جەر داۋى ءجيى شىعىپ تۇراتىن الماتى وبلىسىندا ەلەكتروندى جەر كارتاسى جاسالدى. وبلىس ورتالىعى – تالدىقورعان قالاسىندا ەلەكتروندى جەر كارتاسىن رەسپۋبليكالىق باق وكىلدەرىنە كورسەتكەن جەتىسۋ ءوڭىرىنىڭ باسشىسى اماندىق باتالوۆ جەر تەلىمىن پايدالانۋدى رەتكە كەلتىرۋدىڭ بىرنەشە فاكتورىن ايتىپ ءوتتى. ونىڭ ىشىندەگى نەگىزگىسى – اۋىلشارۋاشىلىعى جەرلەرىن نىسانالى ماقساتقا پايدالانۋدى رەتتەۋ.

جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، الماتى قالاسىنىڭ ماڭايىندا ورنالاسقان ىلە، قاراساي، تالعار اۋداندارىندا باعالى اۋىل شارۋاشىلىعى جەرىنىڭ  3400 گەكتارى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن جۇرگىزۋگە، ساياجاي قۇرىلىسى مەن كوممەرتسيالىق ماقساتتار ءۇشىن وزگەرتىلگەنى انىقتالعان. اۋىلشارۋاشىلىعىن دامىتۋعا پايدالاناتىن جەر ۋچاسكىلەرى ۇلتاراقتاي-ۇلتاراقتاي ەتىپ بولشەكتەلىپ، جاپپاي زاڭسىز تۇرعىن ءۇي سالۋعا بەرىلگەن. ناقتىراق ايتساق، الگى جەرلەر 6-8 سوتىقتان 11 مىڭنان استام ۇساق بولشەكتەرگە ءبولىنىپ كەتكەن.

«جەر تەلىمدەرىنە قاتىستى كوپتەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتار ورىن الدى»،- دەگەن اماندىق باتالوۆ جەر ۋچاسكىلەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن اۋقىمدى شارالار جاسالىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى.

«ەلباسىنىڭ بىزگە جۇكتەگەن تاپسىرمالارىنىڭ ءبىرى – جەر تەلىمدەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ بولاتىن. وسىعان وراي، ءبىز الماتى وبلىسىنداعى جەر ۋچاسكىلەرىنىڭ ەلەكتروندى كارتاسىن جاسادىق. ول كارتا بويىنشا وبلىستىڭ كەز كەلگەن ازاماتى جەر تەلىمدەرى تۋرالى اقپاراتقا قول جەتكىزە الادى. بۇل ءبىزدىڭ وسى سالادا جۇيەلى جۇمىس ىستەۋىمىزگە مۇمكىن بەرەدى»،- دەدى ول.  سونىمەن قاتار، اماندىق عابباسۇلى جەر قاتىناستارىنا قاتىستى ۇستاناتىن ىشكى ويلارىن دا ورتاعا سالدى. اكىمنىڭ ايتۋىنشا، جەر ءوز ماقساتىنا ساي پايدالانىلىپ، مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلعان جەرلەر نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزىلۋى كەرەك.

بۇدان بىلاي، جەرگىلىكتى اكىمشىلىك ورگاندارى ازاماتتارعا جەر تەلىمدەرىن ۇلەستىرەردە ونىڭ ورنالاسقان مەكەنىنە، كوزدەگەن ماقساتىنا، ءوڭىردىڭ دامۋىنا ءتيىمدى-تيىمسىزدىگىنە، ەلدىمەكەننىڭ باس جوسپارىنا سايكەس كەلەتىنىنە باسا نازار اۋدارۋى كەرەك. «ماسەلەن، گاز ماگيسترالى تارتىلعان ايماققا شارۋا قوجالىعىنىڭ نىسانى (قورا-جاي، ءۇي) سالىنعان فاكتىلەر انىقتالدى. گاز جوعارى قىسىمدى قۇبىرمەن وتەتىندىكتەن ونىڭ ماڭايىندا ەشقانداي نىسان بولماۋى كەرەك»،- دەپ ءسوزىن دايەكتەدى ءوڭىر باسشىسى.

