نەمەسە حالىقتىڭ شىدامى شىتىناپ كەتپەسىنە كىم كەپىل؟

قازاقستاندا داعدارىستىڭ دەرتىنىڭ دەندىگەنى سونشالىق، جاڭا جىلدان باستاپ نان باعاسى ەركىن اينالىمعا جىبەرىلەتىن بولادى.  قازاقستاندىق باق وكىلدەرىمەن بەيرەسمي كەزدەسۋ وتكىزگەن قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى ارمان ەۆنيەۆ مىرزا وسىلاي دەپ مالىمدەگەن. بۇل تۋرالى Bnews.kz-كە سىلتەمە جاساپ، nur.kz سايتى حابارلايدى.

  دوللاردىڭ باعامى شارىقتاپ، تەڭگەنىڭ قۇنى تيىنعا پارا-پار كەلگەندە قازاقستاندا نان باعاسى 2016 جىلدان باستاپ قىمباتتاۋى مۇمكىن دەگەن سوزدەر وسىعان دەيىن دە ايتىلىپ كەلگەن بولاتىن. الايدا اگرارلىق سالادا ورتالىق ازياداعى الدىڭعى ورىنداعى قازاقستان ءۇشىن نان باعاسىنىڭ وسۋىنە نەگىز جوق ەدى. بيداي وزىمىزدە ەگىلەدى، ۇن وزىمىزدە وڭدەلەدى. ءجۇز پايىز قازاقستاندىق ءونىم. سوندا نان باعاسىنىڭ ەركىن اينالىمعا جىبەرىلۋىنە نە سەبەپ؟

اقپارات قۇرالدارىنىڭ مالىمەتىنشە، وندىرۋشىلەرمەن قول قويىلعان مەموروندۋمدار تەك 2015 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن عانا جارامدى. ال 2016 جىلدان باستاپ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى قارجىلاندىرۋ جۇيەسىن جۇرگىزۋدەن باس تارتقان. بۇعان سەبەپ – داعدارىس.

ال مينيسترلىكتىڭ جاۋاپتى حاتشىسى ارمان ەۆنيەۆتىڭ ايتۋىنشا، وتاندىق كاسىپكەلەرگە قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا باعانى ەركىن اينالىمعا جىبەرىلەدى. دەمەك، 2016 جىلدان باستاپ نان باعاسىن دا نارىق ءوزى رەتتەپ وتىرادى دەگەن ءسوز. ال نارىق ءوز ەركىنشە باعا قويۋى قاراپايىم قازاقستاندىقتاردىڭ قالتاسىن ودان ءارى قاعا تۇسەتىنى ءسوزسىز. وعان جارقىن مىسال – دوللار باعاسىنىڭ ەركىن اينالىمعا جىبەرىلۋى.

«مىسالى، ەۋروپانى الىپ قارايىق. ولار ناننىڭ ءتۇر-ءتۇرىن وندىرەدى. ال ءبىز بيداي ءوندىرۋ بويىنشا الەمدە جەتىنشى ورىندامىز. سوعان قاراماستان كارى قۇرلىقتاعىداي ونداي ءتۇر-ءتۇرىن ءوندىرىپ جاتقانىمىز شامالى. ناننىڭ قۇرامىنداعى بيدايدىڭ وزىندىك قۇنى 30 پايىزدان كوپ ەمەس. قالعانى گسم، ەلەكتر ەنەرگياسى، ترانسپورتتىق شىعىندار، ت.ب. ءبىز بۇل ماسەلەنى ۇنەمى شارۋالاردىڭ ەسەبىنەن نەمەسە بيۋدجەتتىك سۋبسيديا ارقىلى شەشىپ وتىردىق. ەندى الداعى جىلدان باستاپ ناننىڭ باعاسىن نارىق ءوزى رەتتەيدى. ارينە، ءار قالاداعى باعا ءارتۇرلى. مەنىڭشە، باسەكەلەستىك كوپ بولسا، ءتىپتى باعا تومەندەۋى دە مۇمكىن. ەگەر كاسىپكەرلەرگە كەدەرگى كەلتىرمەسەك، نارىقتا كىم ۇتادى؟ ول كەزدە كىمدىكى ساپالى ءارى ارزان... سول ۇتادى. سوندىقتان بۇل سالادا ءبىزدى قۇتقاراتىن باسەكەلەستىك بولماق»، – دەيدى مينيسترلىك وكىلى ەۆنيەۆ مىرزا.

«لوگيستيكا ماسەلەسى تاعى بار. اقشانىڭ قۇنسىزدانۋىنا بايلانىستى كوپتەگەن تاسىمال كومپانيالارىندا باعا وزگەردى. سوندىقتان تاۋار اكەلۋشىلەر شىعىندى وتەپ، پايدا تابۋ ءۇشىن دە ازىق-تۇلىك باعاسىن كوتەرەدى»، – دەيدى قازاقستان تاماق كاسىپورىندارى وداعىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى ايجان ناۋرىزعاليەۆا.

قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ستاتيستيكاسىنا سۇيەنسەك، تەڭگە باعامىنداعى وزگەرىستەردەن كەيىن 2015 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاندا كۇندەلىكتى تۇتىناتىن ازىق-تۇلىك باعالارى قىمباتتاعان.

"قازاگروماركەتينگ" اق مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك،  قانتتىڭ باعاسى 25,8 پايىزعا كوتەرىلىپ، ءبىر كەلى ءونىمنىڭ قۇنى 163 تەڭگەدەن 205 تەڭگەگە وزگەرگەن.  سونداي-اق، كۇنباعىس مايى وڭىرلەردە 14,3 پايىزعا قىمباتتادى، باعا 265-تەن 303 تەڭگەگە، 1 ساناتتاعى جۇمىرتقا 31,6 پايىزعا قىمباتتاعان. ال ون شاقتى جۇمىرتقانىڭ باعاسى 133 تەڭگەدەن 175 تەڭگەگە وزگەردى. تاۋىق ەتى 12,5 پايىزعا، قازىر ونىڭ كەلىسى بۇرىنعىداي 433 تەڭگەدەن ەمەس، 487 تەڭگەدەن ساتىلادى.

سونىمەن ءماسىموۆ ۇكىمەتى مەن ۇلتتىق بانك تەڭگە باعامىن ۇستاپ تۇرا المايتىندىقتارىن اشىق ايتقان كۇنىڭ ەرتەسى-اق  قازاقستاندا تاۋارلار باعاسى شارىقتاپ شىعا كەلدى. مۇنايعا تاۋەلدى مەملەكەتىمىزدىڭ سورى وسى بولسا كەرەك-ءتى، باعا باسەكەلەستىگىن رەتتەۋ ءۇشىن قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىنا سالماق سالدى.

ەندى سۇراق. ورتالىق ازياداعى اگرارلىق سەكتورى دامىعان وزگە مەملەكەتتەردەگى ازىق-تۇلىك جانە نان باعاسىسىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟ سوندا تەك قازاقستان نارىعىندا عانا باعا تومەن دە، قالعان مەملەكەتتەردە باسەكەلەستىك قالىپتى رەتتەلگەن بە؟ مىسالى، ەاەو ەلدەرىندە جالپى ازىق-تۇلىك باعاسى 15 پايىزعا قىمباتتاعان.

ازىق-تۇلىك باعاسىن ەڭ كوپ كوتەرگەن ەلدەر — رەسەي (18,1%) جانە بەلارۋس. قازاقستاندا ءبىر جىل ىشىندە ازىق-تۇلىك باعاسى 3,5% -عا ءوستى.  ارمەنيا مەن قىرعىزستاندا  2,9% جانە 2,5%-عا وسكەن.

راس. ءماسىموۆ مىرزا تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان ۇكىمەت اشىق ەكونوميكالىق ساياسات جۇرگىزىپ وتىرمىز دەگەنىمەن، سوڭعى دەۆالۆاتسيا مەن تەڭگەنى رەتتەۋدەگى قارجىلىق قيىندىق قازاقستاندىقتاردىڭ عانا قالتاسىنا سالماق سالىپ قويعان جوق. سونداي-اق، ۇكىمەتىمىزدىڭ دە قاۋقارىن كورسەتتى. بۇعان دالەل ەكونوميكالىق ساياساتتاعى ديسپروپورتسيا. ناقتى سەكتور مەن قارجى سەكتورى ءبىر بىرىمەن قابىسپاۋىنىڭ سالدارىنان قاراپايىم قازاقستاندىقتار 40 پايىزدىق داعدارىسقا دۋشار بولعانى جاسىرىن ەمەس. تەڭگە باعاسى ەركىن اينالىمعا تۇسكەننەن كەيىن، دوللار باعاسى تۇراقسىز بولدى. جانارماي، ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك، قىزمەت كورسەتۋ تۇرلەرى قىمباتتاعانى بەلگىلى. ەندى نان باعاسىن ەركىن اينالىمعا جىبەرىلەتىن بولسا، نارىقتاعى نان باعاسى قانداي بولماق؟ كەزىندەگى ءماجىلىس دەپۋتات قوڭىروۆتىڭ قوڭىرسىتىپ ايتقان «300 تەڭگەسىنىڭ» دە اۋىلى الىس ەمەس سەكىلدى. ۇكىمەت نە دەسە دە ءوز دەگەنىن ىستەيتىنى تۇسىنىكتى. تەك حالىقتىڭ شىدامى شىتىناپ كەتپەسىنە ءماسىموۆ مىرزا، ءسىز كەپىل بولا الاسىز با؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz