قازاقستاندىق عالىمدار قازاقتار مەن جاۋىنگەر حالىق عۇنداردىڭ، سونىمەن قاتار كوبىرەك اريلەر رەتىندە تانىس اندرونوۆ مادەنيەتى وكىلدەرىنىڭ دنق-سىن سالىستىردى.

بولجانعانداي ءۇش حالىقتىڭ اراسىندا جاقىن تۋىستىق بايلانىس بار ەكەنى انىقتالدى دەپ جازدى «ەكسپرەسس ك» باسىلىمى. بۇل تۋرالى Nur.kz حابارلادى.

زەرتتەۋدى Shejire DNA جوباسىنىڭ عىلىمي جەتەكشىسى جاقسىلىق ءسابيتوۆ جۇرگىزگەن. ول 3-4 مىڭ جىل بۇرىن قازاقستان جەرىندە ءومىر سۇرگەن اندرونوۆتاردا قازاقتاردىڭ تابىن رۋىندا ءجيى كەزدەسەتىن گەندەر توبى بارىن انىقتاعان.

باتىس مادەنيەتىندە اندرونوۆ وكىلدەرىن اريلەر دەپ اتاۋ قابىلدانعان. ناق سولار اڭىزعا اينالعان ارقايىم قالاسىن تۇرعىزىپ، العاش رەت ەكى اياقتى كۇيمەنى ويلاپ تاپقان. ولاردان قالعان مادەنيەت ىزدەرى سىبىردەن باستاپ ۇندىستانعا دەيىنگى اۋماقتا كەزدەسەدى.

عۇندار قازاقتاردىڭ كەرەي، ۋاق، سىرگەلى سىندى رۋلارىنا تۋىس بولىپ شىققان. جاقسىلىق ءسابيتوۆ قىتايدىڭ سولتۇستىك ايماعىنداعى ەگىنكول، دۇرلىك، نارس، باركول سىندى قورىمدارداعى جاۋىنگەرلەردىڭ دنق-سىن زەرتتەگەننەن كەيىن وسىنداي شەشىمگە كەلگەن.

عۇندار كۇش-قۋاتى مىقتى تايپا بولعان. جاۋىنگەر عۇنداردان قورعانۋ ءۇشىن قىتاي يمپەراتورى تسي شي حۋاندي ۇلى قىتاي قورعانىن تۇرعىزعان.

قازاق ەلى بيىلعى جىلى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلاۋدى قولعا الدى. سوۆەتتىك كەزەڭدە قازاق تاريحى قازاق اكسر-ءىنىڭ قۇرىلۋىنان باستالادى دەلىنىپ كەلدى. ال تاۋەلسىزدىك العان سوڭ قازاق تاريحىن التىن وردا ىدىراعان سوڭ ورنىنا كەلگەن اق وردا(كوشپەلى وزبەكتەر مەملەكەتى) مەملەكەتىنەن ءبولىنىپ شىققان كەرەي مەن جانىبەك قۇرعان قازاق حاندىعىنان باستالادى دەپ جازدىق.

قازاق مەملەكەتىنىڭ اتاۋىنا نەگىز بولعان قازاق ءسوزى XIII-XIV عاسىرلاردا پايدا بولعانىمەن، قازاق ۇلتىن قۇرايتىن رۋ-تايپالاردىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتىر. اتاپ ايتقاندا، ءۇيسىن مەملەكەتى ب.د.د. III عاسىردا، قاڭلى مەملەكەتى - قىتاي جازبا دەرەكتەرىندە كانتسزيۋي دەگەن اتپەن، ب.ز.د. II ع. ءومىر سۇرگەنى ايتىلادى. قازاقتى قۇراۋشى كوپتەگەن رۋلار ەرتە ورتا عاسىرداعى تۇرىك قاعاناتىنىڭ تايپالارى بولعان. IX-XII عاسىرلاردا مەملەكەت رەتىندە ءومىر سۇرگەن كەرەي، نايمان، جالايىر حاندىقتارى مونعول شاپقىنشىلىعىنا دەيىن ءومىر ءسۇردى. وسى ۋاقىتتاردا قازىرگى قازاقستاننىڭ تۇتاس تەرريتورياسى دەشتى قىپشاق دەپ اتالدى.

ەستەرىڭىزگە سالاتىن بولساق، بىلتىر كورشى رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين «قازاقتاردا بۇرىن مەملەكەت بولمادى، ونى قازاقتاردىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى قۇردى» دەپ ايتسا، لدپر پارتياسىنان مەملەكەتتىك دۋماداعى دەپۋتات جيرينوۆسكي «جوڭعارلاردىڭ بەتىن ءبىز قايتارىپ، قازاقتارعا حاندىق قۇرىپ بەردىك» دەدى.  ال، بىلتىرعى قىركۇيەكتە رەسەيدىڭ ۆلاديمير حاندرۋساي   دەگەن ەتنوساياساتتانۋشىسى «پۋتين تاريحشىلاردىڭ ويىن دۇرىس جەتكىزدى، قازاقتاردا (كسرو-عا دەيىن) مەملەكەتتىلىك بولماعان. قازاق ۇلتشىلدارى "بىزدە ۇلى قازاق حاندىعى، دەرجاۆاسى بولعان. ولار الەمدەگى ءىرى مەملەكەتتەرمەن ساۋدا-ساتتىق جاسادى، ءبارى بابالارىمىزدان قورىققان" دەپ الداپ كەلەدى. مۇنى دالەلدەۋ ءۇشىن ولار وقۋلىقتار، كوركەم شىعارمالار ارقىلى قازاق حاندىعىنىڭ بولعانىن جازۋدا. بىراق بۇل جالعان. بۇقار، قوقان، حيۋا، جوڭعار، قازان، قىرىم، ءسىبىر، نوعاي سەكىلدى حاندىقتار بولدى، مۇنى ايعاقتايتىن قۇجاتتار، بۇلتارتپاس دەرەكتەر بار. ءتىپتى ورىس-كازاكتارىنىڭ جاۋلاۋشى ەكەنىن ايعاقتايتىن مالىمەتتەر جەتەرلىك. ال قازاق حاندىعى جايلى ءبىر جولدىق جازبا جوق. ونىڭ بولعانى جونىندە قۇجات تا جوق.» دەپ قازاق تاريحىنا توپىراق شاشتى.

شىعىستاعى كورشىمىز قىتاي ءوز تاريحىن 5000 جىلدان استام دەپ جازىپ ءجۇر. ەگەر قازاق عالىمدارى قازاقتاردىڭ عۇنداردىڭ تىكەلەي ۇرپاقتارى ەكەنىن دالەلدەي الار بولسا، قازاق تاريحىن 3000 جىلدان استام دەپ جازا العان بولار ەدىك.

Abai.kz