بۇل سالاداعى نەگىزگى ماسەلە – جەردى ماقساتقا ساي پايدالانۋ. نەشە مىڭ گەكتار جەردى مەنشىگىنە الىپ قويىپ، ءوزى قالادا جۇرگەن كەيبىر تۇلعالارمەن تاباندى تۇردە كۇرەسەتىنىن، اۋىلدا مالىن جايۋعا، ءشوبىن شابۋعا جاعدايى بولماي وتىرعاندارعا كومەكتەسەتىنىن، پايدالانىلماي جاتقان جەرلەردى قايتارىپ الۋ كەرەك ەكەنىن قاداپ ايتتى اكىم. الايدا، جەر تەلىمدەرىن پايدالانۋدىڭ نىسانالى ماقساتىن وزگەرتۋگە دە مۇمكىندىك بارىن ايتادى ءوڭىر باسشىسى. ونداي جەرلەرگە جەكە مەنشىك مەكەمەنىڭ قارجىلاندىرۋىنداعى نەمەسە ينۆەستورلاردىڭ يا بولماسا نەسيەلىك جۇيەمەن سالىناتىن نىساندار جاتادى. سونىمەن بىرگە، سول ءوڭىردىڭ حالقىنا پايداسى تيەتىن ۇلكەن الەۋمەتتىك نىساندار قاتار بوي كوتەرسە، نۇر ۇستىنە نۇر. مىسالى، الماتى قالاسىنىڭ ماڭىندا «اسىل ارمان» تۇرعىن ءۇي كەشەنى ىرگە كوتەرگەن. قازىرگى كۇنى وندا 27 بلوكتان تۇراتىن 21 تۇرعىن ءۇي سالىنىپ،  18 مىڭ ادام تۇرادى دەپ كۇتىلۋدە. «اسىل ارمان» سياقتى ءساتتى جوبالار بولسا، جەر تەلىمدەرىنىڭ نىسانالى ماقساتى وزگەرىپ سالا بەرەدى ەكەن. بىراق، ونى جاسايتىن تۇلعالار ءوز جوباسىنىڭ حالىققا ءتيىمدى ەكەنىن دالەلدەپ بەرەتىندەي جوسپار قۇرىپ، جوبا كورسەتۋى كەرەك.

اڭگىمەنىڭ باسىندا ءسوز ەتكەنىمزدەي ەلەكتروندى كارتا بۇدان بىلاي جەر تەلىمدەرىن پايدالانۋعا قاتىستى ولقىلىقتاردىڭ بارلىعىن ءبىر ىزگە ءتۇسىرىپ، رەتتەپ وتىرادى.

