڭ زىيان ەمەس دەپ ەسەپتەيت:

- بۋل جەردە جوگوتۋ ەكي تاراپ ءۇچۇن تەڭ بار. بيروك كىرگىزستان كيرەشە جاگىنان جوگوتۋپ جاتات. كيرەشەنين ەكي بۋلاگىنان ايرىلۋدا. بيرينچيسي مۋردا بولۋپ كەلگەن سوودادان تۇشكون، ەكينچيسي ەمگەك ميگرانتتارىنان تۇشكون كيرەشە. ال ەمي كازاكستان ءۇچۇن جوگوتۋ انچالىك دەلە سەزيلەرليك ەمەس. جامبىل وبلۋسۋ ءۇچۇن، سيلەردين چەك اراداگى رايوندور مەنەن تىگىز بايلانىشتا تۋرگان گەورگيەۆكا ءوڭدۇۇ ايىلدار ءۇچۇن كوبۇرووك سەزيلسە كەرەك. ال ەمي جالپى كازاكستان ءۇچۇن انچالىك دەلە ەمەس.

راسمي استانا چەك ارا جابىلگاندان بەري ەلە كووپسۋزدۋكتۋ نەگيزگي ءجۇيوو كاتارى اتاپ كەلۇۇدو. بۋگا چەين بەريلگەن تۇشۇندۇرمولورگو كاراگاندا، كىرگىزستاندان كازاكستانگا كۋرال ءوتۇپ كەتۇۇ كوركۋنۋچۋ بار.

چەك ارانىن جابىلىشى اكچانى كورگوو اراكەتيبي؟

چەك ارا جابىلۋ ءموونوتۇ جاگىنان كوز كاراندىسىزدىكتىن دەەرليك 20 جىلدىك تارىحىندا ەڭ ۋزاك ۋباكىتكا سوزۋلۋشۋنۋن ءجۇيووسۇن باشكا سەبەپتەر مەنەن بايلانىشتىرگاندار دا بار. ماسەلەن كازاك وپپوزيتسياسىنىن چەت ولكودوگۇ بيۋروسۋنۋن جەتەكچيسي سەريك مەدەتبەكوۆ چەك ارا جابىلىشىنىن بير فاكتورۋ كاتارى تومونكۇ جاگدايدى اتايت:

سەريك مەدەتبەكوۆ

- داگى بير ءماانيلۇۇ فاكتور كازاكستان مىنداي جول مەنەن كىرگىزستانداگى ءوز ينۆەستيتسياسىن كورگووگو اراكەتتەنۇۇدو. بيلەسيزدەر، باكيەۆدين ۋچۋرۋندا ەلە كىيلا كوپ ينۆەستيتسيا جاسالگان. بيز بۇگۇن ال ينۆەستيتسيالاردىن مىيزامدىك جاگى، كانچالىك مىيزامدۋ جە مىيزامسىز ەكەنديگي تۋرالۋ ايتكان جوكپۋز، مۋنۋ كىرگىزستاندىن جاڭى بيليگي يليكتەسە كەرەك. كازاكستاندىكتار تۋريستتيك بيزنەستە بار. ءوز كەزەگيندە پرەزيدەنت نازارباەۆ ىسىك-كولدۇن بير بولۇگۇن بەلەك كاتارى الگانى ماالىم. باكيەۆدين وكموتۇ ۋچۋرۋندا كوپ پانسيوناتتار تەكەيدەن ارزانگا ساتىلىپ الىندى. چيكي زات ءوندۇرۇۇ تارماگىنا دا بير توپ ەلە اكچا سالىندى. بيز بۇگۇن مىنا ۋشۋل ءجونۇندو ايتىپ جاتابىز. جاڭى بيليك مىيزامسىز كەليشيمدەردين باارىن كايرا كارارى تۇشۇنۇكتۇۇ. اندىكتان كازاكستاندىن ەليتاسى ازىر وشول اكچالاردى كورگووگو اراكەتتەنۇۇدو. تيلەككە كارشى، تۋرا ەمەس ىكمالار مەنەن. كىرگىز-كازاك چەك اراسىن جااپ، كازاكستان داگى بير كاتا كەتيرۇۇدو. بيز تاك بيليپ كويۋشۋبۋز كەرەك. كازاك ەليتاسى مەنەن بيليگينين كازاك ەلينە ەچ تيەشەسي جوك.

سەريك مەدەتبەكوۆ بيز مەنەن ماەگيندە كوشۋمچالاگانداي، چەك ارا پرەزيدەنت نازارباەۆدين جەكە كورسوتموسۇنون كيين گانا اچىلۋسۋ مۇمكۇن.

كازاكستاندىن ينۆەستيتسياسى دەمەكچي كوڭشۋ ولكونۇن يشكەرلەرينە كاراشتۋ يشكانالاردان ۋباكتىلۋ وكموت بۋگا چەين كانتتاگى تسەمەنت-شيفەر كومبيناتىنىن اكتسيالارى بويۋنچا يليكتوو، ءسۇيلوشۇپ ءجۇرۇپ جاتكانىن جارىيالاگان ەلە.

كازاكستان كىرگىزستاندا بانك ءچويروسۇنو، كۋرۋلۋشكا، ىسىك-كولگو جاكشى ەلە اكچا سالدى دەگەن ىراستوولورگو الماتىلىك ەكونوميست كانات بەرەنتاەۆ دا ماكۋل. بيروك ال وكموت جەكە ينۆەستيتسيالاردى كورگوو ءۇچۇن چەك ارانى جابۋگا بارگان جوك دەگەن كوز كاراشتا:

- وكموت مىنا ۋشۋنداي ىكمالار مەنەن بيزدين ال جاكتاگى ينۆەستيتسيالاردى كورگووگو اراكەتتەنيپ جاتات دەپ ايتۋ، بيرينچيدەن، تۋرا ەمەس. ەكينچيدەن، كيمدير ءبيروونۇن تازالىگى ءجۇز پايىز ەمەس، بالكيم ولكودون مىيزامسىز جول مەنەن چىگارىلىپ كەتكەن كاپيتالىن ۋشۋنداي جول مەنەن كورگوو، انىن ءۇستۇنو مۋنۋ ەڭ جاكىنكى كوشۋنا كاراتا جاسوو انتيگۋماندۋلۋك.

كازاك-كىرگىز چەك اراسى كۇچوتۇلگون رەجيمدە كايتارىلىپ جاتكانىنا بۇگۇن 42 كۇن بولۋپ كالدى.

ۋلان ەشماتوۆ

www.azattyk.org. 19.05.2010