ابايدىڭ دانالىعى مەن اقىندىعى، كورەگەندىگى مەن پاراساتتىلىعى تۋرالى بۇگىنگىنىڭ عالىمى دا، اقىنى دا، جازۋشىسى دا ءبارى-ءبارى كوكەيىندەگى بار اسىل ءسوزىن اياماي توگىپ جازدى. ال بىراق، سول ابايدى كوز الدىڭدا «ءتىرىلتىپ»، بار كۇيزەلىسى مەن تاۋقىمەتىن دالمە ءدال الدىڭا اكەلە الاتىن ونەر ءتۇرى بار ما؟ بار، ول ارينە، تەاتردا قويىلاتىن سپەكتاكل!

ادەتتەگىدەي تاعى دا تەاترعا بەت الدىم. بۇل جولعى كورەتىن دۇنيەم - قازاقتىڭ ابايى. ونىڭ اقىن بەينەسى مەن دارا بولمىسىن تەاتر مەن كينوعا قاراعاندا، م.اۋەزوۆ جازعان كىتاپتان جانە اقىننىڭ ءوز شىعارماشىلىعىنان كوبىرەك سىڭىرگەم. سودان بولار، ابايداي تۇلعانى ءبىزدىڭ تەاتردىڭ تارلاندارى قالاي سومدار ەكەن دەگەن ويمەن دە بارعانىم راس. ءدال قانداي ابايدى ىزدەگەنىمدى بىلمەيمىن، بىراق ءبىر انىعى كوڭىلىمدە سۇلباسى قالىپتاسقان كەمەل ابايدان اۋىتقىپ كەتپەسە ەكەن دەگەن ءدۇدامال كولبەڭدەپ تۇرىپ الدى.

ابايدىڭ دانالىعى مەن اقىندىعى، كورەگەندىگى مەن پاراساتتىلىعى تۋرالى بۇگىنگىنىڭ عالىمى دا، اقىنى دا، جازۋشىسى دا ءبارى-ءبارى كوكەيىندەگى بار اسىل ءسوزىن اياماي توگىپ جازدى. ال بىراق، سول ابايدى كوز الدىڭدا «ءتىرىلتىپ»، بار كۇيزەلىسى مەن تاۋقىمەتىن دالمە ءدال الدىڭا اكەلە الاتىن ونەر ءتۇرى بار ما؟ بار، ول ارينە، تەاتردا قويىلاتىن سپەكتاكل!

ادەتتەگىدەي تاعى دا تەاترعا بەت الدىم. بۇل جولعى كورەتىن دۇنيەم - قازاقتىڭ ابايى. ونىڭ اقىن بەينەسى مەن دارا بولمىسىن تەاتر مەن كينوعا قاراعاندا، م.اۋەزوۆ جازعان كىتاپتان جانە اقىننىڭ ءوز شىعارماشىلىعىنان كوبىرەك سىڭىرگەم. سودان بولار، ابايداي تۇلعانى ءبىزدىڭ تەاتردىڭ تارلاندارى قالاي سومدار ەكەن دەگەن ويمەن دە بارعانىم راس. ءدال قانداي ابايدى ىزدەگەنىمدى بىلمەيمىن، بىراق ءبىر انىعى كوڭىلىمدە سۇلباسى قالىپتاسقان كەمەل ابايدان اۋىتقىپ كەتپەسە ەكەن دەگەن ءدۇدامال كولبەڭدەپ تۇرىپ الدى.

ساحنا شىمىلدىعى اشىلدى. اباي ءوز ولەڭدەرىن وقىپ تۇر. ورتادا دوڭگەلەنگەن اپپاق شار، كوزى قارامەن بايلانعان جاس جىگىتتەر سول اق شاردى اينالا قورشاپ وتىر. وتىرعاندا دا تەرىس قاراپ وتىر. نەگە؟ قاشاندا ايتىلىپ تۇرعان شىندىققا بەدىرەيىپ قارايتىن ادامداردىڭ كوزجۇمبايلىققا سالىناتىنىن ءارى جاپ-جارىق دۇنيەگە ەلجىرەپ قاراۋدىڭ ورنىنا ادەيى قاسارىسىپ تەرىس قارايتىنىن بەينەلەگىسى كەلگەن سياقتى. كورىنىس وتە ۇتىمدى شىققان. تاعدىرلى ابايدىڭ جان قايعىسىن ءوز ولەڭدەرىمەن ورنەكتەي وتىرىپ، وقيعانى ايدار مەن اجاردىڭ ماحابباتى ارقىلى شيرىقتىرا تۇسەدى. بۇل ابايدىڭ قازاق قوعامىنداعى ەسكىلىكتىڭ، قاتىپ قالعان كوزقاراستار مەن ناداندىقتىڭ، بىلىمسىزدىكتىڭ دەرتىمەن جالعىز كۇرەسىپ جۇرگەن شاعى، سول كەزدەگى باسىنان كەشكەن تاۋقىمەتتەرى.

كورەرمەن رەتىندە مەنى اسىرەسە تاڭ قالدىرعانى قويىلىمدا ءسىز بەن ءبىز ويلاعانداي ءبىر عانا اباي ەمەس، ابايدىڭ ەكى وبرازىنىڭ قاتار ورىن العاندىعى. ءبىرىن ارتىق، ءبىرىن كەم دەي المايسىز. ەكى اباي! ساحنانىڭ بەر شەتىندە كەمەل، ابىز اباي، ال ساحنانىڭ ناق ورتاسىندا ياعني وقيعا ىشىندە كۇرەسكەر اباي ءجۇر. قىسقاسى، ابايعا ابايدىڭ كوزىمەن قاراتىپ قويعان. ابايدى ابايعا قارسى قويعان جانە پارالەلل قويعان. ابايدىڭ سىرىن ابايعا ايتقىزعان. بۇل دا ۇتىمدى دەتال. رەجيسسەردىڭ ۇتقىرلىعىنا پالەندەي داۋ تاعا المايسىز.

ءبىرىنشى ابايدىڭ جاسى كەلگەن، ابدەن شارشاپ، ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامىنا كوڭىلى قالسا دا، سابىر دەگەن توقتامعا كەلگەن، ادام بويىنداعى بۇكىل پەندەشىلىكتى ءتۇسىنىپ، سوسىن كەشىرىپ، ونى وزگەرتە الماسىن ءبىلىپ مويىنداعان شاراسىز اقىن...

ەكىنشى اباي - وقيعانىڭ ناق ورتاسىندا ءجۇرىپ، ءوتىپ جاتقان ۋاقىتتىڭ جانە تۇرمىستىق ءومىردىڭ قۇرباندىعى بولماس ءۇشىن، بويداعى بارىن بەرەتىن، جۇرەكتەگى اقيقات ءسوزى مەن ادىلدىگىن ايتاتىن قوعام قايراتكەرى. ايتپەسە، سول اباي ايدار مەن اجار اتتى ەكى جاستىڭ ماحابباتى ءۇشىن باس اۋىرتپاي-اق قويسا دا بولادى عوي. بايدىڭ بالاسى، داۋلەتى اسىپ-تاسىپ جاتقان، تارشىلىق كورمەگەن. ولەڭمەن دە، وزگەمەن دە شارۋاسى جوق، ءوز وتباسىنىڭ قامىن كۇيتتەسە دە ەشكىم وعان رەنجىمەس ەدى. بىراق، جاراتۋشى ءاربىر قوعامعا جارىق ساۋلە سەبەتىن ءبىر تۇلعانى جىبەرىپ وتىرادى. ول - اباي. اباي ەڭ باستىسى، ءوزىنىڭ بويىنداعى جاراتۋشى بەرگەن ونەرگە ادال بولۋمەن عانا شەكتەلگەن جوق، ول ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامىنا دا ولەردەي ادال ەكەن. قويىلىم بىزگە وسىنى كورسەتتى، قويىلىم بىزگە وسىنى اڭعارتتى. تەاتردا كۇيزەلگەن ابايمەن بىرگە قوسىلىپ جىلاعىڭ كەلەدى، بىرگە قوسىلىپ شەرىڭدى تارقاتقىڭ كەلەدى. ويتكەنى، سەنىڭ دە كوكەيىڭدەگى كۇيدىرىپ تۇرعان شىندىقتىڭ وتىن ءدوپ باسىپ تۇر ەمەس پە؟! ءبىزدىڭ قازىرگى قوعامدا وسى ماسەلە جوق ەمەس، بار عوي. سول كەزدەگى باقتالاستىق، ىشتارلىق، كۇندەستىك تابيعاتىن وزگەرتە قويماپتى. «تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم ويلاپ قوي، بەس اسىل ءىس كونسەڭىز» دەسە دە، قازاقى اۋىلدىڭ بي-بولىستارى، بەكتەرى، باعلاندارى مەن بايلارى سول كەزدە دە اقىنىن جىلاتىپتى...

ال ايدار مەن اجاردىڭ سۇيىسپەنشىلىگى سول كەزدىڭ ۇعىمىنا سالىپ قاراساق، ازعىندىق، تىيىم سالماسا بەت الدىمەن كەتەتىن ۇرپاق ماسەلەسىنە قاۋىپ تونگەلى تۇر. سول سەبەپتى، ءمازىمباي، مەس، جيرەنشەنىڭ ۇستانىپ وتىرعان ءۋاجى - جاستار اتا-بابا ءداستۇرىن بۇزدى، جەسىرىمىزدى تارتىپ الدى. ولارعا قوعامدا ورىن جوق، «جازاسى - ءولىم» دەپ قاتال كەسىمىن ايتادى. ونىڭ ارتىندا الگى شىنجىر بالاق، شۇبار توستەردىڭ «بايلىق-مانسابىمىزعا، اۋلەتىمىزگە داق ءتۇستى، ءبىزدىڭ دەگەنىمىز بولا قويمادى» دەپ وزدەرىنىڭ ساسىق بەدەلىن قورعاشتاپ تۇرعانىن، ونى جاستاردى ازعىندادى دەپ بۇركەمەلەپ تۇرعان استىرتىن جىمىسقى ساياساتىن اڭعارىپ تۇرعان اباي بۇعان جول بەرمەۋگە بارىن سالادى. ونىڭ جانىن تەككە كۇيدىرىپ تۇرعان دا وسى بولاتىن.

سوندىقتان دا اباي «ماحاببات قايدا، ەركىندىك قايدا؟ ەكى جاستىڭ سۇيىسپەنشىلىگى ءۇشىن ناقاق قاننىڭ توگىلۋى ادىلدىك پە؟» دەيدى. ءوز اكەسى قۇنانبايدىڭ قودار مەن قامقانى ءولىم جازاسىنا بۇيىرعان كەزدە، اق-قاراسىن اجىراتىپ الماي اسىعىستىق جاساعانىن دا ايتادى. ەلدىڭ اقساقالى ابايدىڭ سوزىنە توقتاپ، ەكى جاستى امان الىپ قالادى. ساحنالىق كورىنىستە داۋلى ماسەلەدە ەكىنشى ابايدىڭ قارا قىلدى قاق جارۋعا سەبەپكەر بولعانىنا ءبىرىنشى اباي پاراسات كوزىمەن سىناي قاراپ تۇرادى. ابايدىڭ تاعدىرىن ساحنادا كورەرمەندەرمەن بىرگە ابايدىڭ ءوزى دە تاماشالاپ وتىرعانداي اسەر قالدىرادى. بۇل دا ۇتىمدى دەتال. قىسقاسى، وقىرمانعا «ابايدىڭ ءومىرىن وسىلاي ورنەكتەپتى، انا ءارتىس انا جەردە كەرەمەت جەتكىزە ءبىلدى، مىنا ءارتىس مىنا جەرىندە كەلىستىرىپ تۇرىپ وينادى» دەگەننەن گورى، جاڭاشا قىرىنان سومدالعان ابايدىڭ بەينەسى تۋرالى ايتقانىم ورىندى سياقتى. ويتكەنى، سپەكتاكلدىڭ ءوزى دە سول دانا ابايدىڭ بىزگە وزگەشە بولمىس-ءبىتىمىن تانىستىرۋ ەمەس پە؟! تاعى ءبىر دەتال، اباي بولىستىققا سايلانامىن دەپ جولعا جينالادى. اعاسى تاكەجان ونى رايىنان قايتارماق بولعانىمەن، اباي العان بەتىنەن قايتپايدى. بىراق، ونىڭ باقتالاستارى «قول كۇش سەندەردەن، مال كۇش مەنەن بولسىن. جانىنا ۇمىتپاستاي جاراقات سالىڭدار» دەپ، ءبىر توپ قاراقشى جىگىتتەردى جونەلتىپ، ابايدى قامشىنىڭ استىنا الادى. ستوپ-كادر!