ول كارتادان الماتى وبلىسىنداعى جەر القاپتارى تۋرالى تولىق اقپارات الۋعا بولادى. ارنايى بەلگىلەردى ءتۇرتىپ قالساڭىز، سول جەر تەلىمى تۋرالى اقپارات شىعا كەلەدى. ماسەلەن، سۋارمالى جەر، شابىندىق جەر، ماگيسترالدى ارنالار، سۋ قويماسى، اۋىلدىق وكرۋگتىڭ جەر تەلىمدەرى، ورمان قورىنىڭ ۋچاسكىلەرى، كولىك جولدارى، پايدالانىلماي جاتقان جەرلەر، ءتىپتى ول جەرلەردىڭ قوجايىنى تۋرالى دا اقپاراتتار، ءبارى-ءبارى وسىندا توپتاستىرىلعان. وبلىستىڭ جەر قورىنىڭ كولەمى 22 ميلليون 358 مىڭ گەكتاردى قۇرايدى، ونىڭ 16 ميلليون 363 مىڭ گەكتارى اۋىل شارۋاشىلىعى القاپتارى. 16 ميلليون 363 مىڭ گەكتار جەردىڭ 1 ميلليون 093 مىڭ گەكتارى ەگىستىك بولسا، 487 مىڭ 700 گەكتارى سۋارمالى ەگىستىك، ال قالعان 14 ميلليون 682 مىڭ گەكتار جايىلىم جەرلەر. وبلىس بويىنشا پايدالانىلماي جاتقان 233 مىڭ 775 گەكتار اۋىلشارۋاشىلىعى جەرلەرى انىقتالعان. ناتيجەسىندە، 27 مىڭ 600 گەكتار جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى، 60 مىڭ 190 گەكتار جەردىڭ يەلەرى جەرلەرىن پايدالانۋعا كىرىسىپتى، 54 مىڭ 883 گەكتار جەر يەسىز مۇلىك رەتىندە ەسەپكە الىنىپ، 37 مىڭ 623 گەكتار جەردىڭ ماتەريالدارى سوت قاراۋىنا، 53 مىڭ 475 گەكتار جەردىڭ ماتەريالدارى جەر ينسپەكتسياسىنا جولدانعان. جەر رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ جولىندا الماتى وبلىسى اكىمى ارنايى وسى سالاعا جاۋاپتانعان «جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ جانە پايدالانۋ ينسپەكتسياسىن» قۇرىپ، بۇل توڭىرەكتەگى بارلىق تۇيتكىلدى ماسەلەلەرمەن بەل شەشىپ كىرىسۋگە مۇمكىندىك جاساپ وتىر. تەڭدەسى جوق، ۇلكەن ءىستىڭ تۇساۋكەسەرىنە وبلىس اكىمى رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن شاقىرعان. تيىسىنشە، ولاردىڭ سۇراقتارىنا دا جاۋاپ بەرىپ، ەمەن جارقىن ديالوگ ءوربىتتى.

جيىن اياقتالىسىمەن، جۋرناليستەرگە سۇحبات بەرىپ، كەشەندى كارتا تۋرالى پىكىرىن ءبىلدىردى. ال، الماتى وبلىسىنداعى ءۇش كولدىڭ ساتىلىمعا قويىلعانى، ونىڭ جانىندا 20 فۋتبول الاڭى سىياتىنداي جەر تەلىمى بار ەكەندىگى تۋرالى ءتىلشى سۇراعىنا وبلىس اكىمى: «بۇل تۋرالى حابارسىزبىن» دەپ جاۋاپ بەردى. «ول تۋرالى ەستىمەپپىن. جەكە مەنشىكتە بولۋى مۇمكىن. مەن ونى انىقتايىن، تاپسىرما بەرەمىن» دەدى اماندىق عابباسۇلى.  سۇراق تا، وعان بەرىلگەن جاۋاپ تا توسىن. سوڭعى كۇندەرى راسپۋبليكالىق باق-تىڭ «باس تاقىرىبىنا» اينالعان، ستراتەگيالىق ماڭىزى بار ءۇش بىردەي كولدىڭ ساتىلىمعا قويىلعانى نە وبلىس اكىمىنىڭ، نە ايتلعان ەلەكتروندى جەر كارتاسىنىڭ ىشىنە ەنبەگەنى مە؟! الدە، مىنا كارتا دا شالا نەمەسە وبلىسقا قاراستى قۇرعاق جەرلەرگە قاتىستى ما؟!. جەردى جەكەلەشەندىرۋ كەزىندە جەردىڭ سىزباسى ء/تۇرلى گەوگرافيالىق ياكي گەودەزيالىق كارتاسى/ بولماعان با؟ بولماسا جەردى قالاي ۇلەستىرگەن؟ بۇل سۇراققا جاقىن كۇندەرى اكىمنىڭ ءوز اۋزىنان ناقتى ءبىر جاۋاپ ەستيتىن شىعارمىز دەپ ويلايمىن.

شىنارگۇل وڭاشباي

الماتى وبلىسى.

Abai.kz