اباي وسى جەردە سۇمدىق رەنجيدى، جىلايدى. كوكبورىدەي ۇلىعان ىشكى زارىن ءبىرىنشى ابايعا ايتىپ شاعىنادى. بەلگىسىز جاققا قاڭعىپ «كەتەم» دەيدى. ءاربىر ويلى جاننىڭ وزىمەن دەڭگەيلەس رۋحاني سىرلاس تاپپاعان ساتتە قايعىراتىن بەزىنۋى. ءوزىنىڭ ىشكى ويى دا، فەودالدىق كوزقاراستان ارىعا اسا المايتىن قازاقي قوعامنىڭ مەشەلدىگىنە نالىعان اقىننىڭ جان كۇيىنىسى. (وسى تۇستا ساحناداعى بەزەندىرىلگەن اپپاق شەڭبەر كەيپىندە جاسالعان ەدەنگە قىزىل ءتۇستى ساۋلە تۇسىرىلەدى). سول كەزدە ءبىرىنشى اباي (تىلەكتەس مەيراموۆ) جانى جىلاپ تۇرعان ەكىنشى ابايدى (نۇركەن وتەۋىلوۆ) جۇباتىپ، «كەتپە» دەپ الدىنان كەس-كەستەپ شىعاتىن سپەكتاكلدىڭ تۇسى كىمدى دە بولسىن بەيجاي قالدىرمايدى. ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامىنا، اعايىن-تۋىسىنا، بيلىك پەن تاق ءۇشىن بارىن سالاتىن، ارىن ساتاتىن باقتالاستارىنا كوڭىلى قالىپ، ابدەن ىشقۇسا بولعان اباي ساحنادا قايعى-شەرگە تۇسەدى. اباي اقىن عانا ەمەس، قاراڭعىلىقتا ۇيىقتاپ جاتقان قانداستارىن ءبىلىم شىراعىمەن وياتقىسى كەلگەن جاناشىر تۇلعا دا ەدى. ول ۇلتىنىڭ دۇمبىلەز قاسيەتىنە وكپەلى بولا تۇرا، ءوزى ونەگە بولۋدى باستاپ، پەرزەنتتەرىن جاستايىنان ونەر-بىلىمگە باۋليدى. ساحنالىق كورىنىستە بۇل دا ۇمىت قالماي قوس پەرزەنتى ءابىش پەن ماعاۋيانىڭ دا جاستايىنان بىلىمگە قۇشتار، ماحابباتىنا ادال دا اڭعىرت بەينەلەرى جانە قىرشىن كەتكەن تۇستارى دا كورىنىس تاپقان. قوس بىردەي پەرزەنتىنىڭ قازاسى، قىزعانىش پەن ەسكىلىكتىڭ قۇربانى بولعان ايداردىڭ قازاسى ابايدى سىندىرىپ كەتەدى. ابايعا باقيلىق بولعان ادامداردىڭ قازاسى عانا ەمەس، قازاق قوعامىندا ونى وزىندەي ءتۇسىنىپ، باعالايتىن جاننىڭ جوقتىعى دا سوققى بولىپ تيگەنىن باعامدايسىڭ. ونى قويىلىمداعى مىنا ءبىر دەتال ايعاقتاي تۇسەدى. كەرىم دەگەن ايداردىڭ ماحابباتى ءۇشىن جەسىر داۋىنا تۇسكەن، اقىندىقتان تالاسى بار زامانداسى قازان قالاسىنا بارىپ ءوزىنىڭ كىتابىن باستىرىپ كەلەدى. قوقاننان كەلگەن بەتى ابايدىڭ قىتىعىنا ءتيىپ، جاندى جەرىڭ وسى دەگەندەي «سەنىڭ كىتابىڭدى باسپا جاراتپادى. وندا ورىستىڭ ادامدارى ءجۇر. پۋشكين، لەرمونتوۆ دەي مە؟» دەگەندەي تابالايدى. سوندا اباي وزگە ءدىن مەن وزگە ۇلتتىڭ وكىلى بولسا دا ونەردە ادامنىڭ جان-دۇنيەسى تۋىس بولاتىنىن العا تارتادى. بىراق ونداي ءسوزدى تۇسىنەتىن ورە كەرىمنىڭ بويىنان قايدان كەزدەسە قويسىن؟.. ەسەسىنە، ونىڭ ايدارعا ۋ بەرىپ ولتىرگەنى اشكەرە بولىپ، ەلدىڭ بەتىنە قاراي الماي كەتەدى.

راسىندا، اباي كەشكەن جان كۇيىكتى، بۇگىنگىنىڭ تىلىمەن ايتقاندا اباي كەشكەن دەپرەسسيانى، جالعىز اقىن كەشتى دەپ ەمەس، قازاقتىڭ دا اۋىر تاعدىرى دەپ قاراستىرساق قاتەلەسپەيتىن سياقتىمىز.

مىنە، مەن وسىنىڭ ءبارىن ەلوردامىزداعى ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنان تاماشالاپ شىقتىم. ناۋرىز ايىنىڭ ەڭ سۇبەلى سىيىنداي بولعان وسى ءبىر تۋىندىعا اتسالىسقان تەاتر ۇجىمى دا، ارتىستەر دە بويداعى بارىن سالىپتى. قويىلىمنىڭ شىنايى شىققانى سونداي، ابايدىڭ تۇستاسى بولعان سول زاماننىڭ كەيىپكەرلەرىن ايالاپ، بىرەسە جەك كورىپ، پەندەشىلىك جاساسا «قاپ، بەكەر جاسادى» دەپ جاماندىققا قيماي قوسا قينالاسىڭ. بۇل دا ابايدىڭ رۋحىنىڭ قازاقپەن ءالى دە جاساسىپ كەلە جاتقانىن، جاساي بەرەتىنىن اڭعارتاتىن جاي بولسا كەرەك. كورەرمەن رەتىندە راسىمەن باسقاشا ابايمەن جاڭادان تانىسىپ شىققانداي كۇيگە ءتۇستىم. ابايدى بۇرىن دا جاقسى كورۋشى ەدىم، ەكى ەسە جاقسى كورىپ كەتتىم. اقىنعا دەگەن ماحابباتىمىزدى ەسەلەي تۇسكەن رەجيسسەر ءا.ورازبەكوۆتىڭ دە، تەاتر ارتىستەرىنىڭ دە ەرەن ەڭبەگىن ايتپاي كەتۋ ادىلەتسىزدىك بولار ەدى.

جانسايا سىدىقباي،

قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى.